«Παιδί του κέντρου», είκοσι χρόνια τώρα, καθημερινά κατηφόριζε από τον Μασταμπά στο κέντρο της πόλης, στον χώρο εργασίας του. Η απόλαυση όμως ήταν την Κυριακή, καθώς περπατούσε στα σιωπηλά καντούνια εντός των τειχών, εξερευνώντας με το βλέμμα τις παλιές ανθοστόλιστες αυλές, καθώς πήγαινε στην εκκλησία.
Η ζεστή πέτρινη αγκαλιά των βενετσιάνικων τειχών του έδινε ένα αίσθημα ασφάλειας, ενώ ο νους του ταξίδευε στο ένδοξο ιστορικό παρελθόν. Μπρος στα μάτια του ξετυλίγονταν οι εικόνες των βιβλίων «Υπήρχε μια πόλη…» της γνωστής αρχαιολόγου Λιάνας Σταρίδας…
…Ο γλυκόλαλος ήχος της καμπάνας της Παναγίας των Σταυροφόρων ήχησε μελωδικά στο παγωμένο κυριακάτικο πρωινό του Φλεβάρη και τον επανέφερε στην πραγματικότητα. Τάχυνε το βήμα και μπήκε βιαστικά στην εκκλησία. Έκανε τον σταυρό του, άναψε τα κεριά του και αφοσιώθηκε στη Θεία Λειτουργία…
…Στον δρόμο της επιστροφής σκέφτηκε το πρόγραμμα που ακολουθούσε εδώ και καιρό κάθε Κυριακή και άλλη εκκλησία. Είχε ξεκινήσει με τον κατανυκτικό Άγιο Ματθαίο και συνέχισε με τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Μηνά, τη μικρούλα Αγία Παρασκευή, την Αγία Τριάδα, τον μεγαλοπρεπή Άγιο Τίτο και τέλος τον ιστορικό Άγιο Δημήτριο Λιμένος. Όλοι αυτοί οι ναοί βρίσκονται εντός των βενετσιάνικων τειχών του Μεγάλου Κάστρου και έχουν μια ιδιαίτερη ανθρωπογεωγραφία.
Ο Άγιος Ματθαίος προσελκύει τους πιστούς με την απόλυτη σιωπή του, το σκοτάδι στον χώρο της προσευχής και την αίσθηση της πνευματικής παρουσίας των μαρτυρικών προγόνων της περιόδου της Τουρκοκρατίας, οι οποίοι είναι θαμμένοι στο χώρο του. Ο Αι Μηνάς, και ο μικρός Αι Μηνάς, είναι η «καρδιά της καρδιάς» του Μεγάλου Κάστρου.
Ο πνευματικός ρυθμός της πόλης συντονίζεται με τον κτύπο της καμπάνας του. Η Αγία Παρασκευή με το μικρό της εκκλησίασμα στέκεται σεμνά ανάμεσα στον Άγιο Ματθαίο και τον Άι Μηνά. Πιο κάτω, η Αγία Τριάδα με τα φιλάνθρωπα συσσίτια, συνδυάζει τον άρτο για τους πένητες συνανθρώπους μας, με την προσευχή για τους πονεμένους.
Ο Άγιος Τίτος, παλιός μητροπολιτικός ναός κατά τη Βενετοκρατία, φιλοξενεί το σύγχρονο αστικό Ηράκλειο, ενώ ο μικρός σε μέγεθος Άγιος Δημήτριος Λιμένος με την ιδιαίτερη ψαλμωδία των παλιών καστρινών χορωδών της «Μαντολινάτας του Αγίου Δημητρίου» προσελκύει το παλιό αστικό Ηράκλειο. Όλες αυτές οι εκκλησίες της καστροπολιτείας συνδυάζουν τη γοητεία του παρελθόντος με την ελπίδα του παρόντος και την αισιοδοξία του μέλλοντος.
*Ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος