Τα ψυχολογικά προβλήματα, τα οποία απασχολούν σήμερα πάρα πολύ κόσμο, πιστεύω ότι στο μέλλον θα ενταθούν αρκετά, με όλα τα δυσάρεστα επακόλουθα.
Θα προσπαθήσω, για μια φορά ακόμη, να προσεγγίσω το πρόβλημα, τουλάχιστον όσον αφορά την παιδική ηλικία (για την προεφηβική ηλικία και την εφηβεία άλλοι είναι αρμόδιοι) και να εστιάσω στη γενεσιουργό αιτία, που δεν είναι άλλη από τα ψυχικά τραύματα εξαιτίας των απαράδεκτων συμπεριφορών που υφίσταται το παιδί, που το ακολουθούν και το βασανίζουν και στην υπόλοιπη ζωή του.
Γιατί, οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν πως οτιδήποτε συμβαίνει καθημερινά στη ζωή του παιδιού, αλλά και των ενηλίκων, ευχάριστο ή δυσάρεστο, δεν εξαφανίζεται, παρόλο που αυτό πιστεύουμε, επειδή δεν το θυμόμαστε. Παραμένει στο ασυνείδητο, το οποίο, κατά τον Φρόυντ, είναι ασύγκριτα σημαντικότερο του συνειδητού. Είναι και αυτό μια άμυνα του οργανισμού, αφού αν παρέμεναν στο συνειδητό, σίγουρα θα τρελαινόμασταν, όπως άμυνα του οργανισμού είναι, όπως ασφαλώς όλοι θα γνωρίζετε, το να θυμόμαστε πολύ περισσότερο τα ευχάριστα και να ξεχνάμε τα δυσάρεστα συμβάντα.
Όλοι οι γονείς αγαπούν πολύ τα παιδιά τους. Η φύση έχει φροντίσει απλόχερα γι’ αυτό. Έχω όμως την αίσθηση ότι, σε αρκετούς από τους γονείς, το ενδιαφέρον τους εξαντλείται στο τι θα φάει και τι θα φορέσει το παιδί (και καλά κάνουν, ώστε να το βλέπουν και να το καμαρώνουν) και ίσως ακόμη στην πρόοδο και στις επιδόσεις του στο σχολείο.
Ελάχιστους απασχολεί αν με τη συμπεριφορά τους προκαλούν τόσα και τέτοια προβλήματα στα παιδιά που αργότερα, όσο μεγαλώνουν θα τους κάνουν τη ζωή δύσκολη, αφού είναι γνωστό ότι ο χαρακτήρας και η προσωπικότητα του ατόμου διαμορφώνονται στα πρώτα 4-5 χρόνια της ζωής του. Τότε δηλαδή που η οικογένεια έχει την αποκλειστική ευθύνη της ανατροφής. Το σχολείο και το στενό οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον συμπληρώνουν τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και του χαρακτήρα του, μέχρι και την εφηβεία κυρίως.
Από τους τρεις αυτούς παράγοντες αγωγής, οικογένεια, σχολείο και περιβάλλον, εξαρτάται αν το άτομο θα έχει μια ομαλή ήρεμη, ευτυχισμένη ζωή ή θα κατατρύχεται μεγαλώνοντας από ενοχές, άγχος, ανασφάλεια, από σεξουαλικές διαστροφές, από μίσος προς τους γονείς, προς την κοινωνία γενικότερα, αλλά και στον εαυτό του τον ίδιο, σε τέτοιο βαθμό, που να θεωρεί και τη ζωή του ακόμη ως ένα αβάσταχτο φορτίο, με αποτέλεσμα να ζητά τη λύτρωση στους ψεύτικους παραδείσους των ναρκωτικών.
Δάσκαλοι και γονείς, εσείς έχετε την ευθύνη της διαμόρφωσης, της συγκρότησης της αυριανής κοινωνίας, ώστε τα μέλη της να μη θεωρούν τη ζωή ως ένα δυσβάσταχτο φορτίο, αλλά ως ένα υπέροχο δώρο που το χαίρονται και το απολαμβάνουν.
Ίσως δεν είναι υπερβολή αν πούμε ότι οι γονείς και οι δάσκαλοι κρατούν στα γόνατά τους και νανουρίζουν το μέλλον της κοινωνίας.
Τι πρέπει λοιπόν να κάνουν οι γονείς για να μεγαλώσουν σωστά το παιδί τους; Προς τούτο έχω αναφερθεί διεξοδικά στο βιβλίο μου «ΘΑ ΜΟΥ ΑΡΕΣΕ ΑΝ ΤΟ ΚΑΝΑΤΕ & ΠΩΣ ΝΑ ΜΕΓΑΛΩΣΕΤΕ ΣΩΣΤΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΑΣ». Θα ήθελα όμως, εντελώς συνοπτικά, να συμπληρώσω κάποια πράγματα, που πιστεύω ότι θα φανούν χρήσιμα στους γονείς, ώστε να έχουν την ικανοποίηση ότι έπραξαν το σωστό.
Θα ξεκινήσω από αυτό που κάνει τους γονείς να ενοχλούνται πολύ και να δημιουργούν σκηνές έντασης. Όταν το παιδί κάνει κάτι ανάρμοστο, όταν είναι επιθετικό, όταν έχει έντονη παραβατικότητα, σίγουρα θα έχει κάποιο λόγο. Αυτό το λόγο πρέπει να προσπαθήσουν να ανακαλύψουν, πριν αρχίσουν τις φωνές και τις τιμωρίες, αφού όλοι γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει αποτέλεσμα χωρίς αιτία.
Οι γονείς, αλλά και οι μεγαλύτεροι γενικότερα, πρέπει να συμπεριφέρονται στο παιδί έτσι, ώστε η μεγαλύτερη σωματική δύναμη και εμπειρία τους να μην προκαλεί στο παιδί αισθήματα μειονεξίας και ανασφάλειας, αλλά να του εμπνέουν σιγουριά, ασφάλεια και εμπιστοσύνη.
Γονείς και δάσκαλοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι κάθε ιδιοτροπία, κάθε ανωμαλία, κάθε ελάττωμα, δεν είναι σφάλμα του ίδιου του παιδιού, αλλά δικό τους και να το αναζητήσουν στον εαυτό τους, στο περιβάλλον που ζει και να φροντίσουν να το διορθώσουν.
Ο πατέρας και η μητέρα πρέπει να πάψουν να θεωρούν το εαυτό τους τέλειο και άξιο μίμησης ούτε να απαιτούν το παιδί τους να τους μιμηθεί και να τους αντιγράψει.
Η βιολογική και εξελικτική θεωρία του Λαμάρκ δεν ήταν δυνατό να μην επηρεάσει και την παιδαγωγική, κάτι που δεν πρέπει να διαφύγει την προσοχή.
Όταν ο καθένας που ασχολείται με την αγωγή μπορέσει να ερμηνεύσει σωστά κάθε εκδήλωση του παιδιού, ευχάριστη ή δυσάρεστη, και να προσαρμόσει ανάλογα τη συμπεριφορά του, όταν διαγνώσει το στυλ ζωής του παιδιού, όταν δε θα προκαλεί διάσπαση της εσωτερικής του ενότητας, τότε θα έχει την ικανοποίηση ότι έπραξε το σωστό.
Και κάτι ακόμη που πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από όσους ασχολούνται με την αγωγή. Το συναίσθημα και η καλλιέργεια των αισθήσεων αποτελούν σημαντικούς παράγοντες αγωγής και συμβάλλουν καθοριστικά στη γνωστική ανάπτυξη του παιδιού.
Είναι γνωστό ότι η γνωστική ανάπτυξη του παιδιού περιλαμβάνει τρία στάδια:
- Προλογική νόηση, από 2 έως 6 ετών
- Συγκεκριμένη λογική σκέψη, από 6 έως 12 ετών
- Λογική σκέψη, από 12 ετών και άνω
Έχοντας υπόψη τα παραπάνω γνωστικά αναπτυξιακά στάδια, πρέπει πάνω σ’ αυτά να προσαρμόσουμε την όποια αγωγή θελήσουμε να προσφέρουμε και δε ζητάμε ποτέ από το παιδί κάτι που είναι πέρα από τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντά του.
Στόχος τόσο των γονέων, όσο και του σχολείου πρέπει να είναι η υπερνίκηση της κατωτερότητας, μέσω της αυτοπραγμάτωσης, ως ψυχολογικής ανταμοιβής. Η αυτοπραγμάτωση, αυτοεξέλιξη και η τάση για τελειότητα αποτελούν έμφυτες ικανότητες του ατόμου και μπορεί να είναι θετικές ή αρνητικές για την κοινωνία.
Ο τρόπος που μας μεταχειρίστηκε η οικογένεια και στενό κοινωνικό μας περιβάλλον θα διαμορφωθεί και θα εξαρτηθεί ο τύπος του κάθε ατόμου γενικά.
Ο Α. Άντλερ διακρίνει τέσσερις τύπους ανθρώπων:
- τον αρχομανή
- τον παρασιτικό
- τον αποφεύγοντα και
- τον κοινωνικά χρήσιμο
Σήμερα η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν κάνει σημαντικά βήματα, άλματα θα έλεγα, για να καλυτερέψουν τη ζωή της σάρκας, και έχουν να γίνουν ακόμα πάρα πολλά. Δεν κατάφεραν όμως, παρά τα τόσα επιτεύγματα, να μας εξασφαλίσουν την ευτυχία.
Φαίνεται, πως ύλη και πνεύμα, σάρκα και ψυχή κατ’ άλλους, είναι πράγματα αντίθετα, αντιστρόφως ανάλογα. Παλαιότερα η σάρκα υπέφερε περισσότερο και η ψυχή λιγότερο.
Σήμερα, και όσο ο πολιτισμός προχωρεί, το πνεύμα υποφέρει περισσότερο από τη σάρκα. Ίσως κάποτε το πνεύμα κυριαρχήσει και καταφέρει να σπρώξει τον άνθρωπο να ξεπεράσει το ζώο που κρύβει μέσα του. Ίσως κάποτε τα αλληλοσυγκρουόμενα ψυχή και σώμα καταφέρουν να επιτύχουν να μην παραμορφώνεται η ουσία της ζωής, η αρμονία ή, κατ’ άλλους, η ευτυχία του ατόμου. Όταν καταφέρουν να φιλιώσουν η σάρκα και το πνεύμα, να ξεπεράσουν τη μοίρα του ανθρώπου, τότε μόνο θα έχει επιτευχθεί η απόλυτη ελευθερία, δηλαδή η απόλυτη αρμονία.
Βιβλιογραφία: Σ. Φρόυντ, Α. Άντλερ, Ζαν Πιαζέ, Καρλ Γιουγκ, Μ. Γουδέλη