Η Εκκλησία του Δήμου στην αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία είχε μερικές φορές τα ευτράπελά της. Ένα απ’ αυτά διέσωσε στη «Μυριόβιβλο» ο πολυγραφότατος Πατριάρχης Κων/πόλεως Φώτιος. Είναι αξιοσημείωτο, διότι κάτω από τη φαιδρότητα που αποπνέει υπάρχει μεγάλο βάθος για φιλοσοφικό στοχασμό.
Το γεγονός της σκιάς του όνου έχει ως εξής: Ο Δημοσθένης κάποτε είχε ανεβεί στο βήμα να μιλήσει για κάποιο σπουδαίο ζήτημα της πόλης αλλά το ακροατήριο τον εμπόδιζε. Τότε παρεκάλεσε τους φωνασκούντες να μιλήσει ένα λεπτό προκειμένου να ανταλλάξει μαζί τους μόνο δυο λόγια.
Του το επέτρεψαν και τους είπε: «Ένας νεανίας στην κάψα του καλοκαιριού καταμεσήμερο, όταν ο τόπος έβραζε αφού εμίσθωσε όνο μετέβαινε από την Αθήνα στα Μέγαρα. Κατά το μεσημέρι ο ταξιδιώτης ζήτησε να σταματήσει κάπου για να ξεμουδιάσει. Ο ιδιοκτήτης του όνου υπάκουσε.
Όμως ο ενοικιαστής θέλησε να προφυλαχθεί από τις καυτερές αχτίνες του ήλιου καταφεύγοντας στη σκιά που έκανε το σώμα του όνου, την οποία όμως διεκδικούσε για τον εαυτό του και ο αγωγιάτης. Έτσι άρχισαν τον καβγά. Ο ένας (ιδιοκτήτης) έλεγε ότι πήρε μίσθωμα μόνο για τον όνο και όχι για τη σκιά του. Ο άλλος (ενοικιαστής) αντέτεινε λέγοντας ότι πλήρωσε για να χρησιμοποιήσει τον όνο, άρα και τη σκιά που έκανε το σώμα του.
Στο σημείο αυτό ο Δημοσθένης «οργώσας αυτών τας ακοάς» διέκοψε απότομα τη διήγηση και ετοιμάστηκε να φύγει. Το ακροατήριο όμως κραυγάζοντας έλεγε: «Θέλουμε και τη συνέχεια». Και ο Δημοσθένης απάντησε «Υπέρ μεν όνου σκιάς βούλεσθε ακούειν υπέρ δε σπουδαίων πραγμάτων και συμφερόντων τη πόλει ου βούλεσθε»;
Αλλά και ο Σωκράτης προγενέστερα στη δίκη του απολογούμενος είπε ότι κατ’ εντολή του Θεού έπρεπε να εξετάζει, να ελέγχει και να ονειδίζει καθένα, ο οποίος «τα πλείστου άξια περί ελαχίστου ποιείται, τα δε φαυλότερα περί πλείονος», δηλαδή εκείνον που παραμελεί τα σημαντικά και καταγίνεται με τα ασήμαντα (Βλ. Πλ. Απολ. Σωκρ. 30). Συμπέρασμα: Η σκιά των όνων ως φαίνεται είχε τότε μεγάλη ζήτηση. Εν τούτοις μεγαλύτερη ζήτηση είχε η σκιά της Ακρόπολης. Σήμερα, τα πράγματα έχουν τελείως αντιστραφεί. Προηγούνται οι όνοι και έπεται η Ακρόπολη.
Και αν υποθέσουμε ότι επανερχόταν στη ζωή ο Σωκράτης με τον Δημοσθένη και έβλεπαν τα συμβαίνοντα θα έλεγαν μεταξύ τους: Ίωμεν (πάμε να φύγομε). Εν γαρ τω δήμω αμαθεία τε πλείστη και αταξία και πονηρία. Πασίδηλόν εστι ότι επηγέρθησαν οι άτιμοι επί τους εντίμους, οι άδοξοι επί τους ενδόξους, οι άφρονες επί τους φρονίμους και οι νέοι επί τους πρεσβυτέρους. Ίωμεν… Και βέβαια καλά έκαναν που θα έφευγαν.
Από τα πανάρχαια χρόνια στα ίδια τριγυρνάμε. Για τη σκιά και τους καβγάδες καιροφυλαχτούμε.
* Ο Κων/νος Λ. Βορνιωτάκης είναι ταξίαρχος ΕΛ.ΑΣ. ε.α.