H 13η Οκτωβρίου έχει οριστεί ως η Διεθνής Ημέρα Μείωσης του Κινδύνου Φυσικών Καταστροφών.  Οι  φυσικές καταστροφές παγκοσμίως προκαλούν σοβαρές απώλειες σε ζωή και υψηλό οικονομικό κόστος (Κέντρο Έρευνας της Επιδημιολογίας των Καταστροφών στις Βρυξέλλες, Centre for Research on the Epidemiology of Disasters – CRED).

Σύμφωνα με πρόσφατα στατιστικά στοιχεία του CRED καταγράφηκαν για το έτος 2022 παγκοσμίως 387 γεγονότα φυσικών καταστροφών τα οποία προκάλεσαν απώλειας ζωής σε 30.704 ανθρώπους, επηρέασαν 185 εκατομμύρια άτομα  και  η οικονομική ζημιά ανήλθε σε 223.8 δισεκατομμύρια δολάρια (www.credcrunch.com).

Ο καταγεγραμμένος συνολικός αριθμός θανάτων που παρατηρήθηκε το έτος 2022 (οφειλόμενων σε γεγονότα φυσικών καταστροφών) ήταν περίπου τρεις φορές μεγαλύτερος από το 2021, με κυριότερη αιτία την καταγραφή τουλάχιστον πέντε επεισοδίων αύξησης της θερμοκρασίας στην Ευρώπη η οποία έφτασε τους 47Ο C.

Κλειδί για την μείωση του κινδύνου φυσικών καταστροφών είναι η ολοκληρωμένη προσέγγιση η οποία συνδέει δράσεις κινδύνου: 1) πρόληψης (ΠΡΟΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ), 2) προετοιμασίας – ετοιμότητας (ΣΥΓΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ) και 3) αντιμετώπισης (ΜΕΤΑΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ), σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, συμβάλλοντας ακολούθως στην «ικανότητα διαχείρισης κινδύνου» των Περιφερειών.

Βάσει της απόφασης αριθ. 1313/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου-της 17ης Δεκεμβρίου 2013, περί μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης, την τροποποίηση της  με την απόφαση 2019/420 του ΕΚ και του Συμβουλίου της 13ης Μαρτίου 2019, καθώς και των κατευθυντήριων γραμμών για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τη διαχείριση κινδύνων καταστροφών της απόφασης αριθ. 1313/2013/ΕΕ,  εξάγονται  καίρια σημεία που πρέπει άμεσα να εφαρμοστούν σε επίπεδο περιφερειακό και εθνικό.

Στην απόφαση 2019/420 του ΕΚ και του Συμβουλίου της 13ης Μαρτίου 2019 δίνεται έμφαση στην εφαρμογή επιστημονικών γνώσεων σχετικά με τις καταστροφές.

Το νέο παγκόσμιο πλαίσιο του σχεδίου δράσης Σεντάι (που υπεγράφει στην πόλη Σεντάι της Ιαπωνίας) των Ηνωμένων Εθνών το οποίο αφορά την περίοδο 2015-2030, αναφέρεται στην διαχείριση του κινδύνου καταστροφών και συγκεκριμένα στην μετάβαση απο την «ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ» στην «ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ», συμβάλλοντας στην βιώσιμη ανάπτυξη.

Οι κυριότερες δράσεις ολοκληρωμένης προσέγγισης για την αποτελεσματική μείωση του κινδύνου από φυσικές καταστροφές που πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα σε περιφερειακό επίπεδο είναι:

1) εκτιμήσεις κινδύνων μέσω έγκυρων ειδικών – επιστημονικών γνώσεων και εμπειρογνωμοσύνης καθώς και εκτιμήσεις σχετικά με την ικανότητα διαχείρισης κινδύνων σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο,

2) χαρτογράφηση κινδύνων σε αστικό και μη περιβάλλον,

3) αναθεώρηση των ήδη υπαρχόντων τεχνικών προτύπων (π.χ Ευρωκώδικας 8-EC8) ή και την δημιουργία σύγχρονων, λαμβάνοντας υπόψη τους παράγοντες που μπορεί να συνεισφέρουν στις επιπτώσεις φυσικών καταστροφών.

Η παγκόσμια βιβλιογραφία αναφέρει την συμβολή της κατακόρυφης συνιστώσας σεισμικής κίνησης στην σεισμική καταστροφή (π.χ Northridge – Los Angeles, 1999, Emilia – Italy,2012). Ιδιαίτερα, σε τοπικό επίπεδο απαιτείται ιδιαίτερη έμφαση στις εκτιμήσεις σεισμικού κινδύνου της επίδρασης της κατακόρυφης σεισμικής συνιστώσας της εδαφικής κίνησης  στην περίπτωση του Αρκαλοχωρίου.

Επιπρόσθετα, αποτελεί κοινή πρακτική σε χώρες αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, η ανέγερση νεόκτιστων οικοδομών σε ερείπια παλαιότερων προγενέστερων μνημείων που είχαν ανεγερθεί πριν απο αιώνες.Οι κώδικές σχεδιασμού και οι κανονισμοί τους για την ανέγερση των νεόχτιστων υποδομών σε τέτοιες θέσεις  μπορεί να είναι πλήρως ανεπαρκείς (π.χ Douglas et al. 2013),

4) συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης (χρήση των υφιστάμενων και μελλοντικών συστημάτων, δίνοντας έμφαση στις νέες τεχνολογίες),

5) δημιουργία πλατφόρμας για την συλλογή έγκυρων στοιχείων/ δεδομένων/πληροφοριών, για την ανταλλαγή διδαγμάτων και ορθών πρακτικών, την ελεύθερη διάθεση των αποτελεσμάτων στους διαχειριστικούς φορείς και την κοινωνία και την παρουσίαση τους σε διάφορους αποδέκτες (π.χ αρμόδιες τοπικές αρχές, σχολεία) είτε μέσω δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά και

6) εκπαίδευση και κατάρτιση πολιτών – κοινού με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση τους όσον αφορά τους κινδύνους της περιοχής τους.

Σε εθνικό επίπεδο, το τελικό αποτέλεσμα μετά την εκδήλωση φυσικού φαινομένου (π.χ Μάτι, Εύβοια, Αττική, Ρόδος, Αλεξανδρούπολη, Θεσσαλία), δηλώνει επιτακτικά την σημασία αναπροσαρμογής του τρόπου διαχείρισης έναντι των Φυσικών Καταστροφών με σκοπό την μείωση του κινδύνου καταστροφής.

Η αναπροσαρμογή αυτή θα πρέπει να γίνει βάσει επιστημονικής κατάρτισης, επάρκειας και εγκυρότητας, ενώ θα πρέπει να τεθούν και να εφαρμοστούν σωστές κατευθυντήριες γραμμές, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στον στρατηγικό ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΠΡΟ-ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ (πριν από την εκδήλωση καταστροφής).

* Η Μαργαρίτα Μωυσίδη είναι δρ. Γεωφυσικής-Σεισμολογίας – Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών