Πάντως ο μήνας Ιούνιος, ο πρώτος μήνας του καλοκαιριού, ήταν και ο μήνας που τέλειωναν τα μαθήματα του σχολείου και σαν αποχαιρετιστήρια εκδήλωση, ήταν αυτή των γυμναστικών επιδείξεων. Αφορμή να τα θυμηθώ όλα αυτά ήταν ένα “πεσκέσι” με πλούσιο αρχειακό και φωτογραφικό υλικό που μου έστειλε ο αγαπητός φίλος (δικός μου και της Βικελαίας, αλλά και της πολιτείας του Μεγάλου Κάστρου), ο ομότιμος καθηγητής Ορθοπεδικής, Εμμανουήλ Κ. Δρετάκης.
Τον ευχαριστώ από καρδιάς για την ευγενική αυτή χειρονομία του. Στη φωτογραφία που σήμερα συνοδεύει το κείμενό μας, εκτός από τους δασκάλους, βλέπουμε και τους μαθητές με τα πηλήκιά τους και τις μαθήτριες της τετάρτης τάξεως του Δημοτικού, κατά το έτος 1938, δύο χρόνια προτού ξεσπάσει ο πόλεμος. Ένα απόσπασμα από την εφημερίδα “Δράση” της εποχής εκείνης, σας παραθέτω: “Το απόγευμα της Τετάρτης εν τω γυμναστηρίω της πόλεώς μας, ετελέσθησαν μετ’ εξαιρετικής επιτυχίας αι γυμναστικαί επιδείξεις του Λυκείου ο “Κοραής”.
Το πρόγραμμα πλουσιώτατον περιελάμβανε εκτός των γυμναστικών ασκήσεων, χορούς κρητικούς και ελληνικούς, άσματα, παιδιάς και βόλεϊ-μπωλ. Η ωραία τελετή άρχισε με παρέλαση ολόκληρου του σχολείου, υπό τους ήχους της μπάντας. Η εμφάνισις του νηπιαγωγείου και η Εκτέλεσις γυμναστικής, χορού και ασμάτων υπό την διεύθυνσιν της δίδος Μ. Τσακίρη, είχε απόλυτον επιτυχίαν. Ομείως και η Β’ τάξη με την δίδα Καπαρουνάκη, οι τάξεις Γ’ και Δ’ με τον δάσκαλο κ. Χατζηδάκη, καθώς και η ΣΤ’ τάξη με την κυρία Κοκολακάκη.
Στη συνέχεια οι τάξεις Γυμνασίου Αρρένων και Θηλέων, με τον γυμναστήν κ. Κ. Πετράκη, καταχειροκροτήθηκαν! Επίσης δίκαια χειροκροτήθηκαν και οι μαθητές όπως: o βρακοφόρος Πίνδαρος Διαλυνάς, τόσο για την κρητική του εμφάνιση, όσο και για τις χορευτικές του ικανότητες. Εις τον κοζάκικον οι μικρές μαθήτριες Σόνια Περδικάρη και Νάντια Δαρμανή, κυριολεκτικά αποθεώθηκαν, χωρίς να υστερήσουν και οι μικροί φουστανελοφόροι, σε εμφάνιση και εκτέλεση κατά τον Βολιώτικο χορό.
Βρισκόμαστε ήδη προς τα τέλη της δεκαετίας του τριάντα. Μία δεκαετία που έρχεται για να επουλώσει παλιές πληγές και τραγικές συνέπειες, όπως εκείνες που προήλθαν από την Μικρασιατική καταστροφή, τη μεγαλύτερη που γνώρισε το Έθνος μας, στην ιστορική του πορεία. Οι πρόσφυγες, ράκη συμφοράς, μαζεύτηκαν στις παραλίες, στους δρόμους, σε παράγκες και πισσόχαρτα, σε διάφορες συνοικίες. Είχαν όμως μέσα τους την ελπίδα και σύμμαχό τους την υπερηφάνεια.
Απ’ αυτούς ξεπήδησε το προσφυγικό θαύμα και απλώθηκε σ’ όλο τον ελληνικό χώρο. Αναπτύσσεται η γεωργία, η κτηνοτροφία, το εμπόριο και η βιομηχανία. Η πόλη μας έζησε, τόσο το δράμα, όσο και το θαύμα του πρόσφυγα! Τον αγκάλιασε και τον στήριξε. Μη ξεχνάμε, ότι μπήκαν γερά τα θεμέλια της αμπελουργίας με την καλλιέργα της σταφίδας, την οποία μετέφεραν στα κρητικά χώματα από τις χαμένες πατρίδες.
Την κατέστησαν γνωστή στις αγορές αφού την επεξεργάζονταν στα εργοστάσιά τους. Γνωστές βιομηχανίες ήταν του Κωνσταντι- νίδη, του Φλώρου και άλλες. Οι πρόσφυγες κατορθώνουν να εξαλείψουν την ειδοποιό διαφορά πρόσφυγα και γηγενή, αφού υπεισέρχονταν στην ηρακλειώτικη οικονομική, πνευματική και κοινωνική ζωή.
Εκείνη την δεκαετία του τριάντα, τέτοιες μέρες! Οι Καστρινοί κάνουν τον καθιερωμένο περίπατο στον καινούργιο δρόμο, έτσι έλεγαν τη λεωφόρο Δημοκρατίας, πίνουν το ουζάκι τους στην πλατεία Ελευθερίας ή το αναψυκτικό τους στα κέντρα των Τριών Καμαρών. Λειτουργούν δύο λέσχες: Θεοτοκόπουλος και Επιστημόνων. Η πρώτη με το σύλλογο δεσποινίδων, με τα φιλανθρωπικά τέια, όπως τα έλεγαν, και η δεύτερη με τις φιλολογικές εσπερίδες.
Αρκετές οι θεατρικές αίθουες όπως “Αγλαΐα” (και στη συνέχεια κινηματογράφος “Απόλλων”, απέναντι από τα δικαστήρια), του “Πουλακάκη” (αργότερα κινηματογράφος “Ηλέκτρα” στο χώρο του σημερινού Ιατρικού Κρήτης), ο κινηματογράφος “Μινώα” (η σημερινή Βασιλική του Αγίου Μάρκου), το ευρύχωρο καφενείο “Εθνικόν” λίγο πιο κάτω από την ίδια πλευρά από τον Απόλλωνα, προς την πλατεία Ελευθερίας.
Άλλες αίθουσες ήταν το χοροδιδασκαλείο Τριανταφυλλάκη (στην σημερινή φαρμακαποθήκη της Αρχιεπισκοπής Κρήτης), το καζίνο του Ροΐδη, στο τέλος της οδού Χάνδακος και φυσικά η αίθουσα “Ντορέ” υπό την εκμετάλευση του Διαμαντάκη, του επονομαζόμενου Κάϊζερ, εξαιτίας του πλούσιου μύστακά του, ομοίου με του Γερμανού αυτοκράτορα. Εκεί είναι που γίνονταν τα περίφημα καστρινά ξεφαντώματα, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Αποκριάς.
Αυτό ήταν το Ηράκλειο εκείνης της δεκαετίας του τριάντα. Όλα αυτά λίγο πριν ξεσπάσει η νέα μπόρα του πολέμου. Αυτό ήταν το Ηράκλειο με τον “Κοραή” του, με την αγαπημένηστους Καστρινούς Βικελαία, με τα πλούσια μουσεία του, με τους ανθρώπους και την καστρινή αστική κοινωνία του! Ένα Ηράκλειο, μία πόλη ξεχωριστή και μοναδική για όλους!
Τέτοιες μέρες του Ιουνίου… Με το κλείσιμο των σχολείων και τις καθιερωμένες γυμναστικές επιδείξεις, θυμάμαι κι εγώ τα παιδικά μαθητικά μου χρόνια. Θυμάμαι την αποχαιρετιστήρια ομιλία του διευθυντή του σχολείου μας και τις ευχές του, του ιδίου και όλων των δασκάλων μας, για επιτυχία στο νέο μας ξεκίνημα, αυτό του Γυμνασίου. Όλα αυτά μέσα σ’ ένα έντονα φορτισμένο συγκινησιακά κλίμα, αφού ήταν τόσο σημαντικά για μας τα έξι χρόνια παραμονής στο Δημοτικό σχολείο. Εκεί όπου κάναμε τα πρώτα βήματά μας, που γνωρίσαμε τους πρώτους μας φίλους και φίλες, εκεί που αποκτήσαμε τις πρώτες μας γνώσεις.
Η ίδια συγκινησιακή φόρτιση επαναλήφθηκε αρκετά χρόνια αργότερα, όταν τελείωσαν και τα παιδιά μου το Δημοτικό σχολείο με το δικό του μοναδικό τρόπο, εμμέτρως, όπως ο ίδιος το συνηθίζει. Τέτοιες μέρες του μήνα επίσης ήταν που για τον ίδιο σκοπό ο δάσκαλος και αγαπητός φίλος Κωστής Λαγουδιανάκης χαιρετούσε τους μαθητές του, της Έκτης τάξης στο Έκτο Δημοτικό σχολείο. Μ’ ένα απόσπασμα του ποιήματός του, θα κλείσω το σημερινό μου κείμενο, αφού ευχηθώ από καρδιάς στους δασκάλους και στους μαθητές, αλλά και σε όλους εσάς, καλό καλοκαίρι και ασφαλές!
Η ώρα του Δημοτικού να φύγετε σιμωνει
τη σκάλα του ανεβήκατε, περάσαν έξε χρόνοι
Τελειώνει το Δημοτικό, γι’ άλλο λιμάνι πάτε
τα χρόνια που ‘μαστε μαζί ο νους μου θα θυμάται
Στο πλοίο απού μπαίνετε εδά γι’ άλλο λιμάνι
βάλτε τη γνώση στα πανιά φουρτούνα να μην πιάνει
Ο δρόμος που ‘χετε μπροστά είναι μακρύς ακόμη,
είσαστ’ ακόμη στην αρχή, στο πρώτο σταυροδρόμι
ΥΓΕΙΑ πάντα να ‘χετε και το χαμόγελό σας
να γίνει αυτό το παιδικό μόνιμος σύντροφός σας
Χίλιες ευχές μπεγέντισα να ‘ναι σαφί μαζί σας
ΥΓΕΙΑ μα και ΠΡΟΟΔΟ να ‘χετε στη ζωή σας
Για σας μια θέση χωριστή θα ‘χω μες στην καρδιά μου
ΠΟΥΛΙΑ ΜΟΥ ΑΜΕΤΕ ΣΤΟ ΚΑΛΟ!
ΩΡΑ ΚΑΛΗ ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ!