«Να δω τι θα προφτάσω», έγραψε ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης σε ανάρτησή του, παραθέτοντας έξι βιβλία που επέλεξε να τον συντροφεύσουν για τις ολιγοήμερες, ούτως ή άλλως, καλοκαιρινές διακοπές που σχεδίαζε προ εβδομάδων.
Ένα από αυτά, ήταν ‘Η ανήσυχη γενιά’ του Αμερικανού Τζόναθαν Χάιντ, με πολύ ενδιαφέρον περιεχόμενο που αφορά την συμπεριφορά των νέων ηλικιών στις μέρες μας. Είναι βεβαίως περιττό να τονισθεί ότι τον τελευταίο καιρό παρατηρείται έξαρση της βίας και της παραβατικής συμπεριφοράς και στους εφήβους.
Σχεδόν καθημερινά μας το υπενθυμίζουν τα δελτία ειδήσεων των ΜΜΕ. Μέσα και έξω από τα σχολεία, στους δρόμους, παντού. Αφορά άτομα χωρίς διαμορφωμένη προσωπικότητα και ικανοποιητική συναισθηματική ανάπτυξη. Ένα δύσκολο ζήτημα με πολλούς αιτιολογικούς παράγοντες.
Τελευταία ολοένα και περισσότερο αναφέρεται διεθνώς ένας άλλος υπεύθυνος παράγοντας που φιλοδοξεί να εξηγήσει την βίαιη συμπεριφορά των εφήβων. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης!
Πρόσφατα στις Ηνωμένες Πολιτείες κυκλοφόρησε το προαναφερθέν βιβλίο του Τζόναθαν Χάιντ, καθηγητού στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, που αναφέρεται στους εφήβους και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ο πλήρης τίτλος του, είναι ‘Η ανήσυχη γενιά:
Πώς η μεγάλη επανασύνδεση της παιδικής ηλικίας προκαλεί επιδημία ψυχικής ασθένειας’ (The Anxious Generation:
How the Great Rewiring of Childhood Is Causing an Epidemic of Mental Illness, 2024), και τώρα βρίσκεται στην κορυφή των πωλήσεων των βιβλίων της κατηγορίας του.
Σε αυτό ο συγγραφέας προβαίνει στη συναρπαστική υπόθεση ότι η χρήση των προηγμένων κινητών τηλεφώνων (smartphone) και των κοινωνικών δικτύων έχουν προκαλέσει σοβαρή κρίση ψυχικής υγείας στους εφήβους.
«Μόλις οι νέοι άρχισαν να κουβαλούν ολόκληρο το διαδίκτυο στις τσέπες τους, διαθέσιμο σε αυτούς μέρα και νύχτα, άλλαξαν σε γενικές γραμμές οι καθημερινές τους εμπειρίες και οι αναπτυξιακές τους οδοί», γράφει και λίγο παρακάτω προσθέτει ότι, η παιδική ηλικία που βασίζεται στο κινητό τηλέφωνο εδώ και κάποια χρόνια, αρρωσταίνει τους νέους και εμποδίζει την ευημερία τους στην ενήλικη ζωή.
Με την κυκλοφορία του βιβλίου, ωστόσο, μια ομάδα ερευνητών άρχισε να ασκεί κριτική στην κεντρική θέση του Χάιντ, ότι δεν υποστηρίζεται από την επιστήμη και η τολμηρή πρόταση ότι δήθεν ευθύνονται τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να μας αποσπάσει από το να ανταποκριθούμε αποτελεσματικά στις πραγματικές αιτίες της τρέχουσας κρίσης στους νέους μας.
Έτσι, λοιπόν, ενώ οι ερευνητές συμφωνούν σε μεγάλο βαθμό ότι υφίσταται πράγματι κρίση ψυχικής υγείας μεταξύ των νέων στις ΗΠΑ και στον δυτικό κόσμο, γενικότερα, η αιτία της κρίσης για τη γενιά Z (όσων δηλαδή γεννήθηκαν στα μέσα έως τα τέλη της δεκαετίας του 1990), αμφισβητείται.
Άλλοι, ωστόσο, διατείνονται ότι και η ψυχική υγεία των ηλικιωμένων στις ΗΠΑ είναι πολύ χειρότερη από εκείνη των νέων! Διατρέχοντας και επισκοπώντας το σύνολο των επιχειρημάτων, αναφύονται πολλά ερωτηματικά για την σχέση μεταξύ της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της ψυχικής ασθένειας στους εφήβους.
Στο βιβλίο του, ο Χάιντ παραπέμπει και σε έργα άλλων ερευνητών, σημειώνοντας ότι οι έφηβοι που περνούν περισσότερο χρόνο χρησιμοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από κατάθλιψη, άγχος και άλλες διαταραχές, ενώ οι έφηβοι που συναναστρέφονται περισσότερο χρόνο με ομάδες νέων, όπως στα ομαδικά αθλήματα ή στη συμμετοχή σε θρησκευτικές κοινότητες, έχουν καλύτερη ψυχική υγεία.
Σε μια άλλη εξομολόγησή του ο συγγραφέας γράφει ότι ο χρόνος που αφιερώνουν οι έφηβοι στον ύπνο μειώθηκε δραματικά από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 και πολλές μελέτες είδαν το φως της δημοσιότητας οι οποίες συνδέουν ευθέως την απώλεια ύπνου με τη χρήση συσκευών εκείνη την ώρα που περιπλανούνται στα κοινωνικά δίκτυα.
Για να αντιμετωπισθεί η κρίση ψυχικής υγείας των εφήβων, ο Χάιντ προτείνει τέσσερις αλλαγές που πιστεύει ότι θα σπάσουν εκείνο που αποκαλεί «παγίδες συλλογικής δράσεως», τουτέστιν όχι smartphone πριν από το γυμνάσιο, χωρίς κοινωνικά μέσα πριν από την ηλικία των δεκαέξι ετών, σχολεία χωρίς τηλέφωνο και περισσότερο παιχνίδι και υπευθυνότητα στον πραγματικό έξω κόσμο.
Το κινητό τηλέφωνο στα χέρια των νέων απεκλήθη μάλιστα από κάποιους μια ‘τσέπη γεμάτη δηλητήριο’, κι’ αυτό γιατί τη δεύτερη δεκαετία του αιώνα μας, οι διαγνώσεις κατάθλιψης και άγχους υπερδιπλασιάστηκαν στους νεότερους εφήβους και στους φοιτητές των κολεγίων της Αμερικής, με κύριο χαρακτηριστικό τον αυτοτραυματισμό, όπως δυστυχώς και το ποσοστό αυτοκτονιών, ιδιαίτερα των κοριτσιών.
Μια παρόμοια τάση, ωστόσο, έχει παρατηρηθεί και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως και σε πολλές άλλες δυτικές χώρες. Η παιδική ηλικία δείχνει να μην είναι πλέον βασισμένη στο παιχνίδι, αλλά στο τηλέφωνο.
Ο Χάιντ πιστεύει ότι οι γονείς ενώ έχουν γίνει υπερπροστατευτικοί στον κόσμο εκτός του διαδικτύου, καθυστερώντας την ηλικία κατά την οποία τα παιδιά θεωρούνται ασφαλή για να παίζουν ή να κάνουν δουλειές μόνα τους χωρίς επίβλεψη, κάνουν αντίθετα πολύ λίγα για να προστατεύσουν τα παιδιά από τους πολύπλευρους διαδικτυακούς κινδύνους, από τους οποίους κινδυνεύουν να υποστούν εκφοβισμό και παρενόχληση ή να αντιμετωπίσουν επιβλαβές περιεχόμενο που θα εξυμνεί την αυτοκτονία και τον αυτοτραυματισμό!