Το 1915 δημοσιεύθηκε ο πρώτος νόμος (Ν. 602/1915) για όλες τις κατηγορίες συνεταιρισμών, που είχε ως βάση την αντίστοιχη γερμανική νομοθεσία. Ήταν ένας φιλελεύθερος, δημοκρατικός νόμος, και οι συνεταιρισμοί, ιδιαίτερα οι γεωργικοί, αναπτύχθηκαν γρήγορα. Πάνω από 5.000 συνεταιρισμοί ιδρύθηκαν την πρώτη δεκαετία εφαρμογής του, οι περισσότεροι των οποίων ήταν πιστωτικοί και άσκησαν με σημαντική επιτυχία την αγροτική πίστη, περιορίζοντας την τοκογλυφία.
Σήμερα, η πρωτογενής παραγωγή αποτελεί έναν από τους βασικούς παραγωγικούς τομείς όπου η χώρα μας δεν κατάφερε να μετατρέψει τα μεγάλα συγκριτικά της πλεονεκτήματα σε πραγματική ανάπτυξη.
Ιδιαίτερα, η μορφή συσσωμάτωσης των αγροτών μέσω των συνεταιρισμών έχει λοιδορηθεί πολλάκις, τις περισσότερες φορές όχι άδικα. Ωστόσο, στην Ευρώπη και στην Αμερική, τα τελευταία είκοσι χρόνια, ο κυρίαρχος τύπος οργάνωσης στην αγροδιατροφική αλυσίδα είναι οι συνεταιρισμοί, με διάφορους τύπους οργάνωσης και με υψηλό ποσοστό αποτελεσματικότητας, καθώς έχουν τη μερίδα του λέοντος στις ροές των αγροτικών προϊόντων διεθνώς.
Στη χώρα μας καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τρία σημαντικά προβλήματα. Πρώτα πρώτα λόγω του μικρού κλήρου (μέσος όρος 34 στρέμματα ανά παραγωγό), η συνεργασία των παραγωγών μέσα από διάφορες μορφές συσσωματώσεων καθίσταται αναπόδραστη ανάγκη, ώστε να διασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων και η ανταποδοτική πρόσβαση στις αγορές.
Δεύτερον τα χρέη του αγροτικού τομέα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, είναι 7 δισ. ευρώ, όσο δηλαδή το ποσό που εισφέρει ο αγροτικός τομέας στην ελληνική οικονομία.
Τρίτον η πολυνομία και η κακονομία που ενδημεί στη χώρα μας δεν άφησε ανεπηρέαστο τον χώρο των αγροτικών συνεταιρισμών. Μέχρι σήμερα ψηφίστηκαν έξι νόμοι για τους συνεταιρισμούς, πέρασαν χιλιάδες τροπολογίες και δεκάδες χιλιάδες υπουργικές αποφάσεις και εγκύκλιοι, σε σημείο που η κατάσταση, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, άλλαζε σχεδόν δύο φορές κάθε μήνα!
Ποια είναι η λύση; Προφανώς όχι να διαγράψουμε μονοκονδυλιά τους συνεταιρισμούς. Δεν υπάρχει λόγος να πειραματιζόμαστε με νέα μορφώματα όταν τα υφιστάμενα αποτελούν αιχμή του δόρατος σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο. Επίσης, δεν μπορεί να αποτελεί λογική επιλογή η «τιμαριοποίησή» τους.
Δυστυχώς πλείστες προσπάθειες «εξυγίανσης» που παρατηρούνται σήμερα στην ουσία «διανέμουν τα ιμάτια» των συνεταιρισμών έναντι πινακίου φακής προς πρόσκαιρη απομείωση των τραπεζικών, κυρίως, υποχρεώσεών τους. Ωστόσο, χρειάζεται μια δομική ανασυγκρότηση που περνάει μέσα από πέντε κεντρικές κατευθύνσεις:
α) την προσαρμογή της νομοθεσίας σε σύγχρονα επιχειρηματικά πρότυπα (όλως ενδεικτικά αναφέρεται η καθιέρωση μορφών εταιρικής διακυβέρνησης, η θέσπιση εποπτικών συμβουλίων, η αλλαγή του τρόπου εκπροσώπησης στα διοικητικά συμβούλια κλπ)
β) την αρμονική σύζευξη της παραγωγικής δυναμικής των συνεταιρισμών με τις ιδιωτικές εμπορικές επιχειρήσεις διακίνησης και διανομής των παραγόμενων προϊόντων
γ) την αποκατάσταση της αγροτικής πίστης, κάτι που αποτελεί ζητούμενο – όπως προαναφέρθηκε – ήδη από το 1915! Συνεπώς αποτελεί αδήριτη ανάγκη η αναδιάρθρωση του τραπεζικού δανεισμού με αναπτυξιακό πρόσημο και όρους ρεαλισμού.
δ) τη γενναία ρύθμιση των οφειλών στο δημόσιο και στους ασφαλιστικούς φορείς, ώστε να είναι εύλογη η ενασχόληση νέων αγροτών με τους συνεταιρισμούς δίχως να κληρονομούν τα λάθη του παρελθόντος.
ε) τη χρησιμοποίηση των νομικών εργαλείων που προσφέρει η κείμενη νομοθεσία (άρθρο 106 ΠτΚ κλπ) για την οικονομική εξυγίανση των συνεταιρισμών.
Στο ανωτέρω πλαίσιο, η συμφωνία εξυγίανσης που συνήψε η Ένωση Πεζών Ηρακλείου Κρήτης με τους πιστωτές της και φέρεται προς επικύρωση στο αρμόδιο δικαστήριο αποτελεί πρόκριμα και οριοθετεί τον στόχο για την επόμενη ημέρα.
Οι συνεταιρισμοί έχουν μέλλον. Αρκεί να «εξυγιάνουμε το άδηλο παρόν» τους…
* Ο Αργύρης Αργυριάδης είναι δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω – Διαπιστευμένος Διαμεσολαβητής & Διαχειριστής Αφερεγγυότητας