Το νερό είναι άρρηκτο συστατικό της ζωής. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη (384-322 π. Χ.) ο Θαλής ο Μιλήσιος (ca 640/20-546 π. Χ.) ο πρώτος των επτά σοφών της αρχαιότητας, φυσικομαθηματικός, αστρονόμος, μηχανικός, μετεωρολόγος και ιδρυτής της Ιωνικής Σχολής της φυσικής φιλοσοφίας στη Μίλητο το ca 600 π.Χ., δίδαξε ότι ‘’το νερό είναι η αρχή των πάντων’’.
Και ο Αριστοτέλης, ότι το σύνολο του νερού της γης ανακυκλώνεται. Δηλαδή το νερό της θάλασσας με την ηλιακή ενέργεια εξατμίζεται δημιουργεί βροχή, με την οποία επιστρέφει στο ίδιο ή άλλο μέρος της γης άμεσα ή αργότερα.
Η Αριστοτέλεια ανακύκλωση του νερού εφαρμόζεται σε πολλές περιπτώσεις, αλλά βέβαια σε πολύ μικρότερη κλίμακα. Χαρακτηριστική είναι η επαναχρησιμοποίηση, τουλάχιστο για άρδευση, επεξεργασμένων εκροών αστικών υγρών αποβλήτων, που επί τέλους άρχισε να εφαρμόζεται και στη χώρα μας.
Είναι μνείας άξιον αλλά και διδακτικό για να αποφεύγονται παρόμοια λάθη, ότι το 1994 με την ολοκλήρωση της Μονάδας Επεξεργασίας των Αστικών Υγρών (ΜΕΑΥΑ) αποβλήτων της πόλης μας, το ΔΣ της ΔΕΥΑΗ, υπό την Προεδρία του αείμνηστου Γιάννη Σμπώκου, είχε αποφασίσει την συμπληρωματική επεξεργασία των εκροών για παραγωγή αρδευτικού νερού καλής ποιότητας.
Σε αυτό το πλαίσιο, όπως κατ’ επανάληψη έχω αναφερθεί, μετά από πολλές προσπάθειες, έγινε πρόταση από τη ΔΕΥΑΗ στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για χρηματοδότηση πιλοτικού έργου, προκειμένου να επαναχρησιμοποιηθούν επεξεργασμένες εκροές για άρδευση των πέριξ περιοχών τους θερινούς μήνες και για εμπλουτισμό του υποκείμενου υδροφορέα το χειμώνα, ώστε κυρίως να βελτιωθεί η ποιότητά του και να είναι δυνατή η άντληση από μικρό σχετικά βάθος για αφαλάτωση και παραγωγή πόσιμου νερού.
Αρκετοί γνωστοί Υδρογεωλόγοι, όπως ο αείμνηστος Διονύσης Μονόπολης, είχαν συμφωνήσει για την ορθότητα, σοβαρότητα και χρησιμότητα αυτής της πρότασης. Το ανταγωνιστικό αυτό έργο εγκρίθηκε από την ΕΕ, στο τέλος του 1994, να χρηματοδοτηθεί με ισοδύναμα 2 εκατ. €. Ήταν ένα ιδιαίτερα πρωτοποριακό και καινοτόμο έργο.
Δυστυχώς, η νέα Δημοτική Αρχή που εκλέχτηκε το 1995 και η τότε νέα Διοίκηση της ΔΕΥΑΗ, θεώρησαν περιττή την υλοποίηση αυτού του άκρως χρήσιμου έργου, παρά τις προσπάθειες του αείμνηστου Σμπώκου, τις δικές μου και πολλών άλλων μελών της προηγούμενης Διοίκησης της ΔΕΥΑΗ. Έτσι, άκουσον-άκουσον, επέστρεψαν στην ΕΕ την πρώτη δόση χρηματοδότησης του έργου (500.000 €), που είχε εν τω μεταξύ εκταμιευθεί στο ταμείο της ΔΕΥΑΗ.
Απίστευτο και όμως αληθινό και πρωτόγνωρο για τα χρονικά της ΕΕ. Αν είχε υλοποιηθεί, θα μπορούσε από τότε, 14 εκατ. εκροών της ΜΕΑΥΑ κατ’ έτος, αντί να απορρίπτονται στη θάλασσα, να χρησιμοποιούνται επωφελέστατα, όχι μόνο για άρδευση αλλά ακόμη και για πόσιμη χρήση, όπως γίνεται στον υπόλοιπο αναπτυγμένο κόσμο.
Μετά από τριάντα ολόκληρα χρόνια, πρόσφατα εγκρίθηκε η υλοποίηση αυτού του έργου από την ΔΕΥΑΗ. Σημειώνεται ότι από το παραγόμενο τους προσεχείς τρεις μήνες αρδευτικό νερό, με συμπληρωματική επεξεργασία θα μπορούσε να παραχθεί πόσιμο νερό υψηλής ποιότητας, τουλάχιστο ισοδύναμο των καλύτερων εμφιαλωμένων νερών, με το χαμηλότερο δυνατό κόστος από όποια άλλη μέθοδο παραγωγής πόσιμου νερού, όπως εφαρμόζεται στον υπόλοιπο αναπτυγμένο κόσμο.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Σιγκαπούρης, που εισάγει νερό από τη Μαλαισία. Εκεί δημιουργήθηκε μια μονάδα επαναχρησιμοποίησης επεξεργασμένων εκροών αστικών υγρών αποβλήτων, για παραγωγή πόσιμου νερού, που εμφιαλώνεται και ονομάζεται NEWater (νέο νερό).
Περίπου το 30% της ζήτησης νερού της Σιγκαπούρης καλύ- πτεται από αυτό το NEWater (Εικ.1). Όλοι, που έχομε επισκεφθεί την Σιγκαπούρη, την Orange county και το San Diego στην Καλιφόρνια, την Virginia, το El Paso στο Τέχας και άλλες πόλεις έχομε γευθεί τέτοιο νερό (Angelakis et al., 2018).
Επιπλέον θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Υπηρεσία Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (US EPA) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), έχουν θεσπίσει σχετικά κριτήρια από το 2017 και το 2022, αντίστοιχα, που ήδη εφαρμόζονται ευρύτατα, πλην ημών.
Εάν προ τριακονταετίας είχε εκτελεσθεί αυτό το έργο και είχε γίνει και μια μονάδα αφαλάτωσης αντίστροφης ώσμωσης, το κόστος του παραγόμενου πόσιμου νερού θα ήταν μεγαλύτερο του προαναφερόμενου από το αρδευτικό νερό και περίπου ισοδύναμο αυτού που παράγεται με την ίδια τεχνολογία από τα υφάλμυρα νερά.
Είναι ευοίωνο ότι το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας φαίνεται ότι υιοθέτησε την πρότασή μας να συνδυάζονται προωθούμενα έργα αντλησιοταμίευσης για παραγωγή ενέργειας με αυτά παραγωγής αφαλατωμένου νερού, όπου υπάρχει σχετικό ενδιαφέρον. Σε τέτοιες περιπτώσεις εκτιμάται ότι το κόστος παραγωγής αφαλατωμένου νερού από υφάλμυρα νερά θα είναι 0,12 €.
Με αυτά τα δεδομένα, νομίζω ότι πρέπει να αναθεωρηθεί η γνώμη πολλών εξ’ ημών, ότι η επαναχρησιμοποίηση των εκροών ΜΕΑΥΑ και αφαλάτωση υφάλμυρων νερών, που για μικρό χρονικό διάστημα κατ’ έτος γίνονται πόσιμα, αποτελούν έσχατες λύσεις για την αντιμετώπιση του υδρευτικού μας προβλήματος.
Για να εκλείψει αυτή η γνώμη, προτίθεμαι να χρηματοδοτήσω μια μελέτη που θα συγκρίνει το κόστος αφαλάτωσης 27 εκατ. νερού κατ’ έτος, από την πηγή του Αλμυρού Μαλεβιζίου, ίση με τον ωφέλιμο όγκο του φράγματος Αποσελέμη, σε σχέση με το κόστος κατασκευής του.
Βιβλιογραφία Angelakis, A. N., Asano, T., Bahri, A., Jimenez, B. E., and G. Tchobanoglous, G. (2018). Water Reuse: From ancient to the modern times and future. Front. Environ. Sci. 6 (26): 1-17, doi: 10.3389/fenvs.2018. 00026 WHO (2022) Guidelines for drinking-water quality, 4th edition, incorporating the 1st and 2nd addendum. World Health Organization, Geneva, Switzerland. US EPA (2017). Potable Reuse Compendium. Environmental Protection Agency (EPA) Office of Water and CDM Smith. Washington DC, USA.
Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και Διακεκριμένος Fellow της Παγκόσμιας Εταιρείας Υδατικών Πόρων (International Water Association, IWA)