Η νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης, που με τα μεταρρυθμιστικά σχέδια «Καλλικράτη» και «Κλεισθένη-1» θα έκανε πραγματικότητα όνειρα και οραματικές προτάσεις των τοπικών κοινωνιών, αποδείχτηκε κατώτερη των προσδοκιών καθώς, τα μεταρρυθμιστικά αυτά εγχειρήματα εκτός των εθελοτυφλούντων, χαρακτηρίζονται:
Το Σχέδιο Καλλικράτης αποσπασματικό, γιατί περιορίστηκε μόνο στις αλλαγές οργανωτικού τύπου οι οποίες αφορούσαν κυρίως τα αυτοδιοικητικά εδαφικά σχήματα και τα όργανα πρώτου και δευτέρου βαθμού της Αυτοδιοίκησης. Βεβιασμένο, γιατί δεν δόθηκε ο αναγκαίος χρόνος μελέτης, δημόσιας διαβούλευσης, κοινωνικής συναίνεσης και πιλοτικής εφαρμογής ενός σχεδίου αυτοδιοικητικής μεταρρύθμισης πολιτικού και κοινωνικού περιεχομένου, υψηλού βαθμού δυσκολίας αλλά και πολυπλοκότητας, προκειμένου να αναδει-
χθούν τα προβλήματα και να επιλυθούν προληπτικά οι αδυναμίες και οι αστοχίες του εγχειρήματος, που αντιμετωπίζονται θεραπευτικά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Το σχέδιο Κλεισθένης-1, άτολμο γιατί δεν προχώρησε στις ριζοσπαστικές εκείνες θεσμικές τομές που θα επέβαλαν νέους κανόνες και αρχές στη διαχείριση των τοπικών θεμάτων και υποθέσεων και θα έκαναν παρελθόν τις παθογένειες αδυναμίες κομματικές παρεμβάσεις και πολιτικές σκοπιμότητες που το διαχρονικό κυβερνητικό κατεστημένο δεν τόλμησε να ξεπεράσει. Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε τις αρνητικές διαπιστώσεις ότι δηλαδή:
α. Ακόμη και μετά την εφαρμογή επί μία και πλέον πενταετία του μεταρρυθμιστικού σχεδίου Κλεισθένη-1, το χώρο της αυτοδιοίκησης συνεχίζουν να χαρακτηρίζουν ακόμη παθογένειες, αδυναμίες και δυσλειτουργίες.
β. Απουσιάζουν οι μηχανισμοί και οι διαδικασίες αξιολόγησης της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
γ. Βασικές αρχές και κανόνες του δημόσιου μάνατζμεντ, όπως ο προγραμματισμός και η σκοπο-στοχοθεσία αποτελούν άγνωστους όρους για την πλειονότητα των ΟΤΑ. δ. Η επιχειρησιακή λειτουργία των Δήμων, χειραγωγείται αλλά και καπελώνεται από το πολιτικό σύστημα από ένα δαιδαλώδες και χρονοβόρο προληπτικό σύστημα ελέγχων, που στην προσπάθεια αποτροπής της διαφθοράς και της αδιαφάνειάς, τους οδηγεί σε στασιμότητα.
ε. Δεν υπάρχουν θεσμοθετημένοι κανόνες ρόλων και διαδικασιών εξασφάλισης της διοικητικής συνέχειας στους ΟΤΑ την οποία εξασφαλίζουν υποτυπωδώς τα διοικητικά όργανα και οι υπηρεσίες των Δήμων.
Τότε γίνεται εύκολα αντιληπτή η επιτακτική ανάγκη ενός νέου «Κλεισθένη-2», που ξεπερνώντας τα κοντόφθαλμα μεταρρυθμιστικά εγχειρήματα, θα διαμορφώσει με ρηξικέλευθες, ριζοσπαστικές θεσμικές τομές, νέο αυτοδιοικητικό περιβάλλον και το όραμα ενός καινοτόμου και πρωτοποριακού Δήμου στον οποίο:
α. Θα θεσπισθεί χωριστό ψηφοδέλτιο, για την άμεση εκλογή των περιφερειάρχων και δημάρχων και ενιαίο για την εκλογή των Περιφερειακών και Δημοτικών Συμβούλων.
Θεσμική τομή, που πέραν της ανάδειξης ακηδεμόνευτου τρόπου εκλογής όλων των αυτοδιοκητικών αιρετών οργάνων, αποτελεί τον καταλύτη σημαντικών εξελίξεων, που διαφοροποιούν ριζικά τον αυτοδιοικητικό χώρο καθώς: Καθιστά στην πράξη παρελθόν τις δημοτικές παρατάξεις. Διαμορφώνει αυτοδιοικητικό περιβάλλον χωρίς ιδεοληψίες και παραταξιακές λογικές (εξαρτήσεις, υποταγές, κηδεμονίες κυριαρχίες, ιδιότυπες ομηρίες κ.α.). Διαφοροποιεί το ρόλο της συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης που δεν θα ορίζει η κατανομή των εδρών αλλά η ψήφος του εκλογικού Σώματος.
Η πλειοψηφία και η μειοψηφία θα αναδεικνύονται και θα εκφράζονται στη διάρκεια των συζητήσεων των θεμάτων και τη λήψη των σχετικών αποφάσεων. Εξαναγκάζει την συμπολίτευση, τον μέχρι σήμερα εκφραστή της αρχής του ενός ανδρός να αποδεχτεί αυτοδιοικητικό περιβάλλον νέας κουλτούρας συναινέσεων-συνεργασιών. Επιβάλλει στην αντιπο-
λίτευση, τον μέχρι σήμερα αρνητή των πάντων και ανεύθυνο συντελεστή του τοπικού γίγνεσθαι, να κατανοήσει επιτέλους ότι είναι συμμέτοχος και συνυπεύθυνος διαχειριστής των τοπικών θεμάτων και υποθέσεων.
β. Οι Δημότες θα καταστούν αποκλειστικοί πάροχοι και ελεγκτές της τοπικής εξουσίας με τη θεσμοθέτηση της επιλογής όλων των υποψηφίων αιρετών αυτοδιοικητικών οργάνων από τις τοπικές και μόνο κοινωνίες με ενδο-αυτοδιοικητικές προκριματικές διαδικασίες, αυτοπροτάσεις ενδιαφερομένων και προτάσεις κοινωνικών φορέων, ομάδων, συλλογικοτήτων και επαγγελματικών τάξεων.
Η κατοχύρωση θεσμικά του δικαιώματος του δημότη, να επιλέγει αυτούς που θεωρεί καταλληλότερους να προσφέρουν στα κοινά και να εκλέγει τους αξιότερους από τις επιλογές του, δίδει αναμφισβήτητα πρωτοποριακή διάσταση στο αυτοδιοικητικό μας σύστημα. Άλλωστε, η επιλογή και όχι η εκλογή, ως πολιτική πράξη, είναι αυτή που καθιστά τον πολίτη υπεύθυνο των επιλογών του και κατά συνέπεια συμμέτοχο στην πολιτική ευθύνη αυτών που επιλέγει και όχι εκείνων που εκλέγει μεν αλλά επιλέγουν άλλοι.
γ. Το προσωπο-κεντρικό πρότυπο αυτοδιοικητικής εξουσίας θα διαδεχτεί νέο, θεσμο-κεντρικό μοντέλο όπου κυρίαρχο ρόλο θα έχουν οι θεσμοί (Περιφερειακά και Δημοτικά Συμβούλια) και όχι τα πρόσωπα.
Τα Περιφερειακά και Δημοτικά Συμβούλια, πέραν του εποπτικού και ελεγκτικού τους ρόλου θα καθορίζονται τα αρμόδια θεσμικά όργανα κατανομής της αυτοδιοικητικής εξουσίας με διαδικασία, μακράν της σημερινής και αυτοπροτάσεις ενδιαφερομένων.
Ο κυρίαρχος χωροδεσπότης Δήμαρχος και ο ηγεμόνας Περιφερειάρχης, υπηρετούν καθεστώτα και όχι την Αυτοδιοίκηση και τους δημοκρατικούς θεσμούς.
δ. Θα θεσμοθετηθεί η «Συλλογή Υπογραφών», ως μέσον και διαδικασία έκφρασης και καταγραφής της συλλογικής βούλησης, ανάδειξης και προβολής συλλογικών αιτημάτων, διοργάνωσης και υποστήριξης Πρωτοβουλιών Δημοτών.
Η συλλογική βούληση, ως έννοια, αν και περιέχει το καθολικό στοιχείο, δεν νοείται σαν άθροισμα των θελήσεων όλων των πολιτών, αλλά ως συνολική κοινωνική έκφραση της αποφασιστικότητάς τους, να ικανοποιήσουν «τα πρέπει» αξιοποιώντας «τα μπορώ» τους με τη Συλλογή Υπογραφών ως μέσο και διαδικασία.
-ε. Θα θεσμοθετηθεί για όλα τα αιρετά αυτοδιοικητικά όργανα και φορείς:
-Όριο συνολικού χρόνου θητείας δύο αυτοδιοικητικών περιόδων, η υπέρβαση του οποίου, θα αποτελεί κώλυμα εκλογιμότητας προκειμένου, να εξασφαλίζεται η ανανέωση των οργάνων θεσμικά, να περιορίζονται οι δυνατότητες σύστασης πελατειακών μηχανισμών και ψηφοθηρικών δικτύων, να αποτρέπεται η επαγγελματικοποίηση υπηρεσιών του θεσμού και να μη γίνεται δια βίου άσκηση πολιτικής, η οικιοθελής προσφορά στα κοινά.
-Ανάκληση αιρετού αυτοδιοικητικού οργάνου με πρόταση μομφής που με συλλογή υπογραφών θα υποστηρίζεται από το 50% +1 μελών του εκλογικού σώματος από το οποίο εκλέχτηκε. Όροι κανόνες και περιορισμοί θα περιορίζουν την κατάχρηση του θεσμού από κακόβουλες ή άλλες προθέσεις.
Για την αναγκαιότητα των αναφερόμενων θεσμικών τομών, δεν υπάρχουν αμφισβητήσεις, για τη δυνατότητα θεσμοθέτησής τους δεν τρέφονται αυταπάτες, αλλά και δεν μπορεί να αποκλειστεί εάν και εφόσον:
-Οι δημότες αξιοποιήσουμε, τις δυνατότητες της ψηφιακής τεχνολογίας του σήμερα και της πλασμονικής του αύριο και την τεράστια δυναμική των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να ξεπεράσουμε ένα φαύλο αυτοδιοικητικό σύστημα, που απαξιώνει και εγκλωβίζει τον δημότη-πολίτη να ανέχεται και να αποδέχεται ενοχές και ενόχους για να εξασφαλίσει τα αυτονόητα και αναφαίρετα δικαιώματά του και τα οποία η αυτοδιοικητική εξουσία συναρτά με τα εξουσιαστικά της παράγωγα.
-Οι υπηρέτες των Μ.Μ.Ε, έντυπων και ηλεκτρονικών, να ξεπεράσουν το σύνδρομο της φωνής του κυρίου τους «Their master’s voice» και με υπεύθυνη και αμερόληπτη ενημέρωση διαμορφώσουν «Κοινωνίες Δημοτών-Πολιτών» όπου κάθε δημότης, θα αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο, καταλυτικό λόγο και συμμετοχή στο αυτοδιοικητικό γίγνεσθαι.
*Ο Μανόλης Κομπολάκης είναι τ. δημοτικός σύμβουλος