Κύριε Διευθυντά,
Οφείλω αρχικά να σας συγχαρώ για το γεγονός ότι καθημερινά δημοσιεύετε στη 2η σελίδα της εφημερίδας σας μια παλιά φωτογραφία από το Ηράκλειο ή από άλλα μέρη της Κρήτης. Εκεί, στη 2η σελίδα, έχει την τιμητική της, με την επανειλημμένη δημοσίευση φωτογραφιών, η σημερινή οδός Δικαιοσύνης, την οποία επιμένετε να αποκαλείτε «πρώην Βασιλέως Γεωργίου».
Δεν πρόλαβα να σας πω ότι παλαιότερα ονομαζόταν «Βασιλέως Κωνσταντίνου» (δες το φύλλο της 02.04.2018, τελευταία σελίδα) και δημοσιεύσατε στις 13.04.2018 φωτογραφία από παλιά καρτ ποστάλ με την επιγραφή «οδός Βασιλέως Γεωργίου». Γράφετε μάλιστα: «παλιοί Ηρακλειώτες θυμούνται ότι ήταν Βασιλέως Κωνσταντίνου. Τι ισχύει;», γεγονός που με παρακίνησε να ερευνήσω το θέμα.
Η έρευνα διευκολύνθηκε χάρη σε μία από τις διαλέξεις του κύκλου με τον γενικό τίτλο «ο Μίτος της Αριάδνης, ξετυλίγοντας την ιστορία της πόλης του Ηρακλείου», που οργάνωσε πέρυσι η Ηράκλεια Πρωτοβουλία. Είναι η ομιλία του αρχαιολόγου κ. Γιώργου Τζωράκη με τον τίτλο «”Εις ένδειξιν οφειλομένης ευγνωμοσύνης…” Ματιές στην ιστορία του Ηρακλείου μέσα από τα αρχεία της ονοματοθεσίας οδών και πλατειών της πόλης του Ηρακλείου».
Η ομιλία έχει βιντεοσκοπηθεί, είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του Δήμου Ηρακλείου και θα περιληφθεί στον υπό έκδοση τόμο με τις ομιλίες του κύκλου. Πρόκειται για εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παρακολούθηση της ονοματοθεσίας οδών της πόλης μας από την Κρητική Πολιτεία μέχρι και τη Γερμανική Κατοχή και των αλλεπάλληλων μετονομασιών, που επέφεραν τα ιστορικά γεγονότα.
Από την παραπάνω ομιλία προκύπτουν περιληπτικά τα εξής για τη σημερινή οδό Δικαιοσύνης:
Την 1η Νοεμβρίου του 1912, λίγες μέρες μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο, το Δημοτικό Συμβούλιο ονομάζει την «οδόν Στρατώνος» (όπως ξέρετε, τα σημερινά κτήρια Περιφέρειας, Δικαστηρίων και πρώην Λέσχης Αξιωματικών αποτελούσαν ένα ενιαίο κτήριο Στρατώνα) σε «Λεωφόρον Διαδόχου Κωνσταντίνου» και «την πλατείαν προ του ενετικού αναβρυτηρίου» σε «Πλατείαν Ελευθερίου Βενιζέλου».
Στα χρόνια του διχασμού, στις 18 Ιανουαρίου του 1917, το Δημοτικό Συμβούλιο δίνει στην οδό το όνομα του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτου, που ήταν, με τον Βενιζέλο και τον Στρατηγό Δαγκλή, επικεφαλής του «Κινήματος της Εθνικής Αμύνης».
Μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920, το Δημοτικό Συμβούλιο ακυρώνει, στις 22 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, την προηγούμενη απόφαση και επαναφέρει την αρχική ονομασία.
Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, στη συνεδρίασή του της 12ης Δεκεμβρίου 1922, το Δημοτικό Συμβούλιο ξαναδίνει στην οδό το όνομα του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτου, ενώ στις 12 Ιανουαρίου 1939, επί δικτατορίας Μεταξά, η οδός ονομάζεται και πάλι «Βασιλέως Κωνσταντίνου» και ο Ναύαρχος Κουντουριώτης αποκαθίσταται με την με την ονοματοθεσία πλατείας στο λιμάνι.
Ο κ. Τζωράκης δεν καταγράφει κάποια αλλαγή του ονόματος της οδού στα χρόνια της Κατοχής ενώ εξ όσων γνωρίζω δεν υπήρξε αλλαγή ούτε στα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι και τη δικτατορία των συνταγματαρχών.
Από τα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου, που φυλάσσονται στη Βικελαία, προκύπτουν τα εξής:
Η πρώτη μεταδικτατορική Δημοτική Αρχή, με Δήμαρχο τον Πρωτοδίκη Ζήση Κόττα και Δημοτικούς Συμβούλους, που είχαν εκλεγεί πριν τη δικτατορία, αποφασίζει στις 28 Ιανουαρίου 1975 τη μετονομασία της οδού «Βασιλέως Γεωργίου Β’» σε «Δημοκρατίας» και Βασιλέως Κωνσταντίνου σε «Μίνωος». Η απόφαση δεν εγκρίθηκε από τη Νομαρχία.
Στο θέμα επανέρχεται η πρώτη εκλεγμένη μετά τη δικτατορία Δημοτική Αρχή με Δήμαρχο τον Μανόλη Καρέλλη.
Στη συνεδρίαση της 27 Ιουνίου 1975 ο καθηγητής Μενέλαος Παρλαμάς προτείνει να μετονομασθεί η οδός «Βασιλέως Γεωργίου του Β’» σε «Δημοκρατίας» και η οδός «Βασιλέως Κωνσταντίνου», όχι σε «Μίνωος», αφού υπήρχε ήδη άλλη οδός με αυτό το όνομα, αλλά σε «Δικαιοσύνης», καθώς ήταν η οδός των Δικαστηρίων.
Με την πρόταση συμφωνεί και ο Ανδρέας Καλοκαιρινός, ο οποίος προτείνει οι πινακίδες των δύο οδών ν’ αντικατασταθούν πανηγυρικά στις 23 Ιουλίου του ίδιου έτους, στην πρώτη επέτειο της αποκατάστασης της Δημοκρατίας.
Συμπέρασμα: Μέχρι να αποκτήσει το σημερινό της όνομα η οδός Δικαιοσύνης, οι πινακίδες της άλλαξαν πολλές φορές μέσα στον χρόνο, με εναλλαγή όμως μόνο δύο ονομάτων: «Βασιλέως Κωνσταντίνου» και «Ναυάρχου Κουντουριώτου». Η ονοματοθεσία «Βασιλέως Γεωργίου» δεν τεκμηριώνεται για τη συγκεκριμένη οδό.