Μετά τον Σωκράτη δημιουργήθηκαν πολλές μετασωκρατικές φιλοσοφικές σχολές. Κάθε μία επέλεξε διαφορετικά στοιχεία από τον μεγάλο δάσκαλο. Ανάμεσά τους ήταν οι κυνικοί φιλόσοφοι. Κυκλοφορούσαν μ’ ένα λερωμένο «τρίβωνα» και μια «βακτηρία» και δεν δίσταζαν να καταγγείλουν τους πάντες. Τα αξιώματα, τον πλούτο, τις επίσημες αξίες και να προκαλούν με την συμπεριφορά τους. Γνωστός είναι ο Διογένης και το περίφημο πιθάρι, όπου κατοικούσε. Από του κυνικούς πλάστηκε η λέξη κυνισμός που κατά το λεξικό σημαίνει «συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από αδιαφορία και ωμή περιφρόνηση απέναντι σε παραδεκτές και αναγνωρισμένες από το κοινωνικό σύνολο αξίες».
Στην πολιτική συχνά παρατηρούμε συμπεριφορές διαφορετικές από την γενικότερη ηθική. Δεν νομίζω, όμως, ότι μπορούμε να αποδεχτούμε ότι η πολιτική δεν έχει ηθικούς κανόνες. Ακόμα και η περίφημη αποστασία του 1965 και οι τότε αποστάτες πρόβαλαν ηθικούς λόγους και εθνικά προσχήματα που αιτιολογούσαν τις πράξεις τους.
Μια άλλη διάκριση είναι ανάμεσα στον ανήθικο και τον αμοραλιστή. Ο πρώτος παραβιάζει τους κανόνες, αλλά έχει επίγνωση της πράξης του και κάποτε τύψεις. Ο δεύτερος δεν έχει ούτε κανόνες ούτε τύψεις.
Στην κεντρική πολιτική σκηνή και όχι μόνο παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια και κυνισμό και αμοραλισμό που υπονομεύουν τα θεμέλια του δημοκρατικού πολιτεύματος. Θα ήταν λάθος μας αν το θεωρήσουμε δεδομένο. Η Δημοκρατία είναι συνεχής αγώνας και κατάκτηση. Αποκορύφωμα του κυνισμού και του αμοραλισμού αποτελεί η συμπεριφορά πολιτικών που είτε δεν σέβονται τον θεσμικό τους ρόλο, είτε εξευτελίζουν το κορυφαίο αξίωμα της Δημοκρατίας που είναι ο βουλευτής. Αντίστοιχα φαινόμενα σε άλλες εποχές θα είχαν προκαλέσει γενικότερη κοινωνική αντίδραση και καταδίκη των υπευθύνων. Σήμερα με θράσος και αδιαντροπιά πολλοί εξευτελίζουν τον δημόσιο λόγο με χυδαιότητα. Μεταπηδούν από το ένα άκρο του πολιτικού φάσματος στο άλλο. Προτάσσουν το τομάρι τους και την προσωπική τους επιβίωση και οι πολίτες σιωπούν. Για να θυμηθούμε τον Μάνο Χατζηδάκι, οι πολίτες που δεν τους τρομάζει το τέρας σημαίνει ότι του μοιάζουν.
Έτσι φαίνεται. Γιατί δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι η αδιαφορία, ο ατομικισμός και η αποπολιτικοποίηση έχει τόσο διαβρώσει το κοινωνικό σώμα. Οι προσεχείς εκλογές θα δείξουν και θα κρίνουν όχι μόνο τους πολιτευομένους αλλά και τους πολίτες. Περιθώρια ανάταξης έχουμε ακόμα. Αυτό απαιτεί η ίδια η ζωή που καθημερινά θέτει νέα διλήμματα.
Εύλογη είναι η απορία ενός ήρωα του μυθιστορήματος του Μάκη Καραγιάννη «Το όνειρο του Οδυσσέα»: Πώς έφτασε η Ελλάδα που βημάτιζε επί δεκαετίες με την τραγική ανάσα, που έπνιγε τον καημό της στα μοιρολόγια, που το κάθε σπίτι είχε και μια τραγική ιστορία αίματος… μέσα στην ελαφρότητα και τον αμοραλισμό;
Δεν αναφέρω ονόματα. Αν εσείς αναγνωρίσετε ορισμένους, φυσικά αυτούς εννοώ κι εγώ.
*Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος