Ηράκλειο 18 του Δεκέμβρη, 1920. Εκατό χρόνια έχουν περάσει, όταν μια ομάδα πνευματικών ανθρώπων του Χάνδακα, απευθύνεται με μια επιστολή της στο τότε Δημοτικό Συμβούλιο Ηρακλείου και φυσικά στον ίδιο τον δήμαρχο της πόλης μας. Δήμαρχος εκείνη την περίοδο είναι ο Στυλιανός Γεωργίου καθηγητής φυσικών. Είναι ο πρώτος χριστιανός δήμαρχος του Ηρακλείου, αφού οι προηγούμενοι δήμαρχοι ήταν Τουρκοκρήτες και μουσουλμάνοι κατά το θρήσκευμά τους, ο Μουσταφά Δεληαχμετάκης και ο Ριφαάτ Αφεντακάκης.
Το περιεχόμενο της επιστολής είναι το εξής:
“Ως γνωστόν η πόλις Ηράκλειον αρχικώς ήτο εις μικρός συνοικισμός, όστις κατελήφθη υπό των Αράβων και εγένετο ορμητήριον αυτών. Ανοικοδομήθη και ωχυρώθη ονομασθείς “Χάνδαξ” επί δύο αιώνες εχρησίμευσε ως ορμητήριο των Πειρατών Αράβων και ήτο το κέντρο των ληστοπειρατών εν τη Μεσογείω, από τούτων δε οι Άραβες εξορμήσαντες εκυρίευσαν και την λοιπήν Κρήτην ερημόσαντες, λεηλατήσαντες και εξανδραποδίσαντες τους κατοίκους αυτής και εν γένει αφού κατέστρεψαν πάντα τον ελληνικόν πληθυσμόν ελυμαίνοντο την χώραν!
Μέχρις όταν ο αοίδιμος αρχιστράτηγος της Κωνσταντινουπόλεως, Νικηφόρος Φωκάς, ο μετά ταύτα ανακηρυχθείς Αυτοκράτωρ της Κωνσταντινουπόλεως, εξεστράτευσεν κατά της Κρήτης. Ενήργησεν απόβασιν εις τον μυχόν του ποταμού, εξ χιλιόμετρα ανατολικώς του Ηρακλείου, συνήψεν μάχην εκείσε καθ’ ην εφονεύθη ο στρατηγός αυτού Καρτερός και εκείθεν επολιόρκησεν τον Χάνδακα, ον εκυρίευσε. Μετ’ ου πολύ, συνέλαβεν τον Εμίρην των Αράβων, μετήγαγεν τούτον αιχμάλωτον εις την Κωνσταντινούπολιν, επεδαψίλευσεν αυτώ πολλάς περιποιήσεις εις τρόπον ώστε τέλος ησπάσθη ούτος τον Χριστιανισμόν.
Μετά την άλωσιν του Χάνδακος εκυρίευσεν και την λοιπήν Κρήτην ο ειρημένος αυτοκράτωρ και απήλλαξεν αυτήν της δουλείας των Αράβων, μετήγαγεν εκ των ελληνικών χωρών αποίκους και κατώκησεν την Κρήτην πάλιν, μετεκαλέσατο και ιεροκήρυκας και εκήρυξαν τον Χριστιανισμόν δια τους εξισλαμισθέντες κατοίκους της Νήσου.
Το όνομα λοιπόν του αειμνήστου τούτου Αυτοκράτορος είναι αρρήκως συνδεδεμένον μετά της Κρήτης και δη της πόλεως και του Νομού Ηρακλείου και δέον προς ανάμνησιν των μεγάλων ιστορικών τούτων γεγονότων να δοθεί το όνομα της κεντρικής πλατείας του Μεγάλου Σανδριβανίου, ένθα άλλοτε ποτε υπήρχον και τ’ ανάκτορα και δημόσια γραφεία επί Ενετικής εποχής, του αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά.
Διατελούμεν μετά σεβασμού, οι αιτούντες δημόται Ηρακλείου.
Αριστείδης Μαρκόπουλος, Σταύρος Καλλέργης
Ιωάννης Κονταξάκης, Μ. Σηφάκης
Κ.Α. Τρυμανάκης, Γ. Μαρκαντωνάκης
Μ. Σγουράκης
Αριστείδης Μιχελιδάκης”.
Πλατεία Νικηφόρου Φωκά ή Σταυρός της πόλης ή Μεϊντάνι.
Πιο συγκεκριμένα το σημείο τομής της λεωφόρου Δικαισούνης με τις οδούς 1821 και Ίδης. Σ’ αυτό το σημείο βρισκόταν η μεγάλη πύλη Voltone που σημαίνει καμάρα, η οποία κατέπεσε με τον σεισμό του 1856. Η Πύλη αυτή ξεχώριζε την από θαλάσσης παλιά πόλη και στο σημείο αυτό οι αγορές και τα καταστήματα σχημάτιζαν σταυρό. Επί Τουρκοκρατίας το σημείο αυτό ονομάσθηκε “Κεμέρ αλτί”.
Στο συγκεκριμένο σημείο υπήρχε και μια μεγάλη τρύπα, η οποία βοηθούσε στο να δέχεται τα βρόχινα ύδατα, τα οποία έπεφταν στη θάλασσα, δίπλα στον κόλπο του Δερματά, στην πύλη της άμμου. Και τι δεν έβρισκε ο καθένας στην αγορά του Μεϊντανιού.
Κυρίως το καραμπάχι που το έβαζαν στα μαλλιά τους οι κυρίες της εποχής για να στραφταλίζουν και να γίνονται πιο γοητευτικές αλλά και διάφορα έλαια για να αλείφονται μ’ αυτά και να μοσχομυρίζουν. Πιο πέρα πουλούσαν μέσα στα πανέρια μουρούχια (ήταν στραγάλια που τα έφτιαχναν μόνες τους οι χανούμισσες), αλλά και διάφορα σιροπιαστά γλυκά.
Τέλος, στη δυτική πλευρά του Μεϊντανιού ήταν τα χαμηλόσκεπα μαγαζάκια που πουλούσαν διάφορα υλικά προκειμένου να τα χρησιμοποιήσουν οι τερζήδες, οι ράφτες της εποχής. Μπρισίμνια ήταν οι κλωστές συνήθως οι μεταξωτές, στριφτές και χονδρές και μπρισιμιτζίδικα ήταν τα καταστήματα που πουλούσαν είδη ραπτικής. Πλατεία Νικηφόρου Φωκά!
Τον Σεπτέμβριο του 1961 έγινε το Α’ Διεθνές συνέδριο στην τότε μόλις εγκαινιασθείσα Βασιλική του Αγίου Μάρκου, το οποίο διοργάνωσε η ΕΚΙΜ σε συνδυασμό με τις γιορτές για τη συμπλήρωση χιλιετηρίδας από την απελευθέρωσή της Κρήτης, από τον Νικηφόρο Φωκά το 961. Δεκέμβρης του 1920! Δήμαρχος της πόλης μας είναι ο Στυλιανός Γεώργιου.
Ο ίδιος ενέκρινε και συμφώνησε με το αίτημα των αιτούντων, αφού στο ίδιο έγγραφο φαίνεται και η υπογραφή του πως συμφωνεί. Ο Στυλιανός Γεωργίου ήταν καθηγητής φυσικών στο Γυμνάσιο Ηρακλείου και ήταν δήμαρχος από το 1911-1916 και από το 1920-1922.
Ήταν ο πρώτος Χριστιανός δήμαρχος της πόλης του Ηρακλείου, μετά από τους δύο Τουρκοκρητικούς δημάρχους, τον Μουσταφά Δεληαχμετάκη και τον Ριφαάτ Αφεντακάκη που καλύπτουν την χρονική περίοδο 1900-1911. Ο θεσμός των δημαρχιών αρχίζει από το 1900. Μέχρι τότε έχουμε τις δημογεροντίες, χριστιανική και μουσουλμανική, αφού τόσο το χριστιανικό όσο και το μουσουλμανικό στοιχείο συνυπάρχουν στην πόλη μας, αλλά και σ’ όλο το νησί μας.
Ο νέος δήμαρχος καταγόταν από τα Μέσα Μουλιανά Σητείας και είχε διατελέσει και σχολάρχης στη Σητεία πιο μπροστά.
Ο Γεωργίου παρέλαβε “καμένη γη” και με την ανάληψη των καθηκόντων του ως δημάρχου ξεκινά την εφαρμογή του σχεδίου πόλης, ανοίγει και επισκευάζει δρόμους, κάνει έργα στο εγκαταλελειμμένο λιμάνι, αναδιοραγνώνει το Πανάνειο νοσοκομείο, συγκροτεί Αγορανομία και Αγροφυλακή, ιδρύει δημοτική μπάντα και κάνει δενδροφυτεύσεις κατά μήκος των δρόμων. Αντικαταστάθηκε από τον βενιζελικό Ιωάννη Βογιατζάκη και τις δύο φορές, ανάλογα με τις υπάρχουσες τότε πολιτικές καταστάσεις (βασιλικοί και βενιζελικοί).
Ο νέος χριστιανός δήμαρχος είχε βοηθό του τον αντιβενιζελικό Αντώνη Μιχελιδάκη, ο οποίος διορίστηκε αργότερα υπουργός των κυβερνήσεων του βασιλέα Κωνσταντίνου.
Μία ακόμα επίσης σημαντική και προοδευτική προσωπικότητα που είχε στο πλευρό του ήταν ο πλειοψηφών σύμβουλός του, δικηγόρος Κωνσταντίνος Σταματάκης. Η ιστορία βέβαια ποτέ δεν τελειώνει και πολύ περισσότερο η ιστορία αυτής της πόλης, που τόσους μνηστήρες γνώρισε και ακόμα περισσότερους αντιμετώπισε, μένοντας όρθια στο διάβα των αιώνων!