Ο τομέας του Περιβάλλοντος μπορεί να αποτελέσει σημαντικό μοχλό Ανάπτυξης, να συμβάλλει να δημιουργηθούν χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας και να ενεργοποιηθούν σημαντικοί δημόσιοι και ιδιωτικοί πόροι. Απαιτούνται επενδύσεις της τάξης των 6-8 δισ. ευρώ για την επόμενη πενταετία, για να εναρμονιστεί η χώρα μας με τις νομοθετικές απαιτήσεις και περιβαλλοντικούς στόχους που θέτει η ΕΕ και των οποίων υπολειπόμαστε κατά πολύ με κίνδυνο να μας επιβληθούν μεγάλα πρόστιμα για την μη προσαρμογή μας.
Οι Αρχές της «Κυκλικής Οικονομίας» είναι η βασική στρατηγική που προωθεί η ΕΕ σαν μοντέλο αειφόρου ανάπτυξης και περιβαλλοντικής διαχείρισης για την επόμενη δεκαετία, και αποτελεί το πλαίσιο των στρατηγικών για το Περιβάλλον. Η επιχειρηματικότητα είναι το εργαλείο για τη μετάβαση στην Κυκλική Οικονομία.
Στο παρελθόν, η σύντομη διάρκεια ζωής των προϊόντων αποτελούσε βασική προσέγγιση πολλών εταιρειών, οι οποίες προωθούσαν την τακτική των συχνών αναβαθμίσεων και «απαραίτητων» τελευταίων τεχνολογιών. Με τις αρχές της “Κυκλικής Οικονομίας” ο επιχειρηματικός κόσμος θα πρέπει να εστιάσει στην παράταση της διάρκειας ζωής των προϊόντων, και τη δημιουργία ανταγωνιστικών προϊόντων που θα διαρκούν πολύ περισσότερο. Τα προϊόντα θα πρέπει να σχεδιαστούν µε γνώμονα την ανθεκτικότητα, την επαναχρησιμοποίηση, την επισκευή, την ανακατασκευή και την ανακύκλωση.
Οι εξελίξεις στην περιβαλλοντική καινοτομία δημιουργούν προϋποθέσεις για νέα προϊόντα, διεργασίες, τεχνολογίες και οργανωτική δομή. Από αυτή τη νέα προσέγγιση θα προκύψουν πολλές επιχειρηματικές ευκαιρίες. Η νέα αυτή προσέγγιση μπορεί να επιφέρει καθαρή εξοικονόμηση έως και 604 δισ. ευρώ για τις επιχειρήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ, που αντιστοιχεί στο το 8% του ετήσιου κύκλου εργασιών τους, μειώνοντας παράλληλα τις συνολικές ετήσιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 2-4 %5.
Συνολικά, η υλοποίηση πρόσθετων μέτρων για την αύξηση της παραγωγικότητας των πόρων κατά 30% έως το 2030 μπορεί να ενισχύσει το ΑΕΠ κατά σχεδόν 1%, δημιουργώντας ταυτόχρονα πάνω από 2 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας. Η παγκόσμια αγορά για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που αφορούν το περιβάλλον, αυτή τη στιγμή ανέρχεται στα 1.000 δισ. ευρώ. Το 2025 εκτιμάται ότι αυτή η αγορά θα μπορούσε να διπλασιαστεί.
Για την προώθηση των στόχων αυτών θα πρέπει να προωθηθούν άμεσα και στην Ελλάδα μέτρα που να περιλαμβάνουν νέες προτάσεις για τη διαχείριση των αποβλήτων, δείκτες για την παρακολούθηση της αποδοτικότητας των πόρων, καινοτόμες πολιτικές για την προώθηση της ανακύκλωσης και την ενίσχυση της βιωσιμότητας των κύκλων ζωής των προϊόντων και πρωτοβουλίες για τη δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας.
Θα πρέπει να ενισχυθεί η καινοτομία και η ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας με οριζόντιες δράσεις για το περιβάλλον σε όλα τα προγράμματα που υποστηρίζουν επενδύσεις και να αναπτυχθεί η διασύνδεση επιχειρήσεων με ερευνητικά ιδρύματα. Βασική προτεραιότητα είναι η διαχείριση των αποβλήτων, όπου απαιτούνται επενδύσεις άνω των 2 δισ. ευρώ την επόμενη τριετία με βάση ένα συγκεκριμένο σχέδιο κοστολογημένων έργων. Ο τομέας αυτός δυστυχώς φαίνεται να κινείται με πολύ αργούς ρυθμούς, ενώ ακόμη και δρομολογημένα έργα σταμάτησαν ή βρίσκονται σε εκκρεμότητα.
Τα απόβλητα θα πρέπει να λογίζονται ως πόροι πρώτων υλών και ενέργειας και η ενεργειακή αξιοποίησή τους να αποτελεί μια από τις βασικές αξιολογούμενες παραμέτρους των σχεδιασμών. Πολλές επενδύσεις στη χώρα μας δεν προχωρούν για περιβαλλοντικούς λόγους, επειδή δεν είναι ξεκάθαρο το χωροταξικό και πολοεοδομικό πλαίσιο. Άμεση προτεραιότητα θα πρέπει να είναι συνεπώς οι ξεκάθαρες επιτρεπόμενες χρήσεις γης με στόχο τη διευκόλυνση των επενδύσεων, αλλά και τη διασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος.
Θα πρέπει επιπλέον να ληφθούν περαιτέρω θεσμικές προβλέψεις για μείωση της γραφειοκρατίας και του χρόνου που απαιτείται στις αδειοδοτήσεις νέων επενδύσεων και για τις απαιτούμενες Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
Για να χρηματοδοτηθούν τα απαιτούμενα έργα, προϋπόθεση είναι, πέραν της εκμετάλλευσης των κοινοτικών πόρων (υπάρχουν ήδη μεγάλες καθυστερήσεις στην απορρόφηση του ΕΣΠΑ) να ενεργοποιηθούν άμεσα ιδιωτικά κεφάλαια με προώθηση και ΣΔΙΤ και Συμβάσεων Παραχώρησης.
* Ο Αραβώσης Κωνσταντίνος είναι αναπληρωτής καθηγητής ΕΜΠ, σύμβουλος προέδρου ΝΔ για το Περιβάλλον