Έχω περάσει αμέτρητες φορές από αυτόν τον δρόμο,έχω πιει αμέτρητες φορές νερό από αυτήν την βρύση της Παναγιάς, ένα μικρό χωριουδάκι πριν το Ζαρό.
Εκεί που ο Θείος ξεδίψασε το άλογο του και είδε πρώτη φορά τη θεία μου να γεμίζει το σταμνί και έτσι απλά όπως στα παραμύθια την πήρε γυναίκα του.
Όμως ποτέ δε φανταζόμουν ότι αν ακολουθούσα το μονοπάτι πέρα από τη βρύση θα κεντούσα ριζοβελονιές που ξηλώθηκαν από τον χρόνο και την Ιστορία.
Οι πρωτοξαδέλφες μου και εγώ, κόρες τριών αδελφών από τις τέσσερις που μεγάλωσαν στην Παναγιά, πέρασαμε κλωστή πράσινη στη βελόνα, δέσαμε κόμπο στην άκρη της και ξεκινήσαμε.
Πόση ομορφιά μπορεί να κρύβει ένα μονοπάτι το ανακαλύψαμε χθες.
Όλα τα δέντρα της κρητικής γης πιασμένα χέρι-χέρι. Δρυγιάδες, πλατάνια, καρυδιές, αγριαμυγδαλιές, συκιές και τόσα άλλα. Ανάμεσα τους κρατούσαν από τα χέρια σαν τα μικρά παιδιά πολύχρωμα βότανα και αγριολούλουδα, μαντιλίδες, μαχαιρίδες, ανεμώνες.
Δεν τα ξέραμε όλα… Ούτε τα μισά δεν ξέραμε. Βγάζαμε φωτογραφίες να τα ψάξουμε μετά!
Η πρώτη ένδειξη ότι δεν είχαμε πάρει λάθος δρόμο ήταν τα απομεινάρια ενός σπιτιού.
Ένας τοίχος πέτρινος, ψηλός, μισογκρεμισμένος, μαρτυρούσε την αλλοτινή παρουσία ανθρώπινης ζωής.
Ένας τοίχος χωρίς συνοχή, μονόλογος!
Ναι! Είχαμε φτάσει στη Παλιάμα.
Λένε ότι το όνομα προήλθε από παράφραση της Παλιάς μονής. Μονή υπήρχε, μόνο που οι μοναχές στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ζήτησαν καταφύγιο στην Ι.Μ. Παλιανής στο Βενεράτο.
Μερικά βήματα ακόμα και βρεθήκαμε στην εκκλησία, το μοναδικό ατόφιο ανέγγιχτο από το χρόνο.
Δίκλιτη, του Αγίου Χαραλάμπους και της Παναγίας, ενετική, επιβλητική, με αρχαιολογικά στοιχεία στους τοίχους της.
Δίπλα στην εκκλησία ήταν χτισμένο το σχολείο εκείνης της εποχής.
Εκεί έμαθε γράμματα ο παππούς.
Σε μια εποχή που η μόρφωση απευθυνόταν σε λίγους και εκλεκτούς.
Ανέβηκα σε ένα παγκάκι και κοίταξα από τα ψηλά παράθυρα του σχολείου
Δεν ξέρω τι περίμενα να δω.
Ίσως ένα πράσινο πίνακα και ένα ξύλινο πράσινο ξεφτισμένο θρανίο.
Ίσως την αίσθηση μιας εικόνας του παππού που δεν προλάβαμε να γνωρίσουμε.
Τίποτα δεν υπήρχε. Μόνο ένας παλιός άσπρος πάγκος.
Το τώρα τόσο διαφορετικό από το τότε!
Δεν έχει ήρωες και διαλόγους το τώρα, μονάχα τόπους.
Κι όμως… το νερό κυλά ακόμα, ανάκατο με το χώμα στους δρόμους της Παλιάμας. Τρέχει, ενώνει, ράβει με σταυροβελονιά το χθες με το σήμερα.
Την ίδια βελονιά της ένωσης των καιρών ράβει και η ελιά, η μνημειακή ελιά της Παλιάμας που μας αγναντεύει από ψηλά σ’ένα άλλο μετερίζι.
Μνημειακή ελιά
Παλιάμας
Άλλο δρόμο ακολουθήσαμε αυτήν τη φορά. Μέσα από το Μορόνι.
Η γη πάλι ντυμένη Άνοιξη.
Τι πολλές φορεσιές έχει η γη!
Όμως την Άνοιξη φοράει τις πιο πολύχρωμες τις πιο ευωδιαστές και τις αλλάζει κάθε μέρα!
Όχι ολόκληρη, μια λεπτομέρεια αλλάζει.
Μια άγρια ορχιδέα που άνθισε, ένας σκούλος που ξεράθηκε μα πάλι όμορφος είναι, μια ίριδα που μύρισε για να την καμαρώσει η μάνα γη, ένας άρτικας που ανδρώθηκε και στέκει σαν φρουρός, φύλακας του τόπου.
Όμως τις ωραιότερες φορεσιές πρέπει να σκύψεις το κεφάλι να χαμηλώσεις το κορμί για να τις δεις. Είναι αυτά τα μικρά ανθάκια που μοιάζουν με ψυχές ακόμα και στο όνομα. Αθόρυβα, μικρές ψηφίδες, πανδαισία χρωμάτων!
Έτσι πρέπει να είναι και οι ψυχές, αν είχαν όψη και θωριά!
Φτάσαμε στην Μνημειακή ελιά.
Ελιά 3.000 χρόνων.
Υπήρχε πριν αρχίσουμε να μετράμε τον χρόνο μας στη γη.
Υπήρχε και πριν τον Πλάτωνα τον Σωκράτη και τον Αριστοτέλη.
Κάθε αιώνας αποτυπωμένος σαν σπάνιο μοναδικό γλυπτό πάνω της!
-Αν είχε μιλιά τι θα τη ρωτούσατε;
Ρώτησα τα παιδιά.
-Πώς είναι να ζεις 3.000 χρόνια ακίνητος στον ίδιο τόπο;
Δύσκολες ερωτήσεις κάνουν τα παιδιά.
Μόνο με ποίηση μπορείς να απαντήσεις.
Αν μπορείς… και αν είναι απάντηση.
“Η φύση έχει την πιο ωραία μνήμη φοράει το ίδιο φως σε κάθε επέτειο…..”.
Στάθηκα μπροστά της, την χάιδεψα διστακτικά, απαλά, με δέος και ιερότητα…
Την κοίταξα καλύτερα.
Χίλιες σκληρές ρυτίδες του χρόνου, χίλιες εικόνες, χίλιες βαθιές αυλακιές σε αυστηρό πρόσωπο, χίλιες στιγμές γαλήνης και αγριάδας συνάμα.
3.000 χρόνια πάνω στη γη.
Αυτή θα ξέρει τη γη καλύτερα από τον καθένα και ξέρει, με σιγουριά το λέω, ότι κανένα κομμάτι γης δεν ανήκει σε άνθρωπο.
Οι άνθρωποι της ανήκουν…