Δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός για να αντιληφθείς το μέγεθος του προβλήματος. Ένας απογευματινός περίπατος είναι αρκετός. Καθημερινά, ιδιαίτερα τώρα το καλοκαίρι, συναντάς χαρούμενες παρέες παιδιών, αγοριών και κοριτσιών, να απολαμβάνουν ξέγνοιαστα τον ελεύθερο χρόνο τους και εύκολα παρατηρείς ότι αρκετά εξ αυτών παρουσιάζουν αυξημένο σωματικό βάρος.
Η αύξηση του σωματικού βάρους είναι ένα καθολικό φαινόμενο στη χώρα μας, καθώς και άλλων κρατών, όμως όσον αφορά την πατρίδα μας και ιδιαίτερα την Κρήτη κάνει ιδιαίτερα αλγεινή εντύπωση, αν αναλογιστούμε, ότι η Ελλάδα και κυρίως η Κρήτη φημιζόταν στο πρόσφατο παρελθόν για την μεσογειακή και ιδιαίτερα την κρητική διατροφή.
Δυστυχώς η κρητική διατροφή φαίνεται να έχει προ πολλού χαθεί, οι νεότερες και όχι μόνο ηλικίες φαίνεται να ακολουθούν το δυτικό πρότυπο διατροφής. Eιδικότερα θα έλεγα τον αμερικανικό, που χαρακτηρίζεται από υψηλή κατανάλωση γρήγορων τροφών (fast foods με μεγάλη περιεκτικότητα σε ζωικά λίπη και υδατάνθρακες) και από χαμηλή κατανάλωση υγιεινών τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες.
Ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός μελετών επιβεβαιώνει την αύξηση του σωματικού βάρους των παιδιών και των εφήβων στην Ελλάδα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) εκπέμπει συναγερμό για τα ανησυχητικά ποσοστά των υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών, με την Ελλάδα να καταλαμβάνει την έκτη θέση στη παγκόσμια λίστα των 198 εθνών. Σύμφωνα με την έκθεση του Π.Ο.Υ., το 21% των Ελληνόπουλων προσχολικής ηλικίας και το 41% σχολικής είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.
Τα αίτια συνοψίζονται: στην κακή διατροφή, στην απουσία άσκησης και στην έλλειψη ύπνου. Δεν θα ήταν υπερβολικό να πούμε πως η παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας, ιδιαίτερα την τελευταία εικοσαετία, με τα ποσοστά της να αυξάνονται συνεχώς. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την αύξηση φαίνεται να παίζει η συστηματική χρήση ηλεκτρονικών συσκευών από παιδιά κι εφήβους.
Στην Αμερική χρησιμοποιείται ο όρος “Couch potato kids” για να περιγράψει τον “καναπεδάκια” τηλεθεατή, δηλαδή ένα παιδί που καθισμένο στον καναπέ «βυθίζεται» στην ηλεκτρονική συσκευή του επί ώρες. Και ενώ στο παρελθόν η βασική συζήτηση εστιαζόταν κυρίως στις πνευματικές και κοινωνικές επιπτώσεις του προβλήματος, νέες έρευνες δείχνουν πως το πλήγμα στη σωματική κατάσταση των παιδιών είναι εξίσου σημαντικό.
Φυσικά, υπεύθυνες είναι όλες οι συσκευές με οθόνη: τηλεόραση, έξυπνα κινητά, υπολογιστές με τις έρευνες να δείχνουν πως η χρήση των συσκευών για περισσότερες από δύο ώρες την ημέρα λειτουργούν άκρως επιβαρυντικά για την παχυσαρκία. Μεγάλη επιδείνωση στο πρόβλημα προσέδωσε και η πανδημία του COVID-19, κατά την οποία καταγράφηκε μεγάλη αύξηση του σωματικού βάρους σε παιδιά και εφήβους, λόγω της μείωσης της φυσικής δραστηριότητας την περίοδο της απαγόρευσης της κυκλοφορίας, συνέπεια και της υποχρεωτικής τηλεκπαίδευσης.
Σύμφωνα με τη Μονάδα Εφηβικής Υγείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.) πάνω από το 35% των παιδιών και εφήβων στην Ελλάδα αναφέρουν αύξηση του σωματικού τους βάρους κατά την περίοδο της πανδημίας. Φυσικά το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας δεν είναι καινούργιο. Είναι ενδεικτικό πως το ποσοστό σε παιδιά και εφήβους, ηλικίας 5 έως 19 ετών, από 4% που ήταν το 1975 σκαρφάλωσε στο 18% το 2016. Στα δε μικρότερα παιδιά, 2 έως 5 ετών, το ποσοστό φτάνει στο 30%.
Η διαπίστωση ενός προβλήματος είναι το πρώτο σημαντικό βήμα προς τη λύση του, στην προκειμένη όμως περίπτωση δεν είναι καθόλου εύκολη. Στην πράξη αυτό που μπορούν να κάνουν οι γονείς είναι να θέσουν κανόνες για μια υγιή σχέση των παιδιών με το φαγητό. Στα παιδιά και στους έφηβους, η δίαιτα με τον τρόπο που την κάνουν οι ενήλικες, είναι απαγορευτική, δεδομένου ότι τα παιδιά βρίσκονται στην ανάπτυξη.
Συνεπώς δεν μπορείς σε ένα υπέρβαρο παιδί να μετράς θερμίδες ή την ποσότητα του φαγητού που καταναλώνει, είναι επικίνδυνο για τη συνολική του σχέση με το φαγητό και μπορεί να οδηγήσει στα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Σωστότερο είναι να δίνονται οδηγίες για ισορροπη- μένη διατροφή και αύξηση της φυσικής δραστηριότητας.
Και όταν λέμε φυσική δραστηριότητα δεν εννοούμε απαραίτητα τον αθλητισμό, αλλά και την βόλτα για περπάτημα, για ποδήλατο, το κυνηγητό, το τρέξιμο, το παιχνίδι. Η οικογένεια και κυρίως οι γονείς θα δώσουν τις αρχές της σωστής διατροφής, αν ξεκινήσει ένα παιδί να τρώει ένα υγιεινό δεκατιανό από μικρή ηλικία, αυτή η συνήθεια θα παραμείνει πιο εύκολα και στην εφηβεία. Ο σημαντικός κανόνας που πρέπει να μάθουν τα παιδιά σε σχέση με τη διατροφή τους είναι αυτός της ισορροπίας.
Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας οφείλει και πρέπει να είναι πολυπαραγοντική. Το Υπουργείο Υγείας πρέπει άμεσα να σχεδιάσει Εθνικές δράσεις κατά της παιδικής παχυσαρκίας. Χωρίς άμεση ανταπόκριση, πάνω από το 50% των παιδιών θα είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα έως το 2030 με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υγεία των πολιτών αλλά και τις απαιτούμενες ιατρικές δαπάνες για τη θεραπεία ασθενειών που σχετίζονται με την παχυσαρκία και υπολογίζονται σε παγκόσμιο επίπεδο σε πάνω από 4 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Και τούτο χωρίς να λάβουμε υπόψη τον άδικο κοινωνικό στιγματισμό που σημαδεύει και ακολουθεί τα παχύσαρκα άτομα.