Εάν πω αυτό που σκέφτομαι θα στεναχωρήσω μερικούς….
Εάν πάλι σιωπήσω
δεν θα έχω εκπληρώσει το
χρέος μου στην ανθρωπότητα.
Εάν πω αυτό που σκέφτομαι θα στεναχωρήσω μερικούς….
Εάν πάλι σιωπήσω
δεν θα έχω εκπληρώσει το
χρέος μου στην ανθρωπότητα.
Δ. Θεοτοκόπουλος
Ένα παρθένο δάσος σκοτωμένων φίλων το μυαλό μας.
……..
Στάζει την μέρα, στάζει στον ύπνο μνησιπήμων πόνος
(Τελευταίος Σταθμός)
Και τώρα βγήκε το νέο φεγγάρι αγκαλιασμένο
με το παλιό · με τ’ όμορφο νησί ματώνοντας
λαβωμένο· το ήρεμο νησί, το δυνατό νησί, το αθώο.
Και τα κορμιά σαν τσακισμένα κλαδιά
και σαν ξεριζωμένες ρίζες.
(Μέρες του Ιουνίου ’41)
Γ. Σεφέρης
Υπάρχει κάτι περίεργο με τους Έλληνες. Άλλοι λαοί γιορτάζουν τις νίκες τους, εμείς τις ήττες. Την ήττα στις Θερμοπύλες και όχι στις Πλαταιές, όπου νικήσαμε τους Πέρσες. Τον νικητή Παυσανία κατηγόρησαν ως προδότη, τον ανάγκασαν να κλειστεί σ’ ένα ναό ως ικέτης και λίγο πριν εκπνεύσει έβγαλαν έξω το σώμα του για να μην μολυνθεί το ιερό τέμενος.
Τους νεότερους πολιτικούς Ελευθέριο Βενιζέλο και Χαρίλαο Τρικούπη κατεψήφισαν. Η Εκκλησία αναθεμάτισε τον πρώτο και ο δεύτερος πέθανε στην εξορία, όταν οι Μεσολογγίτες ψήφισαν έναν ανύπαρκτο, τον Γουλιμή. Θα μπορούσα να αναφέρω διαχρονικά ολόκληρες σελίδες ηρώων που αγνοούμε και προδοτών που αμείφθηκαν από «τον λαό» και κατέλαβαν βουλευτικές έδρες.
Γι’ αυτό συγκινήθηκα με τρεις εκδηλώσεις μνήμης που παρακολούθησα. Είχαν υψηλή ποιότητα και ήθος, άριστη οργάνωση και ομιλητές που διέθεταν άρτια επιστημονική γνώση και υψηλό λόγο. Οι δυο εκδηλώσεις ήταν παρουσιάσεις βιβλίων, η μια στην Επισκοπή Πεδιάδος και η άλλη στο Αρκαλοχώρι.
Α)
Το πρώτο βιβλίο ήταν:
«Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΖΑΤΖΑΣ»
(Σε πολέμους του 20ού αιώνα και στην απαγωγή του Κράιπε)
Ο ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ»
Ο συγγραφέας του Κων/νος Ε. Παπαδάκης είναι ένας από τους πιο ενημερωμένους και άξιους φιλολόγους. Σήμερα που είναι συνταξιούχος καθημερινά με τη δράση του αποδεικνύει γιατί τον αγάπησαν και τον αγαπούν οι τυχεροί μαθητές του και γιατί τον σέβονται όλοι οι συνάδελφοι. Είναι ένας «προφήτης» δεκτός στον τόπο του και διαψεύδει το σχετικό ρητό. Οι χωριανοί του τον εξέλεξαν πρόεδρο του δημοτικού συμβουλίου και το θέατρο Παναγιωτάκη ήταν γεμάτο στην παρουσίαση. Η μελέτη εξεδόθη από τον Δήμο Χερσονήσου και μ ο ι ρ ά ζ ε τ α ι δ ω ρ ε ά ν. Είναι μια έγκυρη ιστορική μελέτη των γεγονότων που συνέβησαν το πρώτο μισό του 20ού αιώνα στα οποία μετείχε ο Καπετάν Τζατζάς. Γυμνές αλήθειες και πράξεις πολέμου που μας κάνουν να ανατριχιάζουμε για τις βαρβαρότητες που διαπράχθηκαν στις συγκρούσεις, στις οποίες μετείχε ο Καπετάν Τζατζάς.
Β)
Στο Αρκαλοχώρι, επίσης, παρουσιάστηκε το βιβλίο
ΓΙΩΡΓΗΣ ΨΙΛΑΚΗΣ
ΚΑΠΕΤΑΝ «ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ»
ΤΟΥ ΕΑΜ – ΕΛΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Εκδ. Ταξιδευτής
Το έργο αυτό με την καταγραφή αναμνήσεων του Γιώργη Ψιλάκη είναι μια ακόμα πολύτιμη εργασία του κ. Αντώνη Σανουδάκη – Σανούδου. Η μέθοδός του και το έργο του είναι σήμερα επιτέλους δεκτό από τους πανεπιστημιακούς. Ο ίδιος επιμένοντας όλα τα χρόνια αντιμετώπισε αρχικά διώξεις και δίκες. Νίκησε γιατί επέμενε. Ήταν αφιερωμένος στο χρέος που οφείλει να υπηρετεί κάθε πνευματικός άνθρωπος. Μόνο που χρειάζεται μεράκι, πάθος και υπομονή. Και ο φίλος Αντώνης τα διαθέτει. Θα αναφέρω μόνο το δάκρυ του γιου του αγωνιστή από την Κασταμονίτσα, του Νίκου Ψιλάκη, και την επισήμανση του ομιλητή Γιώργου Καλογεράκη, προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου ΜΙΝΩΑ ΠΕΔΙΑΔΟΣ ότι όλοι οι κάτοικοι της Κασταμονίτσας προστάτευσαν τον τραυματία από τους «πρόθυμους» υπηρέτες του μετέπειτα καθεστώτος και τον σεβάστηκαν. Εκείνος έζησε ως καφετζής τίμια και σεμνά αποσιωπώντας το παρελθόν και οραματιζόμενος το μέλλον των παιδιών του και του τόπου του.
Αν δικαιώθηκε ή όχι μπορούμε να κρίνουμε και τώρα. Η αδέκαστη Ιστορία θα κρίνει μετά από χρόνια. Οι ομιλίες και του κ. Ντίνου Κωνσταντόπουλου και του Πανεπιστημιακού κ. Βαγγέλη Τζούκα ικανοποίησαν απόλυτα και φώτισαν το έργο. Στην παρουσίασή του στο Ηράκλειο ίσως έρθει περισσότερος κόσμος. Το βιβλίο υπάρχει και η ανάγνωσή του θα συμβάλει στην αυτογνωσία μας.
Η 3η εκδήλωση ήταν η επέτειος της εκτέλεσης 27 κατοίκων του ΣΟΚΑΡΑ από τους Γερμανούς.
Το μνημείο με τα κυπαρίσσια, η συμμετοχή όλων των αρχών του νομού, ο υπεύθυνος της όλης τελετής κ. Γιώργος Καρτσωνάκης με την άψογη τελετουργία απέδειξαν ότι η τιμή στους νεκρούς μας είναι μέγιστη και ύψιστη υπηρεσία προς την πατρίδα, τους νέους και τις αξίες που ισχύουν διαχρονικά. Μια απλή αναφορά στην «Εκάβη» του Σοκαρά, την «Χαρκιαδογιώργαινα» που το άξιο τέκνο του Σοκαρά, ο αγαπημένος όλων μας Σήφης Κοσόγλου την έχει βιογραφήσει σ’ ένα φυλλάδιο. Δυστυχώς, ο Σήφης “έφυγε” πολύ νωρίς. Εκτέλεσαν πέντε γιους της και τον άνδρα της. Έμεινε όρθια. Στήριξε τα ορφανά εγγόνια και δημιούργησε με τον μόχθο της αγροτική περιουσία για να τα θρέψει.
Θα κλείσω την αναφορά μου με τρεις επισημάνσεις
1) Ήρωες δεν είναι «οι κουζουλοί» που κατά τον Ν. Καζαντζάκη «κάνανε ελεύθερη την Κρήτη». Προτιμώ τον ορισμό του Θουκυδίδη « ανδρείοι την ψυχήν δικαίως κριθείεν οι τα δεινά και ηδέα σαφέστατα γιγνώσκοντες και μη αποτρεπόμενοι των κινδύνων». Παλικάρια είναι όσοι γνωρίζουν πολύ καλά τι διακινδυνεύουν στον πόλεμο και χωρίς να φοβηθούν ορμούν στη μάχη και σκοτώνονται για τις υψηλές αξίες που πιστεύουν.
Επίσης, ο Γιώργος Σεφέρης γράφει “οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά” φωτίζουν για μας το δρόμο της αρετής που οφείλουμε να πάρουμε. Η παλληκαριά τελικά κερδίζει την ελευθερία που είναι προϋπόθεση για την ευδαιμονία του ανθρώπου.
2) Ο εθνικιστής και ο υπερπατριώτης δεν είναι πιο καλός πατριώτης. Είναι επικίνδυνος. Ακριβώς το αντίθετο του πατριώτη.
3) Η τιμή της μνήμης δεν αποδίδεται για να διαιωνιστεί το μίσος προς εκείνους τους λαούς, γείτονες ή όχι, που διέπραξαν βάρβαρες πράξεις, αλλά για να αγωνιστούμε σήμερα για τη συμφιλίωσή τους και να μην επιτρέψουμε στα ποικιλόμορφα συμφέροντα να οδηγήσουν πάλι σε εμφύλιους σπαραγμούς αδελφοκτόνους, και σε εθνικολαϊκιστές ή οποιασδήποτε μορφής δημαγωγούς να υπονομεύσουν την τόσο ευάλωτη δημοκρατία που δυστυχώς, αλλά, καλώς επιτρέπει στους εχθρούς της να την υπονομεύουν. Οι ολοκληρωτισμοί δεν πρέπει να βρίσκουν εύφορο έδαφος για να ανθούν οι εθνικολαϊκιστές σαν τα σαπρόφυτα. Οι πολίτες οφείλουν να χρησιμοποιούν το μυαλό τους και να μην δίδουν το δικαίωμα σε λαοπλάνους να καβαλήσουν στην εξουσία. Η μετάνοια δεν έχει νόημα τότε. Είναι αργά.
Ένα παρθένο δάσος σκοτωμένων φίλων το μυαλό μας. …….. Στάζει την μέρα, στάζει στον ύπνο μνησιπήμων πόνος (Τελευταίος Σταθμός)
Και τώρα βγήκε το νέο φεγγάρι αγκαλιασμένο
με το παλιό · με τ’ όμορφο νησί ματώνοντας
λαβωμένο· το ήρεμο νησί, το δυνατό νησί, το αθώο. Και τα κορμιά σαν τσακισμένα κλαδιά και σαν ξεριζωμένες ρίζες.
(Μέρες του Ιουνίου ’41)
Γ. Σεφέρης
Υπάρχει κάτι περίεργο με τους Έλληνες. Άλλοι λαοί γιορτάζουν τις νίκες τους, εμείς τις ήττες. Την ήττα στις Θερμοπύλες και όχι στις Πλαταιές, όπου νικήσαμε τους Πέρσες. Τον νικητή Παυσανία κατηγόρησαν ως προδότη, τον ανάγκασαν να κλειστεί σ’ ένα ναό ως ικέτης και λίγο πριν εκπνεύσει έβγαλαν έξω το σώμα του για να μην μολυνθεί το ιερό τέμενος.
Τους νεότερους πολιτικούς Ελευθέριο Βενιζέλο και Χαρίλαο Τρικούπη κατεψήφισαν. Η Εκκλησία αναθεμάτισε τον πρώτο και ο δεύτερος πέθανε στην εξορία, όταν οι Μεσολογγίτες ψήφισαν έναν ανύπαρκτο, τον Γουλιμή. Θα μπορούσα να αναφέρω διαχρονικά ολόκληρες σελίδες ηρώων που αγνοούμε και προδοτών που αμείφθηκαν από «τον λαό» και κατέλαβαν βουλευτικές έδρες.
Γι’ αυτό συγκινήθηκα με τρεις εκδηλώσεις μνήμης που παρακολούθησα. Είχαν υψηλή ποιότητα και ήθος, άριστη οργάνωση και ομιλητές που διέθεταν άρτια επιστημονική γνώση και υψηλό λόγο. Οι δυο εκδηλώσεις ήταν παρουσιάσεις βιβλίων, η μια στην Επισκοπή Πεδιάδος και η άλλη στο Αρκαλοχώρι.
Α)
Το πρώτο βιβλίο ήταν:
«Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΖΑΤΖΑΣ»
(Σε πολέμους του 20ού αιώνα και στην απαγωγή του Κράιπε)
Ο ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ»
Ο συγγραφέας του Κων/νος Ε. Παπαδάκης είναι ένας από τους πιο ενημερωμένους και άξιους φιλολόγους. Σήμερα που είναι συνταξιούχος καθημερινά με τη δράση του αποδεικνύει γιατί τον αγάπησαν και τον αγαπούν οι τυχεροί μαθητές του και γιατί τον σέβονται όλοι οι συνάδελφοι. Είναι ένας «προφήτης» δεκτός στον τόπο του και διαψεύδει το σχετικό ρητό. Οι χωριανοί του τον εξέλεξαν πρόεδρο του δημοτικού συμβουλίου και το θέατρο Παναγιωτάκη ήταν γεμάτο στην παρουσίαση. Η μελέτη εξεδόθη από τον Δήμο Χερσονήσου και μ ο ι ρ ά ζ ε τ α ι δ ω ρ ε ά ν. Είναι μια έγκυρη ιστορική μελέτη των γεγονότων που συνέβησαν το πρώτο μισό του 20ού αιώνα στα οποία μετείχε ο Καπετάν Τζατζάς. Γυμνές αλήθειες και πράξεις πολέμου που μας κάνουν να ανατριχιάζουμε για τις βαρβαρότητες που διαπράχθηκαν στις συγκρούσεις, στις οποίες μετείχε ο Καπετάν Τζατζάς.
Β)
Στο Αρκαλοχώρι, επίσης, παρουσιάστηκε το βιβλίο
ΓΙΩΡΓΗΣ ΨΙΛΑΚΗΣ
ΚΑΠΕΤΑΝ «ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ»
ΤΟΥ ΕΑΜ – ΕΛΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Εκδ. Ταξιδευτής
Το έργο αυτό με την καταγραφή αναμνήσεων του Γιώργη Ψιλάκη είναι μια ακόμα πολύτιμη εργασία του κ. Αντώνη Σανουδάκη – Σανούδου. Η μέθοδός του και το έργο του είναι σήμερα επιτέλους δεκτό από τους πανεπιστημιακούς. Ο ίδιος επιμένοντας όλα τα χρόνια αντιμετώπισε αρχικά διώξεις και δίκες. Νίκησε γιατί επέμενε. Ήταν αφιερωμένος στο χρέος που οφείλει να υπηρετεί κάθε πνευματικός άνθρωπος. Μόνο που χρειάζεται μεράκι, πάθος και υπομονή. Και ο φίλος Αντώνης τα διαθέτει. Θα αναφέρω μόνο το δάκρυ του γιου του αγωνιστή από την Κασταμονίτσα, του Νίκου Ψιλάκη, και την επισήμανση του ομιλητή Γιώργου Καλογεράκη, προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου ΜΙΝΩΑ ΠΕΔΙΑΔΟΣ ότι όλοι οι κάτοικοι της Κασταμονίτσας προστάτευσαν τον τραυματία από τους «πρόθυμους» υπηρέτες του μετέπειτα καθεστώτος και τον σεβάστηκαν. Εκείνος έζησε ως καφετζής τίμια και σεμνά αποσιωπώντας το παρελθόν και οραματιζόμενος το μέλλον των παιδιών του και του τόπου του.
Αν δικαιώθηκε ή όχι μπορούμε να κρίνουμε και τώρα. Η αδέκαστη Ιστορία θα κρίνει μετά από χρόνια. Οι ομιλίες και του κ. Ντίνου Κωνσταντόπουλου και του Πανεπιστημιακού κ. Βαγγέλη Τζούκα ικανοποίησαν απόλυτα και φώτισαν το έργο. Στην παρουσίασή του στο Ηράκλειο ίσως έρθει περισσότερος κόσμος. Το βιβλίο υπάρχει και η ανάγνωσή του θα συμβάλει στην αυτογνωσία μας.
Η 3η εκδήλωση ήταν η επέτειος της εκτέλεσης 27 κατοίκων του ΣΟΚΑΡΑ από τους Γερμανούς.
Το μνημείο με τα κυπαρίσσια, η συμμετοχή όλων των αρχών του νομού, ο υπεύθυνος της όλης τελετής κ. Γιώργος Καρτσωνάκης με την άψογη τελετουργία απέδειξαν ότι η τιμή στους νεκρούς μας είναι μέγιστη και ύψιστη υπηρεσία προς την πατρίδα, τους νέους και τις αξίες που ισχύουν διαχρονικά. Μια απλή αναφορά στην «Εκάβη» του Σοκαρά, την «Χαρκιαδογιώργαινα» που το άξιο τέκνο του Σοκαρά, ο αγαπημένος όλων μας Σήφης Κοσόγλου την έχει βιογραφήσει σ’ ένα φυλλάδιο. Δυστυχώς, ο Σήφης “έφυγε” πολύ νωρίς. Εκτέλεσαν πέντε γιους της και τον άνδρα της. Έμεινε όρθια. Στήριξε τα ορφανά εγγόνια και δημιούργησε με τον μόχθο της αγροτική περιουσία για να τα θρέψει.
Θα κλείσω την αναφορά μου με τρεις επισημάνσεις
1) Ήρωες δεν είναι «οι κουζουλοί» που κατά τον Ν. Καζαντζάκη «κάνανε ελεύθερη την Κρήτη». Προτιμώ τον ορισμό του Θουκυδίδη « ανδρείοι την ψυχήν δικαίως κριθείεν οι τα δεινά και ηδέα σαφέστατα γιγνώσκοντες και μη αποτρεπόμενοι των κινδύνων». Παλικάρια είναι όσοι γνωρίζουν πολύ καλά τι διακινδυνεύουν στον πόλεμο και χωρίς να φοβηθούν ορμούν στη μάχη και σκοτώνονται για τις υψηλές αξίες που πιστεύουν.
Επίσης, ο Γιώργος Σεφέρης γράφει “οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά” φωτίζουν για μας το δρόμο της αρετής που οφείλουμε να πάρουμε. Η παλληκαριά τελικά κερδίζει την ελευθερία που είναι προϋπόθεση για την ευδαιμονία του ανθρώπου.
2) Ο εθνικιστής και ο υπερπατριώτης δεν είναι πιο καλός πατριώτης. Είναι επικίνδυνος. Ακριβώς το αντίθετο του πατριώτη.
3) Η τιμή της μνήμης δεν αποδίδεται για να διαιωνιστεί το μίσος προς εκείνους τους λαούς, γείτονες ή όχι, που διέπραξαν βάρβαρες πράξεις, αλλά για να αγωνιστούμε σήμερα για τη συμφιλίωσή τους και να μην επιτρέψουμε στα ποικιλόμορφα συμφέροντα να οδηγήσουν πάλι σε εμφύλιους σπαραγμούς αδελφοκτόνους, και σε εθνικολαϊκιστές ή οποιασδήποτε μορφής δημαγωγούς να υπονομεύσουν την τόσο ευάλωτη δημοκρατία που δυστυχώς, αλλά, καλώς επιτρέπει στους εχθρούς της να την υπονομεύουν. Οι ολοκληρωτισμοί δεν πρέπει να βρίσκουν εύφορο έδαφος για να ανθούν οι εθνικολαϊκιστές σαν τα σαπρόφυτα. Οι πολίτες οφείλουν να χρησιμοποιούν το μυαλό τους και να μην δίδουν το δικαίωμα σε λαοπλάνους να καβαλήσουν στην εξουσία. Η μετάνοια δεν έχει νόημα τότε. Είναι αργά.