Πριν μερικές μέρες, στο όνομα της προώθησης της ελευθερίας του λόγου, το MΕΤΑ (Facebook) αποφάσισε να καταργήσει τις πολιτικές ελέγχου περιεχομένου και επαλήθευσης πληροφοριών που αποσκοπούσαν στην μείωση της παραπληροφόρησης, των fake news κλπ.
Πλέον, θεωρεί ότι η λογοκρισία είναι πιο επικίνδυνη για την σκέψη, την δημοκρατία και την κοινωνία απ’ ό,τι η παραπληροφόρηση. Το 2016 όταν ξεκίνησε την επαλήθευση πληροφοριών ιεραρχούσε τον κίνδυνο ακριβώς αντίστροφα.
Τώρα η ελευθερία του λόγου θεωρείται ως υπέρτατη αξία, παρά τα αρνητικά που την συνοδεύουν, τα οποία ο Ζάκερμπεργκ αναγνωρίζει και αναφέρει στην δήλωσή του. Και η λογοκρισία και η παραπληροφόρηση είναι συνεπώς ικανές να βλάψουν την σκέψη, την δημοκρατία και την κοινωνία.
Απλά η απάντηση του ΜΕΤΑ στην ερώτηση αν είναι καλύτερο ν’ αφήσουμε την αλήθεια στα χέρια ενός συγκεντρωτικού, ελεγκτικού οργανισμού ή στην φωνή οποιουδήποτε θέλει να μιλήσει, έχει αλλάξει.
Το πώς βλάπτει η λογοκρισία είναι προφανές. Με την παραπληροφόρηση όμως δημιουργείται η εντύπωση ότι τα πράγματα ίσως είναι αντιμετωπίσιμα.
Ότι για κάποιο λόγο η αλήθεια μέσα από διάλογο και αντίλογο, θα επικρατήσει ανάμεσα στην πολυφωνία. Όμως ο λόγος αυτός, η αιτία αυτή, δεν υπάρχει νομοτελειακά. Δεν υπάρχει καμία μεταφυσική που να επιτάσσει ότι οι αληθινές πληροφορίες στο τέλος επικρατούν.
Η ελευθερία της έκφρασης δεν αποτελεί από μόνη της μια επαρκή συνθήκη για την προστασία των παραπάνω. Και η Ιστορία το έχει επιβεβαιώσει εμπειρικά επανειλημμένα.
Μπορούμε να φανταστούμε μια κοινωνία στην οποία υπάρχει ελευθερία έκφρασης, ενώ, παράλληλα, η παραπληροφόρηση έχει τόσο μεγάλη επιρροή, που η κριτική σκέψη, η δημοκρατία και η κοινωνία τελικά δεν ευνοούνται.
Αυτό συμβαίνει στα δυτικά κράτη στις μέρες μας. Υπάρχει ελευθερία της έκφρασης (εκτός και αν επιθυμείς να αποκαλύψεις κανένα σκάνδαλο) αλλά η δημοκρατία και η σκέψη δεν βρίσκονται σε άνθιση.
Σε μεγάλο βαθμό η αιτία είναι ότι η ελευθερία του λόγου, χωρίς περιορισμούς, πολλές φορές σημαίνει ότι τελικά αφήνουμε την αλήθεια σε αυτούς, που έχουν την πιο δυνατή φωνή, την μεγαλύτερη πρόσβαση στα παραδοσιακά ΜΜΕ και τα social media, την μεγαλύτερη δύναμη για να πείσουν για το ποια είναι η αλήθεια.
Όλη αυτή η κουβέντα, το δίλημμα παραπληροφόρηση/λογοκρισία, κρύβει ένα δεύτερο θέμα. Θέτοντας αυτή την κίνηση του ΜΕΤΑ, στο πλαίσιο της αντίθεσης ‘λογοκρισία /παραπληροφόρηση’, ο Ζάκερμπεργκ επιθυμεί να δημιουργήσει ακριβώς τέτοιες συζητήσεις.
Όσο χρήσιμες και αν είναι, μας δημιουργούν την λανθασμένη εντύπωση ότι με την κατάργηση των πολιτικών ελέγχου περιεχομένου και επαλήθευσης πληροφοριών, θα επανέλθουμε στην ‘φυσική κατάσταση’ όπου υπάρχει πραγματική ελευθερία του λόγου.
Ότι χωρίς την λογοκρισία αυτή, ο αλγόριθμος του ΜΕΤΑ θα προωθήσει τον λόγο των χρηστών του ουδέτερα και οργανικά, ότι θα απελευθερώσει την φυσική δυναμική της ελευθερίας του λόγου. Ότι ο αλγόριθμος του ΜΕΤΑ, αυτό το επτασφράγιστο μυστικό, στην ουσία δεν κάνει τίποτα, δεν είναι τίποτα, πέρα από ένα διάφανο φίλτρο, μια φυσική αντανάκλαση της δυναμικής αυτής.
Απλά προωθεί ότι οι χρήστες θεωρούν αξιόλογο, ψηφίζοντας δημοκρατικά με τα like τους. Αξίωμα που επίσης του δίνει το δικαίωμα να (ξανα)πεί ότι δεν ευθύνεται η πλατφόρμα για παραπληροφόρηση, fake news, ρητορική μίσους κ.λπ. αλλά οι χρήστες της.
Η λογοκρισία ουσιαστικά θα μεταφερθεί από τους εξωτερικούς συνεργάτες fact-checkers στα εντός του μυστικού αλγόριθμου. Να σημειώσουμε ότι πέρα από διαγραφή προφίλ ή αναρτήσεων, η λογοκρισία έχει και άλλες μορφές, λιγότερο εμφανής, όπως την μη-προώθηση ακόμα και οργανικά συγκεκριμένων αναρτήσεων.
Θα έχει και θετικά στοιχεία αυτή η κίνηση του ΜΕΤΑ; Σίγουρα, πολλά. Είτε αφορούσε την λογοκρισία δηλώσεων υπερ των Παλαιστινίων, είτε δηλώσεων που υποστήριζαν την πραγματικότητα των βιολογικών διαφορών φύλλου, οι fact-checkers έχουν δείξει αρκετές προκαταλήψεις.
Θα έπρεπε όμως να υπάρχει η ίδια ελευθερία λόγου ακόμα και γι’ αυτούς που πιστεύουν κάτι που εχει αποδειχτεί επιστημονικά ως λάθος, π.χ. ότι η γη είναι επίπεδη, ότι οι ομοφυλόφιλοι είναι ψυχικά άρρωστοι, ότι το ναζιστικό ολοκαύτωμα των Εβραίων δεν έγινε ποτέ, αντι-επιστημονικές απόψεις για τον COVID-19 κλπ;
Θα έπρεπε να έχουν την ελευθερία το λόγου να το εκφράσουν; Αυτό το ερώτημα χρειάζεται ένα δικό του άρθρο.
*Ο Θεοχάρης Παπαδάκης είναι γενικός γραμματέας Εμπορικού Συλλόγου Ηρακλείου, επιχειρηματίας με σπουδές στο μάρκετινγκ, την Κοινωνική Ανθρωπολογία και την Φιλοσοφία