Λίγες και ασαφείς είναι οι ειδήσεις από την γραπτή παράδοση για τον βίο του Αγίου Φανουρίου, όπως άλλωστε δηλώνει και το συναξάρι του. Σε πλήρη συμφωνία με το όνομά του, ο Άγιος Φανούριος φανερώθηκε ξαφνικά μετά το 1350 στη Ρόδο, κάποια 27η Αυγούστου, οπότε και γιορτάζεται έκτοτε. Τον Άγιο Φανούριο έκανε δημοφιλέστατο η παρήχηση του ονόματός του προς το φήμα φαίνω, φανερώνω, δηλαδή αποκαλύπτω, παρουσιάζω κάτι.
Έτσι αντιφατικά προς την αφάνεια και την ανωνυμία του, έχει τη δύναμη όλα να τα φανερώνει και πάνω απ’ όλα τα χαμένα αντικείμενα με την επίκληση “Άγιε Φανούριε, φανέρωσέ μου”. Αυτή η ιδιότητα του Αγίου επεκτάθηκε στο νησί μας προπαντός, στην Κρήτη, στην ανεύρεση κλεμμένων ζώων, κυρίως αιγοπροβάτων και στην κατ’ ακολουθίαν αποκάλυψη του ζωοκλέπτη. Ο Άγιος Φανούριος του Κατσαμπά, του Ηρακλείου!
Οι παραδόσεις και οι επιδόσεις τον θέλουν ως προξενητή άγιο, ως έναν μεσίτη συνοικεσίων. Αποκλειστικός προξενητής για πολλούς του Κατσαμπά, των περιχώρων και της πόλης μας. Ένας πονόψυχος άγιος που παντρολογεί τα κορίτσια. Η γυναικεία αδιακρισία ανακάλυψε τον Άγιο Ελευθέριο για τις παντρεμένες.
Έπρεπε βέβαια να βρεθεί και ο Άγιος Φανούριος για τις απάντρευτες. Ο Άγιος Ελευθέριος έχει αναλάβει χρέη μαιευτήρα για τις έγκυες γυναίκες και δίνει σ’ αυτές την… καλή λευτεριά. Συνεπώς ο Άγιος Φανούριος φανερώνει τον γαμπρό για τα κορίτσια, αφού δεν θέλει να φανερωθεί μόνος του. Εδώ που τα λέμε όλοι οι Άγιοι έχουν αναλάβει από μία δουλειά, προκειμένου να ικανοποιούν τους πιστούς και να θεραπεύει ο καθένας ορισμένες ασθένειες.
Ο Άγιος Μελέτιος πραγματοποιεί τα μελετώμενα. Ο Άγιος Προκόπιος διαπαιδαγωγεί και φροντίζει τα παιδιά προκειμένου αυτά να προκόψουν στη ζωή τους. Ο Άι-Γιάννης γιαίνει τον πυρετό, που εδώ στην Κρήτη λέγεται ρίγος. Ο Άγιος Στυλιανός είναι για τα μωρά για να τα στηλώσει. Με τον Άγιο Συμεών που έχει πέσει θύμα του μισού του ονόματος; Aνέλαβε από τις γυναίκες τα καθήκοντα του κηλιδοκαθαριστή, γιατί οι γυναίκες σ’ αυτό καταφεύγουν για να εξαλείψει τις πανάδες των λεκέδων και τα κακά σημεία της επιδερμίδας τους.
Τελικά απ’ ό,τι φαίνεται οι άγιοί μας έχουν μπλέξει με μας και δεν τους αφήνουμε ήσυχους, και φταίνει απ’ ό,τι φαίνεται, τα ονόματά τος. Ποιος τους είπε να έλθουν σ’ αυτό τον κόσμο με τέτοια διφορούμεα ονόματα; Καλά να πάθουν. Όμως απ’ όλους τους αγίους τους περισσότερους μπελάδες και τις φασαρίες τις έχει ο Άγιος Φανούριος. Όσες κοπέλες είναι ώριμες για γάμο θα πάνε τρέχοντας για να τον τιμήσουν και να ανάψουν ένα κερί στη Χάρη του, στον Κατσαμπά, στο γραφικό αυτό ιερό χώρο.
Κι Εκείνος με τη σειρά του θα ανταποκριθεί σίγουρα, φανερώνοντας το θαύμα του και φυσικά τον γαμπρό καθεμιάς. Βέβαια το κακό με τους γαμπρούς έχει παραγίνει, τους βλέπεις, τους συναντάς παντού και πάντα. Στους δρόμους, στις καφετέριες, στον ύπνο σου, στον ξύπνιο σου, αλλά και στο διαδίκτυο. Εύκολα πράγματα, γαμπρούς να θέλεις κα όσους θέλεις. Ο Άγιος Φανούριος όμως παντρολογεί τα κορίτσια μας με λίγα χρήματα και ελάχιστες απαιτήσεις.
Μ’ ένα-δύο κεράκια παλιότερα της δραχμής και σήμερα των πενήντα λεπτών (το ευρώ είναι πολύ για ένα-δυο κεριά), λίγο λιβάνι, ένα πρόσφορο, περισσότερα σταυροκοπήματα, μερικές ανατολίτικες μετάνοιες είναι αρκετά για την πληρωμή του.
Ο καλόκαρδος Άγιος τρέφει μεγάλη αδυναμία στις λαδόπιττες (φανουρόπιττες), στις όμορφες και καλοφτιαγμένες, που ειδικότητα έχουν αποκτήσει στο να τις φτιάχνουν οι μεγαλύτερες σε ηλικία νοικοκυρές. Όλες οι γυναίκες τελικά απ’ ό,τι φαίνεται προστρέχουν στους δύο Αγίους. Στον Άγιο Ελευθέριος για να ελευθερωθούν και στον Άγιο Φανούριο, ο οποίος με τη μεσιτία του θα τις βοηθήσει. Ένα πρωτόκολλο τελικά αλληλοϋποστήριξης φαίνεται να έχει υπογραφεί μεταξύ των δύο Αγίων.