Στις αρχές Οκτωβρίου η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) έδωσε στη δημοσιότητα τα στοιχεία της φυσικής μεταβολής του πληθυσμού (γεννήσεις και θάνατοι) στους 51 νομούς της χώρας το έτος 2019 (η Αττική ενώ είναι περιφέρεια, ταυτόχρονα είναι και νομός).
Τα στοιχεία αυτά και τα αντίστοιχα στοιχεία από τη βάση δεδομένων της ΕΛΣΤΑΤ των ετών 2005-2018, μας δίνουν τη δυνατότητα να εξετάσουμε τη μείωση των γεννήσεων και την αύξηση των θανάτων την περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας τόσο από τις κυβερνήσεις Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και συγκυβέρνησης των δύο κομμάτων με τη συνδρομή μικρότερων την πενταετία 2010-2014, όσο και της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ την πενταετία 2015-2019.
Στο άρθρο αυτό θα εξετάσουμε τις επιπτώσεις που προαναφέρθηκαν στην Κρήτη και στους τέσσερις νομούς της σε σύγκριση με εκείνες στο Σύνολο Χώρας. Την πρώτη πενταετία των Μνημονίων τη συγκρίνουμε με εκείνη πριν από τα Μνημόνια (2004-2009) , ενώ τη δεύτερη πενταετία των Μνημονίων με την πρώτη (απ’ εδώ κι’ εμπρός θα τις αναφέρουμε απλώς πρώτη και δεύτερη πενταετία).
Ο Πίνακας χωρίζεται σε τρία τμήματα. Στην 1η στήλη του πρώτου τμήματος δίνεται το σύνολο των γεννήσεων την πενταετία πριν από τα Μνημόνια στους τέσσερις νομούς της Κρήτης, στην Κρήτη και στο Σύνολο Χώρας, στη 2η στήλη την πρώτη πενταετία και στην 3η τη δεύτερη πενταετία.
Στο δεύτερο τμήμα του Πίνακα δίνονται τα αντίστοιχα στοιχεία των θανάτων και στο τρίτο της φυσικής μεταβολής του πληθυσμού. Στην 4η στήλη του πρώτου και του δεύτερου τμήματος του Πίνακα δίνεται η ποσοστιαία μεταβολή της πρώτης πενταετίας των Μνημονίων (Β) σε σχέση με εκείνη πριν από τα Μνημόνια (Α) και στην 5η η ποσοστιαία μεταβολή της δεύτερης πενταετίας των Μνημονίων (Γ) σε σχέση με την πρώτη (Β).
Από τις δύο τελευταίες στήλες του Πίνακα φαίνεται ότι:
-Οι γεννήσεις (βλέπε πρώτο τμήμα) τόσο την πρώτη πενταετία όσο και τη δεύτερη μειώθηκαν στην Κρήτη και στους νομούς της και στο Σύνολο Χώρας. Η μείωση τη δεύτερη πενταετία ήταν μεγαλύτερη από την πρώτη στο νομό Χανίων και στο Σύνολο Χώρας και μικρότερη στους άλλους νομούς και στην Κρήτη. Και τις δύο πενταετίες η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στο νομό Ηρακλείου και η μικρότερη στο νομό Χανίων.
Η μείωση στο νομό Ηρακλείου την πρώτη πενταετία ήταν μάλιστα μεγαλύτερη από εκείνη στο Σύνολο Χώρας. Σε ό, τι αφορά τις γεννήσεις ανά 1.000 κατοίκους ανάμεσα στους 51 νομούς της χώρας και τις τρεις πενταετίες οι νομοί Ηρακλείου, Ρεθύμνης και Χανίων βρίσκονταν ανάμεσα στις 6 πρώτες θέσεις με το μεγαλύτερο αριθμό και ο νομός Λασιθίου ανάμεσα στις 13, ενώ η Κρήτη κατείχε την πρώτη θέση ανάμεσα στις περιφέρειες με το μεγαλύτερο αριθμό.
-Οι θάνατοι (βλέπε δεύτερο τμήμα ) την πρώτη πενταετία αυξήθηκαν στους νομούς Ηρακλείου και Χανίων, στην Κρήτη και στο Σύνολο Χώρας και μειώθηκαν στους νομούς Λασιθίου και Ρεθύμνης. Τη δεύτερη πενταετία αυξήθηκαν στην Κρήτη και στους νομούς της και στο Σύνολο Χώρας. Η αύξηση τη δεύτερη πενταετία στο νομό Ηρακλείου και στην Κρήτη ήταν μεγαλύτερη από εκείνη στο Σύνολο Χώρας, ενώ στους άλλους νομούς μικρότερη.
– Σε ό, τι αφορά τους θανάτους ανά 1.000 κατοίκους ανάμεσα στους 51 νομούς ο νομός Ηρακλείου την βρισκόταν ανάμεσα στους 6 πρώτους με το μικρότερο αριθμό και τις τρεις πενταετίες, ο νομός Ρεθύμνης ανάμεσα στους 9, ο νομός Χανίων ανάμεσα στους 14 και νομός Λασιθίου ανάμεσα στους 31. Η Κρήτη την πενταετία πριν από τα Μνημόνια κατείχε την 3η θέση ανάμεσα στις 13 περιφέρειες (η Αττική και το Νότιο Αιγαίο είχαν μικρότερο αριθμό), ενώ την πρώτη και δεύτερη πενταετία κατείχε τη 2η θέση (το Νότιο Αιγαίο είχε το μικρότερο αριθμό).
-Η φυσική μεταβολή του πληθυσμού (γεννήσεις μείον θάνατοι – βλέπε τρίτο τμήμα) λόγω των διαφορών στη μείωση των γεννήσεων και στην αύξηση των θανάτων που προαναφέρθηκαν, παρουσιάζει μεγάλες διαφορές. Πιο συγκεκριμένα:
– Στους νομούς Ηρακλείου και Ρεθύμνης και στην Κρήτη και τις τρεις πενταετίες υπήρχε φυσική αύξηση του πληθυσμού (υπεροχή των γεννήσεων έναντι των θανάτων, αλλά με μεγάλη μείωση, η οποία ήταν μεγαλύτερη τη δεύτερη σε σχέση με την πρώτη πενταετία των Μνημονίων). Στην Κρήτη μάλιστα η φυσική αύξηση του πληθυσμού ήταν μόλις 28 τη δεύτερη πενταετία, δηλαδή σχεδόν μηδενική.
– Στο νομό Χανίων σημειώθηκε μεγάλη μείωση της φυσικής αύξησης τους πληθυσμού τη πρώτη πενταετία ενώ τη δεύτερη φυσική μείωση του.
– Στο νομό Λασιθίου και τις τρεις πενταετίες σημειώθηκε φυσική μείωση του πληθυσμού, η οποία την πρώτη πενταετία σχεδόν τριπλασιάστηκε και τη δεύτερη υπερδιπλασιάστηκε. Η δυσμενής αυτή κατάσταση στο νομό Λασιθίου οφείλεται, ίσως, στην ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού του.
-Σε ό, τι αφορά τη φυσική μεταβολή του πληθυσμού ανά 1.000 κατοίκους ανάμεσα στους 51 νομούς:
– Την πενταετία πριν από τα Μνημόνια σε 15 νομούς σημειώθηκε φυσική αύξηση του πληθυσμού και στους υπόλοιπους φυσική μείωσή του. Ανάμεσα στους 15 νομούς, ο νομός Ηρακλείου κατείχε την 1η θέση με τη μεγαλύτερη φυσική αύξηση πληθυσμού, ο νομός Ρεθύμνης την 4η, ο νομός Χανίων την 9. Ο νομός Λασιθίου κατείχε την 5η καλύτερη θέση ανάμεσα στους 36 νομούς που είχαν φυσική μείωση.
– Την πρώτη πενταετία των Μνημονίων η φυσική αύξηση του πληθυσμού περιορίστηκε σε 10 νομούς. Ανάμεσα σ’ αυτούς ο νομός Ηρακλείου κατείχε τη 2η θέση, ο νομός Ρεθύμνης την 3η και ο νομός Χανίων την 5η. Ο νομός Λασιθίου κατείχε την 6η καλύτερη ανάμεσα στους 41 που είχαν φυσική μείωση το πληθυσμού.
-Τη δεύτερη πενταετία των Μνημονίων φυσική αύξηση του υπήρχε μόνο σε 4 νομούς. Ανάμεσα σ’ αυτούς ο νομός Ρεθύμνης κατείχε τη 2η θέση και ο νομός Ηρακλείου την 3η. Την 1η θέση κατείχε ο νομός Δωδεκανήσου και τη 4η ο νομός Κυκλάδων. Ο νομός Χανίων κατείχε την 1η θέση (με το μικρότερο αριθμό) ανάμεσα στους νομούς που είχαν φυσική, ενώ ο νομός Λασιθίου την 11η καλύτερη.
-Ανάμεσα στις 13 περιφέρειες της χώρας την πενταετία πριν από τα Μνημόνια υπήρχε φυσική αύξηση του πληθυσμού σε 4 και στις υπόλοιπες φυσική μείωση του, την πρώτη πενταετία φυσική αύξηση υπήρχε σε τρείς και τη δεύτερη μόνο σε δύο.
-Σε ό, τι αφορά τη φυσική μεταβολή ανά 1.000 κατοίκους ανάμεσα στις 13 περιφέρειες, η Κρήτη, και τις τρεις πενταετίες κατείχε τη 2η θέση στη φυσική αύξηση ενώ την πρώτη κατείχε το Νότιο Αιγαίο. Οι θέσεις αυτές του Νότιου Αιγαίου και της Κρήτης είναι ότι προσελκύουν νεότερο πληθυσμό κυρίως λόγω των ευκαιριών απασχόλησης στον τουρισμό.
Στο Σύνολο Χώρας, όπως φαίνεται από την τελευταία σειρά του τρίτου τμήματος του Πίνακα, ενώ την πριν από τα Μνημόνια πενταετία, χάρι στις γεννήσεις από αλλοδαπές, υπήρχε φυσική αύξηση, τόσο την πρώτη όσο και τη δεύτερη πενταετία των Μνημονίων υπήρχε φυσική μείωση του πληθυσμού, η οποία μάλιστα, τη δεύτερη πενταετία ήταν υπερτριπλάσια της πρώτης, με αποτέλεσμα η συνολική φυσική μείωση του πληθυσμού τη 10ετία των Μνημονίων να φτάσει τις 230.717.
Εκτός, όμως, από τη φυσική μείωση του πληθυσμού, τη δεκαετία των Μνημονίων σημειώθηκε η νέα μετανάστευση σχεδόν 200.000 νέων κυρίως ανδρών και γυναικών με προσόντα, με τελικό αποτέλεσμα τη μείωση του πληθυσμού της χώρας για πρώτη φορά μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά πάνω από 400.000 (ο πληθυσμός της χώρας την 1η Ιανουαρίου του 2011 ανερχόταν 11.123.392, ενώ την 1.1.2020 σε 10.709.700)
Η τραγική αυτή κατάληξη της πορείας του πληθυσμού της χώρας οφείλεται στη μη λήψη από όλες τις μέχρι σήμερα κυβερνήσεις μόνιμων και αποτελεσματικών μέτρων για την αντιμετώπιση της επιδείνωσης του δημογραφικού μας προβλήματος. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στο τέλος διακυβέρνησης της χώρας από τη Ν.Δ. την περίοδο 1990-1993 συζητήθηκε στην Ολομέλεια της Βουλής το ομόφωνο πόρισμα της διακομματικής επιτροπής της Βουλής για το πρόβλημα αυτό. Καμιά από τις επόμενες κυβερνήσεις δεν έλαβε τα βασικά μέτρα που περιλαμβάνονταν στο πόρισμά αυτό.
Νέο πόρισμα για το πρόβλημα αυτό συζητήθηκε στα τέλη της διακυβέρνησης της χώρας από τα κόμματα ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, αλλά ούτε και αυτή η κυβέρνηση έλαβε δραστικά μέτρα για το δημογραφικό πρόβλημα την περίοδο 2015-2019 με αποτέλεσμα το 2019 οι μεν γεννήσεις να φτάσουν στο διαχρονικά κατώτερο επίπεδο οι δε θάνατοι στο ανώτερο επίπεδο τους. Η συνέχιση της εγκληματικής αυτής αδιαφορίας όλων των κυβερνήσεων για τη δημογραφική κατάρρευση της χώρας μας εγκυμονεί πολλαπλούς σοβαρούς κινδύνους, ενόψει, μάλιστα, των επιπτώσεων που θα έχει στην οικονομία και κοινωνία η μάστιγα του κορωνοϊού.
*Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ