Είναι γνωστό ότι η Πορτογαλία όχι μόνον εξήλθε ταχύτατα από το δικό της (μοναδικό) πρόγραμμα διά- σωσης («μνημόνιο»), αλλά σήμερα έχει την υψηλότερη ανάπτυξη της τελευταίας δεκαετίας και το χαμηλότερο έλλειμμα των τελευταίων σαράντα χρόνων, αποπληρώνει πρόωρα τις δόσεις των δανείων της και φιλοδοξεί να γίνει ευρωπαϊκό κέντρο επιχειρηματικότητας.
Λιγότερο γνωστό είναι ότι αυτή η μεγάλη επιτυχία οφείλεται σε μια κυβέρνηση στην οποία συνεργάζονται, ή την οποία στηρίζουν, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Αριστερό Μπλοκ, το Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα και οι Πράσινοι, και η οποία έχει την ανοχή της αντιπολίτευσης.
Και είναι σχεδόν άγνωστο ότι η εν λόγω κυβερνητική συνεργασία και η συνακόλουθη οικονομική πρόοδος της Πορτογαλίας δεν αποτελούν «θαύματα». Κάθε άλλο. Εντάσσονται σε μια κουλτούρα που διαμορφώθηκε στην Αναγέννηση και είναι διαφορετική από τη δική μας.
Αρκεί να θυμηθεί κανείς ότι την εποχή που στην Ιβηρική Χερσόνησο ανέτελλε μια λαμπρή περίοδος πολιτικής ισχύος και πολιτισμικής ακμής, η Ελλάδα βυθιζόταν στο σκοτάδι της μακραίωνης οθωμανικής κατοχής — μια ειρωνική αντιστροφή της κυριολεκτικής σημασίας των όρων «Δύση» και «Ανατολή».
Απόρροια της δικής μας πολιτισμικής οπισθοδρόμησης αποτελεί το γεγονός ότι κατά την περίοδο της κρίσης δεν πραγματοποιήσαμε τις αναγκαίες συμπράξεις στη βάση της εθνικής συνεννόησης για το κοινό συμφέρον (το αντίθετο θα αποτελούσε όντως ένα «θαύμα»)· ότι το 2015 κινδυνεύσαμε να βρεθούμε εκτός της Ευρωζώνης· και ότι ειδικά την τελευταία τριετία υποθηκεύσαμε το αναπτυξιακό μέλλον της χώρας και τη θέση της στο οικοδόμημα της Ε.Ε., ενόψει της δημιουργίας μιας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων.
Μια άλλη πτυχή της ιστορικής μας κληρονομιάς αποτελεί η κουτοπονηριά· που σημαίνει ότι «μπορεί σήμερα να μας αναγκάζετε να κάνουμε μεταρρυθμίσεις, αλλά εμείς θα σας ξεγελάσουμε και θα τις ακυρώσουμε με την πρώτη ευκαιρία». Σε αυτόν τον ανομολόγητο στόχο εντάσσεται η κυβερνητική προσπάθεια για προσεταιρισμό του σοσιαλιστή υπουργού Οικονομικών της Πορτογαλίας Mario Centeno, που πρόσφατα εξελέγη νέος πρόεδρος του Eurogroup.
Πρόκειται για ένα ανατολίτικο σενάριο, το οποίο βασίζεται σε ένα ακόμη επεισόδιο της γνωστής ελληνικής φαντασίωσης για τη δήθεν συμπαράταξη των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου στον αγώνα εναντίον των χωρών του ευρωπαϊκού Βορρά. Αυτή τη φορά μάλιστα συμπεριέλαβαν στους «κουτόφραγκους» τον αρχιτέκτονα των οικονομικών επιτευγμάτων μιας χώρας του ευρωπαϊκού Νότου.
* Ο Μιχάλης Πασχάλης είναι καθηγητής β Κλασικής Φιλολογίας