Τόσες και τόσες λαϊκές συνήθειες και δεισιδαιμονείες ξεχωρίζουν στη χώρα μας. Ανάμεσα σε όλες αυτές ξεχωρίζει και το έθιμο σύμφωνα με το οποίο τη νύχτα της 23ης Ιουνίου παραμονή της εορτής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, ανάβουν στις γειτονιές μεγάλες φωτιές, πάνω από τις οποίες πηδούν μικροί και μεγάλοι με κέφι και χαρά.
Δεν ξέρω αν γνωρίζουν τους λόγους για τους οποίους γίνεται αυτό όσοι συμμετέχουν. Είναι έθιμο διαδεδομένο σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, στην Αφρική και την Αυστραλία, απομεινάρι πανάρχαιων ειδολολατρικών τελετών που κατόρθωσαν να ζήσουν μέχρι σήμερα στη ψυχή του λαού μας.
Λένε πως το καλοκαίρι πραγματικά αρχίζει την 24η Ιουνίου. Την άποψη αυτή τη στηρίζουν αρκετοί. Ετσι λοιπόν αυτό το έθιμο δεν μπορεί να έχει σχέση με τη γιορτή του Άι Γιάννη αλλά με την αρχή του καλοκαιριού. Πρόκειται για απομεινάρια εορτών που έκαναν οι αρχαίοι πρόγονοί μας υποδεχόμενοι τον ερχομό του καλοκαιριού. Πολλοί λαοί εξάλλου τηρούσαν σωστά αν ανατρέξουμε στην ιστορία. Οι Χαναναίοι άναβαν φωτιές προς τιμή του θεού Βαάλ, αντιστοίχου προς τον ήλιο και πηδούσαν πάνω από αυτές.
Οι Εβραίοι θανάσιμοι εχθροί τους, μόνο και μόνο για να διαφέρουν το απαγόρευσαν αυτό με ποινή παλουκώματος. Η μεγάλη γιορτή του θεού Βαάλ συμπίπτει στις 24 Ιουνίου ημέρα του θερινού ηλιοστασίου. Αυτή η θεωρία ενισχύεται ακόμη περισσότερο με τις φωτιές της νύχτας 23ης του Ιούνη που ονομαζόταν Βααλτία στην Ιρλανδία και Βεστίν στη Σκωτία.
Στο Βυζάντιο, ως φανατικοί Χριστιανοί κατέλαβαν ότι οι γιορτές και οι συνήθειες αυτές δεν ήταν χριστιανικές και για το λόγο αυτό η έκτη οικουμενική σύνοδος το 680μ.Χ. τις απαγόρευσε. Γίνεται όμως οι απαγορεύσεις αυτές να βγάλουν από την καρδιά του λαού εκείνα που αγαπά και που θέλει να τιμήσει; Φυσικά κάτι τέτοιο δύσκολα γίνεται, γι’ αυτό και το έθιμο των φωτιών του Άι Γιανιού πέρασε δια μέσω των αιώνων, καθεριώθηκε, ζει και βασιλεύει!
Πώς όμως γεννήθηκε το περίεργο αυτό έθιμο και τι σχέση μπορεί να έχει ο ερχομός του καλοκαιριού με το πήδημα από τη φωτιά; Η πιο λογική εκδοχή φαίνεται η εξής: Οι πρωτόγονοι, λόγω της άθλιας ζωής που περνούσαν, θεωρούσαν σωτήρια την εποχή του καλοκαιριού.
Δεν υπήρχε το ψύχος, έβρισκαν τροφή λόγω της αφθονίας των φρούτων και με το απλοϊκό τους μυαλό φαντάζονταν ότι το καλοκαίρι τα βάσανά τους τελειώνουν. Όταν όμως έβλεπαν ότι ξανερχόταν ο χειμώνας τα έριχναν όλα στον εαυτό τους, ότι έφταιγαν οι ίδιοι για το κατάτρεγμα αυτό της μοίρας τους.
Έφταιγαν οι αμαρτίες που είχαν και για να τις αποπλύνουν κατέφυγαν στη φωτιά επειδή γνώριζαν ότι η φωτιά απολυμαίνει τα πάντα! Ο Οβίδιος υποστήριζε ότι οι Ρωμαίοι πηδούσαν πάνω τις φωτιές προκειμένου ν’ αποφύγουν τα δυστυχήματα. Το ίδιο υποστήριζε και ο ερμηνευτής της βίβλου Βαλσαμών. Οι βουνήσιοι κάτοικοι των Καρπαθίων ισχυρίζονταν ότι όσες φορές περισσότερο θα πηδήξουν πάνω από τις φωτιές, τόσο πιο παχύτερο θα έβγαινε το τυρί τους, γι’ αυτό και τα τυριά τους τα αποβουτύρωναν πιστεύοντας ότι ο καλός Άι Γιάννης θα φρόντιζε να παχύνουν!
Στην περιοχή επίσης της Μεσσηνίας όπου αυτοί την εποχή υπήρχαν πολλά σύκα, πίστευαν οι παραγωγοί τους ότι δεν αρκεί να λιαστούν προκειμένου να πουληθούν ξερά από τον ήλιο αλλά συνήθιζαν να ανάβουν τις φωτιές του Άι Γιάννη και κάτω από τις συκιές με την ελπίδα ότι το γλέντι αυτό το γεμάτο κέφι και χαρά θα ασκούσε μεγάλη επίδραση στην πλουσιώτερη παραγωγή των καρπών. Σε άλλα μέρη πάλι της Ευρώπης, φρόντιζαν οι κτηνοτρόφοι των βοοειδών να περνούν μέσα από τις φωτιές τα ζώα τους κυρίως τις αγελάδες για να δυναμώσουν και να γίνουν πιο γόνιμες και αποδοτικές.
Επίσης, συνήθιζαν να μαζεύουν τις πέτρες που ήταν μέσα στη φωτιά, να τις αλέθουν και να τις κάνουν σκόνη την οποία χρησιμοποιούσαν για δαγκώματα από φίδια αλλά και από διάφορα άλλα έντομα! Βρισκόμαστε στην εποχή του καλοκαιριού, πρόκειται για περίοδο συγκομιδής, περίοδο που διαρκεί από τον θερισμό μέχρι τον τρύγο και οι γεωργοί σε όλο αυτό το διάστημα φοβούνται για τον καιρό, για τις αρρώστιες μη τους κάνουν κακό.
Προσέχουν βέβαια περισσότερο τις μικρογιορτές και τους αγίους του καλοκαιριού και κάνουν αργία στη μνήμη τους, για να μην θυμώσουν. Ετσι εναλλάσσουν και τον κόπο με την κατάπαυση, που γίνεται ακόμα πιο πολύτιμη, αφού υπάρχουν οι ανυπόφορες ζέστες.
Είναι πράγματι αξιοπρόσεκτες οι δοξασίες του ελληνικού λαού για τους μικροαγίους του καλοκαιρού. Όμως, η γιορτή του γενέθλιου του Προδρόμου, του Άι Γιαννιού, του Κλήδονα, ή του Λιοτροπίου όπως συνηθίζεται να λέγεται αυτή η γιορτή, συγκαταλλέγεται στις μεγάλες γιορτές της καλοκαιρινής περιόδου. Ο λαός μας συνδυάζει τη γιορτή του Αγίου με τις αστρονομικές τροπές του ήλιου (21η Ιουνίου) και κάνει μαντικά (Κλήδονας, ονειρομαντεία, υδατομαντεία στα πηγάδια).
Ανάβει φωτιές και τις πηδά (μεταβατικός χρόνος από τον παλιό στο νέο) και μαζεύει θεραπευτικά λουλούδια που με τη μαγεία της ημέρας έχουν ισχυρότερο αποτέλεσμα.
Όλα αυτά συμβαίνουν στη χώρα μας, μια χώρα που τιμάει όσο καμία άλλη τα ήθη και έθιμά της, τις παραδόσεις της.
Τα περισσότερα έθιμα από αυτά είναι καθαρά εκκλησιαστικά, χριστιανικά, μερικά όμως είναι εξωκκλησιαστικά κυρίως ειδωλολατρικά. Όλα όμως πορεύονται με διαδοχή και στηρίζονται ή πλαισιώνονται από τα χριστιανικά. Ανάμεσα σε αυτά μαζί με τα τόσα άλλα έθιμα είναι ο Κλήδονας και οι φωτιές του Άι Γιαννιού.