Οι Γούβες πεδιάδος ήταν από τα χωριά της Κρήτης που επί τουρκοκρατίας κατοικούσαν ελάχιστες τούρκικες οικογένειες, γιατί οι τότε Γουβιανοί δεν άφηναν τους Τούρκους να ορθοποδήσουν στο χωριό τους. Ένας άλλος λόγος που δεν κατοικούσαν στις Γούβες πολλοί Τούρκοι ήταν ότι οι Γουβιανοί πριν από πολλές εκατοντάδες χρόνια είχαν φτιάξει πολλές γούβες μέσα στα σπίτια τους και έκρυβαν εκεί δημητριακά, λάδια, παξιμάδια και άλλα σημαντικά τρόφιμα που δεν ήταν δυνατόν να τα έβρισκαν οι Τούρκοι για να τους τα έκλεβαν.
Από τις λίγες και τελευταίες Τούρκικες οικογένειες που έμεναν στις Γούβες ήταν και η οικογένεια του Τουρκογουβιανού Σαμπή Μπέη Καλουψουζή που αυτός ο Τούρκος είχε καταπατήσει-κλέψει πολλά μικρά Γουβιανά χωράφια στη βόρεια μεριά των Γουβών που μονομπαντίζοντάς τα, δημιούργησε ένα τσιφλίκι, τη σοχώρα.
Αυτός ο Τουρκογουβιανός Σαμπή Μπέης σε αυτή τη μεγάλη σοχώρα του, δίπλα από το Γουβιανό νεκροταφείο της Παναγίας της Κεράς έσπερνε και φύτευε άνυδρα καπνά, βαμβάκια, καλαμπόκια, δημητριακά, διάφορα κηπευτικά και άλλα. Από παλιές ζωντανές μαρτυρίες και δικές μου προφορικές έρευνες αυτή τη Γουβιανή σοχώρα μετά τις ελληνοτουρκικές ανταλλαγές του 1922 την πήρε κάποιος πρόσφυγας ο Δημήτρης Μαυράκης-Μαρής που επειδή ήταν πιστός και καλός Χριστιανός την έκανε δώρο-συμβόλαιο στην ενορία των Γουβών για να χτίσουν εκεί ένα νέο πολιούχο Γουβιανό ναό και άλλα θρησκευτικά φιλανθρωπικά και πολιτιστικά κτήρια.
Αμέσως, ο αείμνηστος Γουβιανός Παπά-Μανώλης Καριωτάκης και ο αείμνηστος Γουβιανός δάσκαλος και δήμαρχος του πρώην πρώην δήμου Επισκοπής Δημήτρης Καπετανάκης και οι προοδευτικοί Γουβιανοί έκαναν ενέργειες και η ενορία των Γουβών έκανε δώρο ένα κομμάτι της σοχώρας και έχτισαν το 1925-1926 το πανέμορφο σημερινό δημοτικό σχολείο Γουβών.
Μια όμως, ομόφωνη Γουβιανή συμφωνία διευκρίνιζε ότι στην πολύ μεγάλη Γουβιανή σοχώρα εκτός από τη μεγάλη πολιούχο εκκλησία θα έχτισαν στο άμεσο μέλλον Γουβιανά θρησκευτικά φιλανθρωπικά και πολιτιστικά κτήρια για να μεγάλωνε στις Γούβες η θρησκευτικότητα, η φιλανθρωπία, ο πολιτισμός και η πρόοδος. Λίγα χρόνια όμως πριν την κατοχή ορισμένοι υπεύθυνοι και προύχοντες των Γουβών αναίρεσαν αυθαίρετα και ολοκληρωτικά αυτήν την ομόφωνη Γουβιανή συμφωνία αποφασίζοντας να γκρεμίσουν την παμπάλαιη πολιούχο Γουβιανή Ζωοδόχο Πηγή χωρίς κανένα σημαντικό λόγο. Μόλις το έμαθαν οι Γουβιανοί πήγαν στη Χώρα και βρήκαν τον Γουβιανό μεγαλοεργολάβο Αντρέα Κατσικάκη ή Κατσικαντρέα και τον παρακάλεσαν και έφερε από το μεγάλο κάστρο νομομηχανικούς να ελέγξουν τη Ζωοδόχο Πηγή.
Οι τότε μηχανικοί ήρθαν στις Γούβες και έλεγξαν τη Ζωοδόχο Πηγή και έβγαλαν πόρισμα ότι “η Ζωοδόχος Πηγή με μια μικροσυντήρηση θα γίνει δυνατή σαν μπεντένι, μόνο να μην την γκρεμίσετε”.
Οι ορισμένοι όμως υπεύθυνοι και προύχοντες των Γουβών που είχαν ρίξει τον κύβο να γκρεμίσουν την εκκλησία μας, ήταν ατσάλινοι, αταλάντευτοι και ικανοί να μην τηρήσουν αυτήν την ομόφωνη συμφωνία όλων των Γουβιανών. Γι’ αυτό ο τότε Γουβιανός δάσκαλος Δημήτρης Καπετανάκης συμφώνησε με όλους τους Γουβιανούς να πάρουν κόλλες του διαγωνισμού να κάνουν ένα γκάλοπ που θα υπέγραφαν να μην γκρεμιστεί η εκκλησία τους και αυτοί που «ήθελαν» να γκρεμίσουν την εκκλησία τους να υπέγραφαν στις κόλλες των προυχόντων.
Όταν ήρθε η ώρα να μετρήσουν τις υπογραφές του γκάλοπ, βλέπει ο Δημήτρης Καπετανάκης ότι αυτοί που είχαν υπογράψει στις κόλλες του, είχαν υπογράψει και στις άλλες κόλλες για να κατεδαφιστεί αυτός ο ναός μας. Αμέσως ο Δημήτρης Καπετανάκης είπε “Αί σιχτίρ!”, έσκισε τις κόλλες και έτσι έγιναν νικητές οι κατεδαφιστές της Γουβιανής Ζωοδόχου Πηγής, που όταν γκρέμιζαν αυτόν τον Γουβιανό ναό έκλαιγαν οι γυναίκες και φώναζαν: “να μην γκρεμίσετε την εκκλησία μας και να μην καταστρέψετε τα ιερά και τα όσια της”. Αυτό όμως που δεν μπορώ να μην γράψω είναι ότι αυτοί που γκρέμισαν αυτόν τον πανέμορφο Γουβιανό ναό, ξέχασαν να τον φωτογραφήσουν.
Επανέρχοντας στην πολύ μεγάλη Γουβιανή σοχώρα, αναφέρω ότι μετά την κατεδάφιση αυτής της Γουβιανής Ζωοδόχου Πηγής αυτοί που την γκρέμισαν έκαναν τέσσερις δρόμους, ανατολή-δύση μέσα στη σοχώρα και την έκαναν πάρα πολλά οικοπεδάκια και την πούλησαν μαζί με άλλα ενοριακά χωράφια και χαλέπες για να τελειώσουν τη σημερινή Ζωοδόχο Πηγή που πολυμίκρανε το λιβάδι-πλατεία των Γουβών και πολυστράβωσε τον κεντρικό δρόμο των Γουβών.
Το 1960 ενθρονίσαμε την καινούργια Ζωοδόχο Πήγη που από τότε πέρασαν 60 χρόνια και εμείς οι Γουβιανοί δεν την έχουμε αγιογραφημένη όπως άλλοι έχουν αγιογραφήσει όλους τους πολιούχους ναούς της Ελλάδας.
Ας γράψω και μία χιλιοτραγουδισμένη Γουβιανή μαντινιάδα:
“Ω Παναγία μου Κέρα, στις Γούβες στη σοχώρα,
βλέπε μου την αγάπη μου, μη παντρευτεί στη χώρα”
*Ο Βαγγέλης Μπαριτάκης είναι ιδρυτής του Λαογραφικού Μουσείου Γουβών