Όσο προχωρά ο εμβολιασμός, η δημόσια υγεία-για την οποία αξίζει να αφιερώσομε ξεχωριστή αναφορά- θα κινείται ολοένα σε πιο ασφαλές έδαφος, αφήνοντας σε πρώτο πλάνο τις συνέπειες της πανδημίας σε άλλους τομείς. Πρώτη φυσικά θα μας χτυπήσει την πόρτα η οικονομία. Βγαίνοντας από μια δεκαετή οικονομική κρίση η Ελλάδα προσέκρουσε στον ύφαλο COVID-19.
Οι επιπτώσεις για μια χώρα με υπερβολικά μεγάλη εξάρτηση του ΑΕΠ από την παροχή υπηρεσιών, όπως ο τουρισμός και η εστίαση, ήταν δυσανάλογα σφοδρές. Η ελληνική οικονομία θα χρειαστεί κυριολεκτικά επανεκκίνηση την επόμενη ημέρα. Το φιλόδοξο σχέδιο διαχείρισης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης “Ελλάδα 2.0” μας δίνει οπωσδήποτε μια βάση με σοβαρούς στόχους και ορίζοντα όχι μόνο βραχυπρόθεσμο, αλλά στρατηγικό. Έχουμε όμως αρκετή εμπειρία για να ξέρουμε ότι στην Ελλάδα δεν αρκούν τα σχέδια.
Καλοδεχούμενη και ευκταία κάθε σοβαρή προσπάθεια εμπλουτισμού του παραγωγικού συστήματος της χώρας, ωστόσο δεν πρέπει να έχουμε ψευδαισθήσεις. Η οικονομία μας είναι δομικά προσανατολισμένη στην προσφορά υπηρεσιών, μια ριζική στροφή σε διαφορετική κατεύθυνση μοιάζει μεσοπρόθεσμα πολύ δύσκολη. Πώς, πότε και σε ποιο βαθμό θα επανακάμψουν αυτές οι δραστηριότητες στα προ COVID-19 πλαίσια δεν είναι σαφές.
Κλάδοι όπως ο τουρισμός θα συνεχίσουν να αποτελούν την ατμομηχανή και θα χρειαστούν συστημική στήριξη και ανασύνταξη. Η επαναφορά μόνο αυτονόητη δεν θα είναι και πέρα από τη γόνιμη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων, υποδεικνύει την ενεργοποίηση και των εθνικών μας πόρων στην κατεύθυνση της τόνωσης των επενδύσεων και της κατανάλωσης.
Ο ελληνικός τραπεζικός τομέας έχει ανάγκη από αλλαγή νοοτροπίας σε στρατηγικό επίπεδο. Με τα σημερινά δεδομένα αδυνατεί να υποστηρίξει το αναπτυξιακό άλμα που έχει ανάγκη η Ελλάδα, καθώς για κάτι τέτοιο απαιτείται ένα κύμα μεσαίων και μικρομεσαίων επενδύσεων που θα ανοίξουν και τις περισσότερες από τις νέες θέσεις εργασίας που χρειαζόμαστε.
Ήδη μία από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες αντιμετωπίζει επιφυλάξεις, δεν γίνεται να πάμε στην επόμενη σελίδα χωρίς αναδιαρθρώσεις και επανακαθορισμό προτεραιοτήτων με κύριο δείκτη την αναπτυξιακή δυναμική.
Η πολιτική ανάταξης της εθνικής οικονομίας απαιτεί ισχυρό μεταρρυθμιστικό πνεύμα. Όλοι χαιρόμαστε για τη γρήγορη ανάπτυξη ψηφιακών εφαρμογών παράκαμψης της γραφειοκρατίας, στην πραγματικότητα όμως χρειάζεται δραστικός περιορισμός της γραφειοκρατίας, όχι ψηφιοποίησή της.
Παραμένει ενεργή η πρόκληση για βαθιές και δύσκολες μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση, τη δικαιοσύνη, την εκπαίδευση. Η πανδημία επιβεβαίωσε το ρόλο, αλλά και τα όρια της κρατικής παρέμβασης, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι για να πάμε παρακάτω πρέπει να δοθεί ώθηση στην παραγωγική μηχανή του ιδιωτικού τομέα. Η κυβέρνηση διαθέτει πολιτικό κεφάλαιο και δεν υπάρχει πιο κρίσιμη στιγμή για να το επενδύσει από αυτή.
Οι μεταρρυθμίσεις έχουν ως προϋπόθεση τη μακρόπνοη διακυβέρνηση με συνεπή τήρηση ενός στρατηγικού εθνικού σχεδίου. Ο πολιτικός κόσμος πρέπει να αποδείξει ότι είναι σε θέση να στηρίξει κάτι τέτοιο. Τα τελευταία δώδεκα χρόνια απέδειξαν την αντοχή των δημοκρατικών μας θεσμών, ωστόσο δεν φαίνεται να εξασφάλισαν το αναγκαίο απόθεμα πολιτικής ωριμότητας.
Η κυβέρνηση προσπαθεί, όχι πάντα ασφαλώς χωρίς λάθη, αλλά η αντιπολίτευση βρίσκεται συνολικά σε μια φάση αναζήτησης προσανατολισμού και ταυτότητας, χωρίς να έχει απαλλαγεί από την ισχυρή επιρροή του λαϊκισμού και του ριζοσπαστισμού. Η καχεξία της αντιπολίτευσης, συμβάλλει σε μια ευρύτερη αβεβαιότητα σε εθνικό επίπεδο, ενώ σαφώς δεν βοηθά αντίστοιχα και την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης.
Η συγκυρία της πανδημίας θα αφήσει βαθιά σημάδια σε κάθε πτυχή της ζωής μας, ακόμα και στην ατομική και συλλογική μας ψυχολογία. Επαναξιολόγηση παραδοσιακών λειτουργιών και αξιών, περιορισμός των ατομικών ελευθεριών, αύξηση της ανασφάλειας και των απαιτήσεων προς ό,τι συγκροτεί το εθνικό και το ευρωπαϊκό μας οικοσύστημα.
Στα χρόνια που έρχονται το αποτύπωμα αυτό θα είναι εμφανές, θα σβήσει πολύ πιο δύσκολα από την ίδια τη νόσο. Η άρση των συνεπειών της πανδημίας θα χρειαστεί τεράστια δαπάνη ανθρώπινων, πολιτικών, οικονομικών πόρων.
Μόνο με παρεμβάσεις αντίστοιχες της περιόδου μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μπορεί να μεταβληθεί σε ενάρετο κύκλο το μετά την COVID-19 σκηνικό για την Ελλάδα και τον κόσμο. Οι απαιτήσεις είναι μεγάλες για όλους, η ανεπάρκεια μπορεί να κοστίσει δεκαετίες στασιμότητας.