Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τα γεγονότα του Μαΐου του 1968 στη γαλλική πρωτεύσουσα:δημοσιεύματα, συνέδρια, αφιερώματα, προβολή κινηματογραφικών ταινιών. Δεν υπάρχει αμφιβολία, λοιπόν, ότι ο Μάης του 1968 υπήρξε ένα ορόσημο στη νεότερη ευρωπαϊκή ιστορία και γ’ ιαυτό αξίζει να το μελετήσουμε, αφού, εξάλλου το 1968 γενικότερα υπήρξε μια χρονιά ανατροπών σε παγκόσμιο επίπεδο (άνοιξη της Πράγας, πόλεμος του Βιετνάμ, δολοφονίες Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και Ρόμπερτ Κένεντι).
Ας δούμε, όμως, πρώτα τι περιγράφει ο όρος Μάης του ’68: είναι η κοινωνική και πολιτική αναταραχή που ξέσπασε στη Γαλλία κατά τη διάρκεια των μηνών Μαΐου-Ιουνίου του 1968. Ξεκίνησε από τους φοιτητές για ν’ ακολουθήσει και να ενωθεί μαζί τους ο εργαζόμενος κόσμος. Αποτέλεσε τη μεγαλύτερη γενική εργατική απεργία στην ιστορία που οδήγησε τελικά σε πολιτική και κοινωνική κρίση η οποία άρχισε να παίρνει διαστάσεις επανάστασης με αποκορύφωμα τη διάλυση της γαλλικής εθνοσυνέλευσης και την προκήρυξη εκλογών από τον τότε πρόεδρο Σαρλ ντε Γκωλ.
Τι πυροδότησε, όμως, αυτήν την παλλαϊκή εξέγερση; Η άκρως συντηρητική και υπερεθνικιστική πολιτική του ντε Γκωλ δε συμβάδιζε με το πνεύμα της εποχής. Η περίοδος εκείνη χαρακτηριζόταν από τις κοινωνικές αλλαγές στην Ευρώπη και στις Η.Π.Α. , με αντιπολεμικές διαδηλώσεις για το Βιετνάμ, τα παιδιά των λουλουδιών και την ελευθερία της έκφρασης. Yπήρχε αυξανόμενη δυσαρέσκεια, ιδιαίτερα μεταξύ των φοιτητών για τον καταπιεστικό χαρακτήρα του κράτους που ήλεγχε το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, όπως, επίσης, και για το αυταρχικό στυλ διακυβέρνησης του ντε Γκωλ στους τομείς εργασίας και παιδείας.
Άρχισε ως σειρά απεργιών και καταλήψεων που ξέσπασαν σε διάφορα πανεπιστήμια και γυμνάσια και συνεχίστηκε με απεργίες εργαζομένων. Η κυβέρνηση βρέθηκε υπό κατάρρευση, αλλά ο επαναστατικός αναβρασμός έπαψε να υπάρχει σχεδόν τόσο γρήγορα όσο προέκυψε. Οι εργαζόμενοι επέστρεψαν στις εργασίες τους καθοδηγούμενοι από τη Γενική Συνομοσπονδία Εργατών και το γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα.
Όταν , τελικά πραγματοποιήθηκαν εκλογές τον Ιούνιο του ’68 το κόμμα του Ντε Γκωλ προέκυψε ακόμη ισχυρότερο από πριν.Το έθνος επηρεάστηκε αρνητικά από τις εικόνες του χάους που είχαν επικρατήσει. Πολύ σύντομα η νέα κυβέρνηση ανακοίνωσε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα μεταξύ των οποίων την ίδρυση περισσοτέρων από 60 νέων πανεπιστημίων και την εισαγωγή ενός πιο δημοκρατικού συστήματος διοίκησης.
Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι στο επίκεντρο των γεγονότων βρέθηκε μεταξύ άλλων διανοουμένων και ο εμβληματικός Γάλλος φιλόσοφος Ζαν-Πολ Σαρτρ και η σύντροφός του Σιμόν ντε Μποβουάρ. Αλλά η ηγετική μορφή του φοιτητικού κινήματος υπήρξε αναμφίβολα ο περίφημος Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ, γαλλογερμανικής καταγωγής, ο επονομαζόμενος “κόκκινος Ντάνι” (είναι κοκκινομάλλης), φοιτητής τότε της Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νταντέρ και σήμερα, 73 ετών, επικεφαλής του ευρωπαϊκού πράσινου κόμματος.
Έλεγε χαρακτηριστικά «η δύναμη του κινήματός μας είναι ακριβώς ότι βασίζεται στον ανεξέλεγκτο αυθορμητισμό», «έχετε επεκτείνει το πεδίο των δυνατοτήτων, μην το εγκαταλείπετε» τον προέτρεπε ο Σαρτρ. Πρωτότυπα, όμως, υπήρξαν και τα συνθήματα «η ομορφιά βρίσκεται στο δρόμο», «η φαντασία στην εξουσία», «να είσαστε ρεαλιστές», να ζητάτε το αδύνατο», «η πλήξη είναι αντεπαναστατική», «απαγορεύεται το απαγορεύεται».
Τα γεγονότα του Μάη του ’68 είχαν τεράστιες κοινωνικές συνέπειες γιατί έγιναν συνώνυμα με την αλλαγή των κοινωνικών αξιών. Στη Γαλλία θεωρούνται ως σημείο σταθμός στην αμφισβήτηση του κατεστημένου (θρησκεία, πατριωτισμός, σεβασμός στην εξουσία) και για την μετάβαση από το συντηρητισμό στις φιλελεύθερες ιδέες (ισότητα, ανθρώπινα δικαιώματα, σεξουαλική απελευθέρωση). Στην Ευρώπη αποτέλεσαν έμπνευση για παρόμοιους κοινωνικούς αγώνες, αλλά και αφορμή για ρήξη ορισμένων κομματιών του σοσιαλιστικού κινήματος με τα παραδοσιακά κομμουνιστικά κόμματα.
Στην Ελλάδα το κίνημα αυτό έγινε λιγότερο γνωστό και είχε μικρότερο αντίκτυπο λόγω της δικτατορίας των συνταγματαρχών του ’67, αν και ορισμένοι υποστηρίζουν ότι, κατά κάποιο τρόπο, ενέπνευσε το κίνημα του Πολυτεχνείου, αργότερα το ’73. Η παλλαϊκή κινητοποίηση του Μάη του ’68 συνδέθηκε, επίσης, με μια μεγάλη γκάμα θεμάτων όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ, οι φυλετικές διακρίσεις, οι αναζητήσεις της διανόησης αλλά και με την άνοιξη της Πράγας. Ήταν ένα κίνημα αυθόρμητο, ρομαντικό, πολυεπίπεδο, ένα κίνημα διαμαρτυρίας. Έγινε μύθος επειδή ήταν ανοιχτό , ετερόκλητο και επέτρεπε και επιτρέπει ακόμα πολλές ερμηνείες και αυτό είναι πολύ σημαντικό.
* Η Στέλλα Κουσκουμπεκάκη είναι φιλόλογος.