Τα αυξανόμενα φαινόμενα λαϊκισμού, ρατσισμού, εθνικισμού και αντισυστημισμού, σχεδόν σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο, υποδηλώνουν ότι κάτι δεν πάει καλά. Η επικράτησή τους δοκιμάζουν τις αντοχές των παλαιών, κυρίαρχων μέχρι πρότινος δημοκρατικών δυνάμεων, με τις οποίες ο δυτικός κόσμος γνώρισε ειρηνική συνύπαρξη, δικαιότερη ανάπτυξη και κατανομή των εισοδημάτων.
Οι πολιτικές, κοινωνικές και κυρίως οικονομικές ανισότητες, τα χάσματα στην παιδεία και τον πολιτισμό και οι αυξανόμενες μεταναστευτικές ροές, ευνόησαν την ανάδειξη εξωσυστημικών δυνάμεων ενώ οι ιδιότυπες εθνικιστικές συμπεριφορές ηγετών τύπου Τραμπ και Ερντογάν επιδείνωσαν ακόμη περισσότερο την κατάσταση.
Η άμβλυνση των ανισοτήτων, που ζήσαμε μέχρι το τέλος του περασμένου αιώνα, φαίνεται να ανακόπηκε οριστικά από τις αρχές του τρέχοντος αιώνα. Σύμφωνα με στοιχεία των Ελβετικών τραπεζών UBS Group AG, Credit Suisse Group και PwC και του μεσιτικού κολοσσού Knight Frank LLP, από την αρχή του τρέχοντα αιώνα οι δισεκατομμυριούχοι του πλανήτη αυξήθηκαν κατά 465% (σε 2189 τα μέσα του 2020). Το ίδιο χρονικό διάστημα ο καθαρός πλούτος τους αυξήθηκε κατά 1033,33 % (Πίνακας 1), ενώ ο συνολικός πλούτος (το ΑΕΠ) του πλανήτη μόλις τριπλασιάσθηκε.
Πιο αναλυτικά, η περιουσία των δισεκατομμυριούχων του κόσμου αυξήθηκε πάνω από 27% από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο του 2020, φθάνοντας τα 10,2 τρισεκ. $, σύμφωνα με έκθεση των τραπεζών UBS και PwC. Αντίθετα, η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποιεί ότι η φτώχεια αναμένεται να αυξηθεί φέτος, για πρώτη φορά τα τελευταία 20 χρόνια εξαιτίας του Covid-19, διευρύνοντας περισσότερο την ψαλίδα.
Η μεγάλη φετινή αύξηση του συνολικού πλούτου των δισεκατομμυριούχων αποδίδεται κυρίως στο ράλι των τιμών των μετοχών, που καταγράφηκε εν μέσω της πανδημίας, ειδικά σε εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, ηλεκτρονικού εμπορίου, εταιρείες του ιατρικού και φαρμακευτικού κλάδου και άλλες προηγμένων τεχνολογιών.
Σήμερα, οι 2189 δισεκατομμυριούχοι διαθέτουν κινητή περιουσία αξίας 10,20 τρισεκ. $, που παρότι παρουσίασε ελαφρά μείωση κατά 4,40% το 2019, το πρώτο εξάμηνο του 2020 αυξήθηκε κατά 17,24%, που είναι η μεγαλύτερη των τελευταίων τεσσάρων ετών. Αυτό, παρότι ο παγκόσμιος καθαρός πλούτος του πληθυσμού του πλανήτη (7, 6 δισεκ.) από τις αρχές του αιώνα μέχρι σήμερα μόλις τριπλασιάστηκε (από 115 τρισεκ. $ το 2000 σε 320 σήμερα), καταδεικνύοντας ότι οι ανισότητες στην κατανομή του πλούτου δεν ήταν ποτέ μεγαλύτερες.
΄Ετσι, οι περίπου 265000 ολιγάρχες του πλούτου (με περιουσία καθένας πάνω από 30 εκατ.), δηλαδή το 0,80 % του παγκόσμιου πληθυσμού, ελέγχουν το 45% του παγκόσμιου πλούτου ή 32,3 τρισεκ. $, ενώ διατηρούν στα γνωστά χρηματοοικονομικά υπεράκτια κέντρα πάνω από 8,70 τρισεκ. $ αποφεύγοντας έτσι να πληρώνουν και τους σχετικούς φόρους στις χώρες τους.
Γι’ αυτούς ή τουλάχιστο τους περισσότερους, η κρίση που πλήττει ολοέν και περισσότερο το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού του πλανήτη φαίνεται να δημιουργεί ευκαιρίες για μεγαλύτερο πλουτισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, σύμφωνα με στοιχεία του περιοδικού Forbes, αποτελούν οι 600 δισεκατομμυριούχοι των ΗΠΑ, που δραστηριοποιούνται σε νέες τεχνολογίες σχετικές με κοινωνικά δίκτυα και ηλεκτρονικές εφαρμογές. Αυτοί αύξησαν τον πλούτο τους κατά μισό περίπου τρισεκ $ στο διάστημα μόλις δυο μηνών της παγκόσμιας καραντίνας λόγω κορωναϊού, δηλαδή από 18 Μαρτίου μέχρι 19 Μαΐου 2020.
Είναι ενδεικτικό ότι ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, ο Τζεφ Μπέζος της Amazon, είδε φέτος την περιουσία του να αυξάνεται κατά 74 δισεκ., στα 189 δισεκ. $ ή ποσό που πλησιάζει αυτό του ΑΕΠ της Ελλάδας. Συμπερασματικά, ο συνολικός πλούτος των δισεκατομμυριούχων έφτασε τα 10,2 τρισ. δολάρια στα τέλη Ιουλίου 2020, αγγίζοντας νέο υψηλό μετά την ανάκαμψη των τιμών των αγορών, των τιμών των μετοχών και άλλων περιουσιακών στοιχείων.
Κατά τη διάρκεια του 2018, του 2019 και των πρώτων επτά μηνών του 2020, οι επιχειρηματίες στον τομέα των νέων τεχνολογιών και των τεχνολογιών υγείας σημείωσαν μεγάλο άλμα κερδών. Τέλος, εφευρέτες καινοτόμων τεχνολογιών πέτυχαν πρωτοφανείς ρυθμούς ανάπτυξης, με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να γίνονται εκατομμυριούχοι.
Πίνακας 1.
Η εξέλιξη του αριθμού των δισεκατομμυριούχων και του καθαρού πλούτου τους τον τρέχοντα αιώνα.
Δισεκατ. (αριθμός) – Έτος – Καθαρός πλούτος (τρισεκ.) – Αύξηση/μείωση (%)
470 2000 0,90
793 2009 2,40 166,67
1011 2010 3,60 50,00
1226 2012 4,60 27,78
1825 2015 7,05 53,26
2158 2017 8,09 14,75
2208 2018 9,10 12,48
2153 2019 8,70 4,40
2189 2020 10,20 17,24