Στην Μαργαρίτα
«Ο Τρελός Λαγός»
Γύριζε στους δρόμους ο τρελός λαγός
γύριζε στους δρόμους
ξέφευγε απ’ τα σύρματα ο τρελός λαγός
έπεφτε στις λάσπες
Φέγγαν τα χαράματα ο τρελός λαγός
άνοιγε η νύχτα
στάζαν αίμα οι καρδιές ο τρελός λαγός
έφεγγε ο κόσμος
Bούρκωναν τα μάτια του ο τρελός λαγός
πρήσκονταν η γλώσσα
βόγγαε μαύρο έντομο ο τρελός λαγός
θάνατος στο στόμα
(Μίλτος Σαχτούρης)
Οι μέρες περνούν, το χιόνι μένει
(Μίλτος Σαχτούρης)
Αν ο «φόβος» είναι ανθρώπινος, δεν είμαστε άνθρωποι μόνο για να «φοβόμαστε»
Στο περιοδικό Κριτική που εξέδιδε ο Μανόλης Αναγνωστάκης διάβασα την κριτική της Νόρας Αναγνωστάκη για τον «Τρελό Λαγό» του Μίλτου Σαχτούρη. Ομολογώ συγκινήθηκα και γοητεύτηκα και με το ποίημα και με την λεπτότητα και την ποιότητα του κριτικού λόγου. Εκτοτε παραμένει πάντα για μένα ένα από τα υποδείγματα νεοελληνικής κριτικής. Δυστυχώς στην γλώσσα μας ελάχιστους ικανούς κριτικούς διαθέτουμε. Ο Παλαμάς και ο Σεφέρης αναβάθμισαν τον κριτικό λόγο. Σας συνιστώ ανεπιφύλακτα το δοκίμιο του Σεφέρη για τον Ερωτόκριτο. Παραμένει υπόδειγμα.
Ο «Τρελός λαγός» έκτοτε έχει καρφωθεί στην μνήμη μου. Όταν γράφτηκε ήταν οι πληγές του μετεμφυλιακού κλίματος που ανάγκαζαν πολλούς να τρέμουν και να προσπαθούν να ξεφύγουν από το συρματόπλεγμα, τα πιστοποιητικά νομιμοφροσύνης, τους Ασφαλίτες, τις μνήμες του πολέμου.
Σήμερα δυστυχώς μια εποχή αβεβαιότητας, ρευστότητας και επικίνδυνων μετεξελίξεων, όλοι μας, έχω την αίσθηση ότι μοιάζουμε με το φοβισμένο ζώο. Η Ευρώπη ανασυντάσσεται. Η μεταπολεμική ειρήνη κινδυνεύει. Αδιάντροπα ξεφυτρώνουν παντού τα φασιστικά κόμματα που αναζητούν και δοξολογούν τον Χίτλερ.
Αναθεωρούνται βασικές αξίες που στήριζαν τις προηγούμενες γενιές. Ανακατατάσσονται οι ισορροπίες. Ο διπολισμός που με τον αμοιβαίο φόβο διατηρούσε την παγκόσμια ειρήνη έχει ανατραπεί. Η ισορροπία των διεθνών σχέσεων έχει διασαλευτεί. Οι επιστημονικές ανακαλύψεις απαιτούν νέες ρυθμίσεις. Η βιοηθική, αλλά, και η νομοθεσία για τη χρήση των υπολογιστών έπρεπε να έχουν γίνει χθες. Πολλοί νέοι δεν κουβεντιάζουν, δεν χαίρονται τον έρωτα. Δεν ελπίζουν. Στις παρέες έχουν το κινητό και στέλνουν μηνύματα.
Το ποίημα του Σαχτούρη γεννήθηκε από τις τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος. Δυστυχώς προφητεύει το μέλλον και αποτυπώνει το παρόν. Φυσικά μπορούμε να τον διαψεύσουμε. Αρκεί απλώς να αγαπήσουμε την ζωή. Να μετέχουμε στα δρώμενα. Να αισθανθούμε την προσωπική μας ευθύνη. Η ιστορική αναδρομή διδάσκει ότι η επιστήμη βελτιώνει συνεχώς την ζωή μας.
Τρεφόμαστε καλύτερα. Ζούμε περισσότερο. Έχουμε πιο άνετα σπίτια. Η ιατρική κάνει θαύματα και τα λουλούδια ανθούν και γεμίζουν χρώματα. Επιτέλους δεν έφτασε η συντέλεια του κόσμου και η οικολογική καταστροφή, που ως μαύρη σημαία υψώνεται, μπορεί να αντιμετωπιστεί. Η τεχνολογία μάς δίδει τεράστιες δυνατότητες ευημερίας. Και φυσικά αυξάνει τις ευθύνες μας.
Λίγο ακόμα θα δούμε
Τις αμυγδαλιές ν΄ ανθίζουν
Λίγο ακόμα να σηκωθούμε
Λίγο ψηλότερα …
Το πρόβλημα είναι καθένας να προσπαθεί καθημερινά να μετατρέψει το ζώο σε άνθρωπο, ελπίζοντας και αγαπώντας και φυσικά απολαμβάνοντας τη μέρα.