Ποιον θεωρείτε υπεύθυνο γι’ αυτόν που εκλέγετε ως εκπρόσωπόσας, αλλά επιλέγουν άλλοι και τελικά αποδεικνύεται καταχραστής και πολιτικός απατεώνας;
Στην καθομιλούμενη τα ουσιαστικά επιλογή και εκλογή αποδίδουν σχεδόν το ίδιο νοηματικό περιεχόμενο. Ως πολιτικοί όροι όμως, υπηρετούν και συνεπάγονται διαφορετικούς σκοπούς και συνέπειες. Σύμφωνα με το λεξικό της νεοελληνικής:
Επιλογή, σημαίνει ανάδειξη, διάκριση, από ένα σύνολο προσώπων ή πραγμάτων, εκείνων που ικανοποιούν τους σκοπούς και τις προϋποθέσεις της επιλογής.
Εκλογή, σημαίνει έκφραση απόφασης μέσω ψηφοφορίας, για τα πρόσωπα εκείνα της επιλογής, που θεωρούνται καταλληλότερα, αξιότερα, ή προτιμότερα για το σκοπό της εκλογής.
Με τα άρθρα 10 και 116 του ν.3852/10, όπως αυτά τροποποιήθηκαν με τον ν.4555/2018, (μεταρρυθμιστικό σχέδιο Κλεισθένης 1), ορίζονται ο τρόπος και οι διαδικασίες της εκλογής των αιρετών αυτοδιοικητικών οργάνων, όχι όμως και της επιλογής τους, που ως πολιτική πράξη προηγείται της εκλογής. Το πολιτικό κόμμα ως νομοθέτης, για λόγους ευνόητους δεν κατοχύρωσε ποτέ θεσμικά, το αναφαίρετο δικαίωμα κάθε δημότη-πολίτη*, να εκλέγει τους αιρετούς, που αυτός επιθυμεί να διαχειριστούν τις τύχες του, από τις επιλογές του και όχι από τις επιλογές, τις λίστες και τα χρίσματα κομμάτων, τοπικών μηχανισμών και παραγόντων ή των δημοτικών και των περιφερειακών παρατάξεων.
Η επιλογή των υποψηφίων αιρετών αυτοδιοικητικών οργάνων από τις τοπικές κοινωνίες, πέρα και έξω από κομματικές και παραταξιακές γραμμές, διαμορφώνει ακηδεμόνευτο τρόπο επιλογής των αιρετών οργάνων της Αυτοδιοίκησης, αλλά και αναδεικνύει ένα νέο πρωτοποριακό μοντέλο αυτοδιοικητικής διακυβέρνησης, όπου μπορούν να αναδειχτούν οι ικανοί και άξιοι των τοπικών κοινωνιών, να αναγεννηθεί η αδέσμευτη αυτοδιοίκηση στην υπηρεσία του δημότη και να ξηλωθεί το προ πολλού εξαντλημένο και ξεπερασμένο σημερινό αυτοδιοικητικό σύστημα.
Η επιλογή, ως πολιτική πράξη και όχι η εκλογή, είναι εκείνη που καθιστά τον Δημότη-πολίτη υπεύθυνο των επιλογών του και κατά συνέπεια συμμέτοχο στην πολιτική ευθύνη αυτών, που επιλέγει και όχι εκείνων, που εκλέγει αλλά επιλέγουν και επιβάλλουν άλλοι.
Οι σκέψεις για την επιλογή των αιρετών αυτοδιοικητικών οργάνων από τις τοπικές κοινωνίες ίσως να θεωρούνται, ακόμη και να ακούγονται, εξωπραγματικές. Όμως, εκφράζουν απόλυτα το πλαίσιο μιας τολμηρής και αναγκαίας θεσμικής τομής στο χώρο της αυτοδιοίκησης, η οποία συνεπάγεται καταλυτικές συνέπειες όπως:
α. Ανάδειξη της τοπικής κοινωνίας σε αποκλειστικό πάροχο της λαϊκής εξουσίας και της Αυτοδιοίκησης, σε θεσμό αυτοδιαχείρισης, στην υπηρεσία του Δημότη-πολίτη και όχι του Κράτους.
β. Κατάργηση των παραταξιακών λογικών, (εξαρτήσεις, υποταγές, κηδεμονίες κυριαρχίες, ιδιότυπες ομηρίες, μαντριά), αλλά και της ηγεμονίας της «ενός ανδρός αρχής», που κάθε άλλο παρά αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς υπηρετούν.
γ. Αναβάθμιση και ενδυνάμωση του ρόλου και του λόγου των συμβούλων στην μετεκλογική διαχείριση της εξουσίας, η κατανομή της οποίας προτείνεται να γίνεται αποκλειστικά από το Περιφερειακό και Δημοτικό Συμβούλιο και ο έλεγχος της από τον Περιφερειάρχη και το Δήμαρχο.
Ως πολιτική πράξη, το δικαίωμα της επιλογής αιρετών πολιτικών οργάνων δεν έχει θεσμοθετηθεί. Αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο των μηχανισμών του πολιτικού και αυτοδιοικητικού κατεστημένου, που δεν φαίνονται διατεθειμένα να μοιραστούν και πολύ περισσότερο να παραχωρήσουν οικιοθελώς στις τοπικές κοινωνίες.
Επιτακτική κατά συνέπεια η ανάγκη, σε πρώτο στάδιο να θεσπισθούν προκριματικές ενδο-αυτοδιοικητικές διαδικασίες 2-3 μήνες προ των εκλογών, με μέριμνα και ευθύνη των φορέων της αυτοδιοίκησης, για την επιλογή από τις τοπικές και μόνο κοινωνίες, των υποψηφίων αιρετών οργάνων της αυτοδιοίκησης, συμπεριλαμβανομένου και του διαμεσολαβητή (Περιφερειακού και Δημοτικού), με αυτοπροτάσεις ενδιαφερόμενων και προτάσεις κοινωνικών φορέων, οργανώσεων και επαγγελματικών συλλόγων.
Σε δεύτερο στάδιο, θέσπιση της προκριματικής διαδικασίας, για την επιλογή όλων των αιρετών πολιτικών οργάνων, από τις τοπικές κοινωνίες, με αυτοπροτάσεις των ενδιαφερόμενων, προτάσεις υποψηφίων από κοινωνικούς φορείς συλλόγους, πολιτικά κόμματα με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της ψηφιακής τεχνολογίας και των τεχνολογιών επικοινωνίας*.
Η ενδο-αυτοδιοικητική προκριματική διαδικασία επιλογής των υποψηφίων αιρετών οργάνων, δεν πρέπει να ακολουθεί την αυστηρή τυπολογία του εκλογικού νόμου. Μπορεί και πρέπει να γίνεται στη βάση αξιακής διαδικασίας, που θα ικανοποιεί αφενός το αίσθημα ευθύνης των τοπικών κοινωνιών, που καλούνται να επιλέξουν και αφετέρου τις αρχές της διαφάνειας και αμεροληψίας των οργάνων διεξαγωγής της διαδικασίας, την οποία διευκολύνουν οι τηρούμενοι από τους Δήμους εκλογικοί κατάλογοι και ο καθορισμός των εκλογικών περιφερειών από τον εκλογικό νόμο.
Τα περιορισμένα όρια του άρθρου δεν επιτρέπουν αναφορά σε λεπτομέρειες των προτεινόμενων προκριματικών διαδικασιών, που ως κείμενο εργασίας και μελέτης είναι στη διάθεση ενδιαφερόμενων. Διαδικασίες για τις οποίες δεν γίνεται καμία αναφορά στο νέο μεταρρυθμιστικό εγχείρημα, «Κλεισθένης 1», παρά τις προτάσεις που έγιναν στη διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης του θέματος.
Λόγοι όμως αντικειμενικότητας επιβάλλουν να αναγνωρίσουμε, ότι η καθιέρωση της απλής αναλογικής με το μεταρρυθμιστικό σχέδιο «Κλεισθένης-1», ως πάγιου εκλογικού συστήματος στον αυτοδιοικητικό χώρο, εμπεδώνει κουλτούρα συνεργασίας και συναινέσεων χωρίς ιδεοληψίες, εξαλείφει για πρώτη φορά τις παραταξιακές λογικές (κηδεμονίες εξαρτήσεις ομηρίες) και εξασφαλίζει τις αναγκαίες όχι όμως και τις ικανές προϋποθέσεις, για την κατάργηση του προσωπο-κεντρικού αυτοδιοικητικού μοντέλου εξουσίας και της «ενός ανδρός αρχής», που επιβάλλει και διαιωνίζει το υφιστάμενο εξουσιαστικό αυτοδιοικητικό μοντέλο.
Οι επικλήσεις για κατάργηση του αυτοδιοίκητου της Αυτοδιοίκησης και η αναφορά σε προβλήματα κυβερνησιμότητας, ασφαλώς και δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και αναδεικνύουν προθέσεις μάλλον να διασωθεί ένα ξεπερασμένο αυτοδιοικητικό μοντέλο, που μέχρι σήμερα τα δεξιόστροφα πολιτικά κόμματα και το αυτοδιοικητικό κατεστημένο χειραγωγούν και από κοινού καπηλεύονται ως χώρο άσκησης πολιτικής.
Τον υπεύθυνο, που το αρχικό ερώτημα αναζητεί, κατονόμασε πολύ εύστοχα ο Κορνήλιος Καστοριάδης σε συνέντευξή του το 1994 , αναφέροντας μεταξύ άλλων:
[Sic]..Μιλάμε για ιστορική και πολιτική ευθύνη. Ο ελληνικός λαός δεν μπόρεσε έως τώρα να δημιουργήσει μια στοιχειώδη πολιτική κοινωνία. Μια πολιτική κοινωνία, στην οποία ως ένα μίνιμουμ να θεσμοθετηθούν στην πράξη και να κατοχυρωθούν τα δημοκρατικά δικαιώματα, τόσο των ατόμων όσο και των συλλογικοτήτων. Πράγματι, στην Ελλάδα δεν έχει υπάρξει εποχή, που ο λαός να έχει επιβάλλει, έστω και στοιχειωδώς, τα δικαιώματά του.
Η πολιτική ευθύνη, στην οποία αναφέρομαι εκφράζεται με την ανευθυνότητα της παροιμιώδους φράσης: «Εγώ θα διορθώσω το ρωμέικο..; » Ναι κύριε, εσύ θα διορθώσεις το ρωμέικο, στο χώρο και στον τομέα που βρίσκεσαι…
Ναι, αγαπητέ αναγνώστη, εσύ και εγώ και οι άλλοι, είμαστε οι υπεύθυνοι και οι μόνοι που μπορούμε να διορθώσουμε το ρωμέικο, με τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας ως συλλογικότητας, μεταξύ των οποίων η επιλογή και η εκλογή αυτών, που εμείς και μόνο επιθυμούμε να μας εκπροσωπούν και να διαχειρίζονται τις τύχες μας, σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και όχι οι κομματικοί και παραταξιακοί αλλά και οι τοπικοί μηχανισμοί του πολιτικού και του αυτοδιοικητικού κατεστημένου.
* Ο Μανώλης Κομπολάκης είναι τ. δημοτικός σύμβουλος
Email: [email protected]
* Η έκδοση των νέων ταυτοτήτων, παρέχει την ευκαιρία καταγραφής στο ενσωματωμένο τσιπ, των απαιτούμενων δεδομένων (κωδικός ψηφοφόρου, εκλογική περιφέρεια, εκλογικό τμήμα, επιλογές ψήφου, ηλεκτρονικό αποτύπωμα υπογραφής εκλογέα κ.α.), που θα επιτρέπουν σε κάθε ψηφοφόρο να εκφράζει ηλεκτρονικά τη βούληση του μέσω ειδικών τερματικών συσκευών της μορφής POS (Point of sale), που ως POV ( Point of vote), θα μπορούν να υποστηρίζουν διαδικασίες επιλογής και εκλογής, με τη χρήση των νέων ταυτοτήτων. Οι δυνατότητες εξάλλου, του διαδικτύου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των τεχνολογιών επικοινωνίας, καθιστούν σήμερα τους δημότες-πολίτες «ωσεί παρόντες» στις διάφορες δημοκρατικές διαδικασίες (διαβουλεύσεις, διαπραγματεύσεις τηλε-διασκέψεις τηλε-ψηφοφορίες κ.α.), που νομοτελειακά οδηγούν στην αλλαγή άσκησης της πολιτικής και του πλαισίου λειτουργίας του χώρου της Αυτοδιοίκησης.