Σίγουρα η λέξη φθινόπωρο είναι λέξη αρχαιότατη, ελληνική που σημαίνει την εποχή που τελειώνουν τα φρούτα ή η εποχή που έρχεται μετά τα φρούτα, για παράδειγμα, Μετόπωρον. Είναι μια περίοδος μελαγχολική, επειδή πλησιάζει ο χειμώνας.
Χάρη σ’ αυτή την περίπτωση, παίρνει λαϊκές ονομασίες όπως: χειμόπωρο, χυνόπορος, μοθόπωρο, ψιμόπωρο, στερνοκαίρι. Γενικά είναι μια περίοδος αρκετά ευχάριστη και αισιόδοξη για την συγκομιδή και το ξεχειμώνιασμα.
Ο κάθε αγρότης, παραγωγός, καλλιεργητής, βοσκός και γενικότερα οι άνθρωποι της υπαίθρου, δεν παύουν σ’ όλες τις εποχές του μόχθου να φοβούνται να ελπίζουν και μια καλύτερη σοδειά με αποτέλεσμα να προσέχουν και να παρακαλούν, να εξευμενίζουν και να δοξάζουν το Θεό και τους αγίους, προκειμένου να τους χαρίσουν έναν χειμώνα ήσυχο και ήπιο. Στοιχεία όλων αυτών των μαχόμενων ανθρώπων της υπαίθρου, είναι ο οικογενειακός τους ιδρώτας και η ελπίδα, την οποία χρόνια τώρα ουδέποτε εγκαταλείπουν απέναντι στα καμώματα του καιρού και της φύσης.
Εξάλλου έτσι εξηγείται ιστορικά η πυκνή λατρευτική σχέση του καθένα με τους προστάτες αγίους της καλλιέργειας και της ποιμενικής ζωής, από τους οποίους περίμενε να του παρέχουν εμπιστοσύνη και να δουν με στοργικό μάτι την πορεία της σοδειάς του. Οι Έλληνες αγαπούν τον Νοέμβριο σαν ένα συγκαταβατικό γέρο που τους βοηθά να μπουν στον χειμώνα.
Τους δίνει δυνατότητες ν’ αποκομίσουν όλη τη σοδειά τους, τους χαρίζει μαλακές μέρες για να συνάξουν τον ευλογημένο ελαιόκαρπο και να βγάλουν το ευλογημένο τους λάδι. Τους μαζεύει στο σπίτι και κάνει τους ανθρώπους να επικοινωνήσουν με τα ατέλειωτα “νυχτέρια”. Τέλος, τους προϊδεάζει με το “Σαραντάμερό” του, ότι φτάνουν οι μεγάλες γιορτές, “γιορτάδες” τις έλεγαν οι παλιότεροι, οι οποίες φέρνουν χαρές και πάντοτε ελπιδοφόρα ξεκινήματα για όλους μας. Τέτοιες μέρες λοιπόν, περί τα τέλη του φθινοπώρου στην πόλη μας, στο Ηράκλειο!
Ένας χρόνος προτού ξεσπάσει ο πόλεμος του σαράντα, με τη φιλανθρωπική κίνηση να είναι αξιοσημείωτη αυτές τις μέρες, αφού τυγχάνει να συμπίπτουν με τις άγιες και χριστιανικές μέρες των Χριστουγέννων. Τα σωματεία, οι διάφοροι σύλλογοι που σχετίζονται με τα φιλανθρωπικά έργα, αναπτύσσουν αξιόλογη δράση, αλλά και η κοινωνία δεν υστερεί στις ηθικές και υλικές ενισχύσεις των πτωχών.
Μεγάλη είναι η δράση του φιλανθρωπικού συλλόγου “Αγία Τριάς”, που δεν παραλείπει να ενισχύει τους ενδεείς, υπενθυμίζοντας κατά τις ημέρες αυτές τα φιλόπτωχα αισθήματα και την ανάγκη της γενικότερης ενίσχυσης των εχόντων ανάγκη.
Δεν μπορώ όμως τέτοιες να παραλείψω τα γραφόμενα αλλά και τα ποικίλα σχόλια του “ρεπόρτερ” από την εφημερίδα “Η ΔΡΑΣΙΣ” του Νοεμβρίου 1939. “Χθες των Εισοδείων εώρτασαν πολλαί δεσποινίδες ακούουσαι εις το όνομα Μαρία. Εώρτασαν επίσης κατά το κρατούν έθος και τα εκπαιδευτήρια θηλέων, των οποίων οι μαθήτριαι εκκλησιάστηκαν εις τον Ιερόν Ναόν του Αγίου Τίτου και αλλαχού, όπου και παρουσιάσθη μεγάλη συρροή χριστιανών.
Συνεχίζονται τα σχόλια των συμπολιτών για το νέο ψωμί, ενιαίας ποιότητος. Οι πολλοί το ευρίσκουν και νόστιμον και θρεπτικόν”. Και ο “ρεπόρτερ” συνεχίζει να ενημερώνει τους Καστρινούς εκείνες τις μέρες με τα τόσα ενδιαφέροντα σχόλιά του. “Τα τμήματα της εθνικής Νεολαίας απησχολήθηκαν την παρελθούσαν Κυριακή με την δεντροφύτευση.
Γενική συγκέντρωση των τμημάτων εγένετο εις το Μποδοσάκειο και εις άλλας “εστίας” της ΕΟΝ. Επιβλητικώτατα ετελέσθη προχθές η εγκαινίασις του παρεκκλησίου του Αγίου Νικολάου εν τω ναώ του Αγίου Τίτου. Εις την τελετήν ως γνωστόν προέστη ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης. Πλήθη χριστιανών εξ άλλου κατέκλυσαν τον ιστορικόν ναόν, τόσον εις τον Εσπερινόν προχθές, όσον και στην πανηγυρικήν λειτουργίαν της παρελθούσης Κυριακής”.
Φυσικά αυτές τις μέρες, με μεγάλη αγωνία και ανυπομονησία τις περίμενε πάντοτε ο εμπορικός κόσμος, ο οποίος φυσικά απέβλεπε και στον 13ο μισθό. Ομως οι μνημονιακοί νόμοι και η συνεχιζόμενη επί πολλά έτη πολιτική της λιτότητας, αφαίρεσαν από μας αυτό το προνόμιο. Δεν ξέρω τι πρόκειται να γίνει στο μέλλον, αλλά προς το παρόν 13ο μισθό ούτε εμείς βλέπουμε, ούτε φυσικά και οι άνθρωποι της αγοράς. Παρόλα αυτά όμως ο εμπορικός κόσμος εκείνης της εποχής τολμούσε και έπαιρνε κάποιες αποφάσεις, στηρίζοντας το νευραλγικό αυτό κομμάτι της κοινωνίας μας. Θα μου πείτε ίσως να έβρισκε και συμπαράσταση και κατανόηση και από άλλους πολιτειακούς φορείς.
Στη στήλη “Ηράκλεια” της προαναφερόμενης εφημερίδας, γίνεται λόγος περί διορισμού του πειθαρχικού συμβουλίου των εμπόρων Ηρακλείου και της εξασφαλίσως της εκκαθαρίσεως του εμπορικού κλάδου από στοιχεία επιζήμια.
“Δια του μέτρου θα εξυπηρετηθεί ασφαλώς το τοπικό εμπόριο στον κύκλο των γενικότερων αυτού προόδων, που και η ίδια η κυβέρνηση δεν παρέλειψε ευκαιρία να ενδιαφερθεί γι αυτές τηις προόδους. Ηδη με τις κινήσεις αυτές το εμπόριο κατοχυρώνεται. Πρόκειται για ένα νέο νόμο περί λαθρεμπορίου πρακτικό και σαφή. ΕΙδικότερα το σύστημα της διώξεως του λαθρεμπορίου ανταποκρίνεται στις κοινές προθέσεις και εγγυάται κάθε δυνατή αποτελεσματικότητα εφόσον στερεί των διπλωμάτων των τους πλοιάρχους, μηχανικούς ή ναύτες των εμπορικών σκαφών, τους ασκούντας συστηματικούς την λαθρεμπορίαν.
Γενικώς πιστεύεται ότι δια του νέου νόμου θα εκλείψει μια κατάστασις επιζήμιας εις τα συμφέροντα του κράτους και της κοινωνίας, ιδία δε κατά την εποχήν αυτήν καθ’ ην οι περιστάσεις επιβάλλουην αυστηραν περισυλλογήν και ωφέλειαν του συνόλου, αντί της ωφελείας των ολίγων και των επιτηδείων”.
Τέτοιες μέρες… πολλοί επιτήδειοι ανενόχλητα πωλούν την πραμάτεια τους μπροστά στα μάτια όλων μας, χωρίς κανένας να τους ενοχλεί. Πολλές φορές οι ίδιοι γίνονται ενοχλητικοί προκαλώντας τους περαστικούς να αγοράσουν… σε τιμές ικανοποιητικές. Ασυδοσία; Αδιαφορία; Δημοκρατία; Και ποιά άλλη έννοια δεν περνάει από το μυαλό μας.