Είναι αλήθεια ότι μόλις μπαίνει ο Σεπτέμβρης το μυαλό μας πάει στο σχολείο, αφού δίκαια θεωρείται ο μήνας των σχολείων. Από τότε κιόλας που ήμασταν παιδιά, τελειώνοντας οι διακοπές του καλοκαιριού και κάτω από συνθήκες μελαγχολίας οι οποίες έρχονταν και λόγω της αλλαγής αφενός της εποχής, αλλά του αποχαιρετισμού της ανέμελης καλοκαιριάτικης ζωής, οι γονείς μας τέτοιες μέρες πήγαιναν στο σχολείο για να μας εγγράψουν παίρνοντας πολλές φορές και εμάς.
Εκεί γνωρίζαμε τους δασκάλους μας, τον Διευθυντή μας με τους οποίους θα περνούσαμε ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μας της μαθητικής μας ζωής που σίγουρα έχει αφήσει έντονα σημάδια στην διαμόρφωση του χαρακτήρα μας και γενικά της όλης πορείας μας.
Ηράκλειο! Μέσα της δεκαετίας του πενήντα και ο δημαρχών Ηρακλείου Στυλιανός Μιτσοτάκης ζητά με έγγραφό του από το υπουργείο Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας, το οποίο κοινοποιεί και στον Γενικό Επιθεωρητής Μέσης Εκπαιδεύσεως Κρήτης που έχει έδρα τα Χανιά, την ίδρυση Μικτού Νυκτερινού Γυμνασίου. Χαρακτηριστικό είναι και το περιεχόμενο της επιστολής, το οποίο κρίναμε απαραίτητο ν’ αναφερθεί:
“Κύριε Υπουργέ, έχουμε την τιμήν να παρακαλέσουμε υμάς, όπως ευαρεστούμενοι ενεργήσετε τα δέοντα δια την ίδρυσιν Μικτού Νυκτερινού Γυμνασίου εις την πόλιν μας. Λόγοι συνηγορούντες εις την ίδρυσι του Νυκτερινού Γυμνασίου είναι οι κάτωθι:
α) Η πόλη του Ηρακλείου, αριθμούσα περί τας 60.000 κατοίκους έχει χαρακτήρα κατ’ εξοχήν εμπορικόν, βιομηχανικόν και βιοτεχνικόν. Ουδέν Νυκτερινόν Γυμνάσιον λειτουργεί εν αυτή και τα Δημόσια ημερήσια σχολεία Μέσης Εκπαιδεύσεως είναι πλήρη μαθητών. Πλείστοι νέοι και νέαι φιλομαθείς, μη δυνάμενοι να συνεχίσουν τας σπουδάς των εις σχολεία Μέσης Εκπαιδεύσεως καίτοι διακρίνονται δια την επιμέλειαν και την χρηστότητά των και φλέγονται από την επιθυμίαν της μορφώσεως, αναγκάζονται να μείνουν με μόνην την μόρφωσιν του Δημοτικού σχολείου, διότι κατά την διάρκειαν της ημέρας εργάζονται προς βιοπορισμόν εις διάφορα καταστήματα, εργοστάσια κ.λπ. Είναι προφανής επομένως η ανάγκη της ιδρύσεως του Νυκτερινού Γυμνασίου δια την εξυπηρέτησιν της περαιτέρω πνευματικής εξελίξεως της φιλομαθούς εργαζομένης νεότητος.
β) Πολλοί εξάλλου μαθηταί διέκοψαν τας σπουδάς των εν τοις ημερησίοις Γυμνασίοις, δια λόγους οικονομικούς και ερρίφθησαν εις την βιοπάλην με ελλιπή πνευματικά εφόδια. Και τούτων επομένως, τους πνευματικάς ανάγκας θέλει εξυπηρετήσει το Νυκτερινόν Γυμνάσιον, αλλά και αποσυμφόρησις των ημερησίων Γυμνασίων θα γίνει, τόσον των αρρένων όσον και των θηλέων, τα οποία σήμερον είναι πλήρη και υπερπλήρη μάλιστα μαθητών και μαθητριών, και θα δοθεί διέξοδος εις πλείστους μαθητάς και μαθητρίας, τέκνα πτωχών οικογενειών, να εξυπηρετήσουν τας οικογενείας των δια της εργασίας κατά την ημέραν και δια της σπουδής κατά την νύκτα.
Δια τους ως άνω λόγους και εκ του γεγονότος ότι ταύτα νυκτερινά Γυμνάσια λειτουργούσιν ήδη εις πλείστας πόλεις της λοιπής Ελλάδος, παρακαλούμεν όπως ευαρεστούμενοι ικανοποιήσετε την δικαίαν αίτησίν μας, εγκρίνοντες την ίδρυσι “Μικτού νυκτερινού Γυμνασίου εν Ηρακλείω” χαρακτηρίζοντες τούτο ως Παράρτημα του Ημερησίου Γυμνασίου Θηλέων Ηρακλείου εις το οίκημα του οποίου και θα στεγασθεί, εις το κεντρικώτερο των Γυμνασίων της πόλεώς μας”.
Και αφού περί των σχολείων ο λόγος, καλό είναι να αναφερθούν όλα αυτά τα πνευματικά – εκπαιδευτικά ιδρύματα της πόλης μας εκείνη την περίοδο και για τα επόμενα χρόνια που ακολουθούσαν, δηλαδή για την δεκαετία του εξήντα. Θα ξεκινήσουμε από την ανώτερη εκπαίδευση και την τότε εδρεύουσα Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου στην οδό Ακαδημίας, σημερινή Ανδρέα Παπανδρέου. Δεν θα σχολιάσω γιατί αυτός ο δρόμος πήρε άλλο όνομα, λες και δεν υπήρχαν άλλοι δρόμοι να μετονομασθούν προς τιμήν του Έλληνα πολιτικού.
Ας είναι… η γκρίνια δεν είναι καλό πράγμα. Στην πόλη μας επίσης υπήρχαν σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης όπως: το Ναυτικό Γυμνάσιο στην οδό Ανωπόλεως, το πρώτο Γυμνάσιο Αρρένων καθώς και το Δεύτερο Αρρένων στην οδό Γεωργίου Βασιλέως (σημερινή Δημοκρατίας), το Γυμνάσιο Θηλέων στην πλατεία Κορνάρου, το Γυμνάσιο ιδιωτικό Λύκειο “ο Κοραής” στην οδο Κοραή και Μιλάτου, το ιδιωτικό Λύκειο “Απόλλων” στην οδό Εβανς και το ιδιωτικό Λύκειο “Μπουρλώτου” στην οδό Ιωαννίνων. Ακόμα στην οδό Μποφώρ υπήρχαν και οι σχολές: α) Δημόσια Εμπορική σχολή και Δημόσια Επαγγελματική σχολή.
Επίσης, υπήρχαν οι τεχνικές σχολές της Νέας ΑΛικαρνασσού όπως: Η ημερήσια σχολή εργοδηγών, η νυκτερινή σχολή εργοδηγών, η ημερήσια τεχνική σχολή, η νυκτερινή τεχνική σχολή και η ημερήσια σχολή σχεδιαστών. Υπήρχε βέβαια και η οικοκυρική σχολή Θηλέων “Εργάνη” στην οδό Μονής Αγκαράθου.
Σχετικά με τις ξένες γλώσσες υπήρχαν το Γαλλικό ινστιτούτο και το Ελληνοαμερικανικό ινστιτούτο στην οδό Ζωγράφου καθώς και το Ελληνοαμερικανικό μορφωτικό Ινστιτούτο στη λεωφόρο Καλοκαιρινού. Τέλος, θα κλείσουμε το σημερινό μας άρθρο με τα σχολεία της Κατώτερης Εκπαίδευσης: Κατ’ αρχήν υπήρχαν τα νυκτερινά Δημοτικά σχολείά της Μητροπόλεως το ένα εντός του 1ου Δημοτικού σχολείου στη λεωφόρο Καλοκαιρινού και το άλλο εντός του 8ου Δημοτικού σχολείου στην οδό Αμαλθείας..
Βέβαια υπήρχαν δύο ιδιωτικά δημοτικά σχολεία του Κοραή στην ομώνυμη οδό και του Μπουρλώτου στην οδό Ιωαννίνων καθώς και δύο νηπιαγωγεία μαζί μ’ αυτά (Κοραής και Μπουρλώτου).
Όσο δε για τα δημόσια Δημοτικά σχολεία, υπήρχαν τα εξής: το 1ο Ανωγειανό στη λεωφόρο Καλοκαιρινού, το 2ο Μποδοσάκειο στην οδό 1878 και Σφακίων, το 3ο της Αγίας Τριάδας στην οδό Σαββαθιανών, το 4ο στην πλατεία του Μεγάρου Φυτάκη, το 5ο στην παλιά Ακαδημία, οδος Ταξιάρχου Τζουλάκη, το 6ο στον Αγιο Τίτο, το 7ο στην οδό Μονής Καρδιωτίσσης, το 8ο στο πλατύ σοκάκι (σημερινό οδό Αμαλθείας), το 9ο στο προάστιο του Μασταμπά, το 10ο στο Ατσαλένιο, το 11ο στον συνοικισμό της Χρυσοπηγής, το 12ο στο προάστιο του Πόρου, το 13ο στα Νέα Βρύουλα, το 14ο στο Ορφανοτροφείο του Πόρου, το 15ο στη λεωφόρο Καλοκαιρινού, το 16ο και το 17ο στη λεωφόρο Κνωσού, το 18ο στον Μπεντεβή, το 19ο στον Αγιο Ιωάννη, το 20ό στους Αμπελοκήπους, το 21ο στον συνοικισμό της Φορτέτσας, το 22ο στο προάστιο της Κνωσού, το 23ο στον συνοικισμό Δημητρίου, το 24ο στον συνοικισμό Μπρουμη και το 25ο στον συνοικισμό Καραολή. Ίσως κάποια διευκρινιστικά στοιχεία κάποιων δρόμων ή και περιοχών φανούν δύσκολα στους αναγνώστες μας, γι’ αυτό και πρέπει να τα εξηγήσουμε.
Για παράδειγμα, το Πλατύ Σοκάκι είναι η σημερινό οδός Κατεχάκη, τα Νέα Βρύουλα είναι το σημερινό προάστιο Κατσαμπάς, ο συνοικισμός Δημητρίου σήμερα λέγεται Πατέλες, ο συνοικισμός Καραολή είναι η σημερινή περιοχή Καμινίων και οι συνοικισμός Μπρούμη καλύπτει την περιοχή πάνω από το νέο στάδιο, πάνω από τη Χανιόπορτα (Θερίσου, 62 Μαρτύρων).
Ετσι ήταν διαμορφωμένη η εκπαιδευτική κοινότητα της πόλης μας μισό και πλέον αιώνα πριν. Τέτοιες μέρες όλα τα σχολεία ήταν έτοιμα να δεχθούν και να καλωσορίσουν μαθητές και δασκάλους για τη νέα σχολική χρονιά. Κι εμείς, από τη στήλη μας αυτή ας ευχηθούμε ό,τι καλύτερο σε μαθητές και σε δασκάλους!