Αναφώνησε ο Κικέρωνας το 63 π.Χ. στη σύγκλητο της υπό αναβρασμό Ρώμης, απευθυνόμενος στον Κατιλίνα, δείχνοντάς του ότι γνωρίζει τις εις βάρος του δολοπλοκίες και απορώντας με το θράσος του συνωμότη να παραμένει ακόμα στην πόλη.
Δεν μπορουσα παρα να θυμηθώ την φράση του Κικέρωνα, ετούτες τις μέρες, με όλο αυτόν τον θρήνο που έχει ξεσπάσει στα διαδικτυακά μέσα, και όχι μόνο, για την κατάργηση των Λατινικών ως εξεταζόμενου μαθήματος από το πεδίο των ανθρωπιστικών σπουδών, χωρίς καθόλου να παραγνωρίζω την αξία μιας “νεκρής”, όπως συχνά αποκαλείται, γλώσσας και το γραμματειακό είδος το οποίο αντιπροσωπεύει το εν λόγω μάθημα.
Δεν έρχομαι καθόλου να υπερασπιστώ τη λογική του υπουργείου που υπαγορεύει πως “ό,τι δεν λύνεται, κόβεται”, αλλά οφείλω να αναρωτηθώ γιατί δεν υπάρχουν ή δεν υπήρξαν στο παρελθόν, οι ανάλογες αντιδράσεις για τον τρόπο με τον οποίο διδάσκονται τα Λατινικά όλα αυτά τα χρόνια.
Ένας τρόπος στείρος, άγονος, που δεν καλλιεργεί ούτε την γνώση του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου μέσα από τους δημιουργούς και τους ήρωες της αρχαίας ρωμαϊκής λογοτεχνίας, ούτε τη φαντασία των παιδιών μέσα από την εξέταση των λογοτεχνικών αποσπασμάτων, χωρίς βέβαια υποψία ερμηνείας του περιεχομένου τους. Πόσο τραγικά ειρωνικό είναι ακόμη να μην εξαίρεται η συνεισφορά των Λατινικών στη διαμόρφωση των σύγχρονων λατινογενών γλωσσών;
Δυστυχώς, το αποτέλεσμα της παθογένειας του εκπαιδευτικού συστήματος είναι ότι ο μόνος “νεκρός” από όλη αυτήν την ιστορία είναι οι ανθρωπιστικές σπουδές, η γλώσσα και ο πολιτισμός εν γένει. Στήνουμε στον τοίχο και πυροβολούμε οτιδήποτε πνευματογόνο, επειδή “φέρει” την ταμπέλα του παλιού και αναχρονιστικού. Ποιος Οβίδιος, ποιος Κατιλίνας; Είναι ο Αινείας ο ήρωας της διπλανής μας πόρτας ή ένα αρχετυπικό σύμβολο που θα παραμείνει ερμητικά ανερμήνευτο; Μήπως ο στόχος είναι να παραμείνει ο ποιητής για πάντα εξόριστος;
Ποιο είναι το νέο που αναδύεται; Να πλήξουμε την παπαγαλία! Οποία αντίφαση, όταν η Ιστορία του ίδιου επιστημονικού πεδίου διδάσκεται και εξετάζεται απευθυνόμενη σε τέλειους “παπαγάλους”. Όταν ακόμη και οι σελίδες της εισαγωγής από το σχολικό εγχειρίδιο του Φιλοσοφικού Λόγου έπρεπε μέχρι πρότινος να απομνημονευθούν λέξη προς λέξη από τους υποψηφίους, προκειμένου να απαντήσουν στην αντίστοιχη ερώτηση. Δεν είναι σαφές ότι και το διάδοχο μάθημα της Κοινωνιολογίας μπορεί να ξεγλιστρήσει στην ατραπό της στείρας αποστήθισης στο βωμό της βαθμοθηρίας και της πολυπόθητης εισαγωγής σε κάποιο ανώτατο ίδρυμα;
Αυτό που οφείλει να γίνει είναι ένας επαναπροσδιορισμός του τρόπου διδασκαλίας των μαθημάτων. Τα Λατινικά δεν εκπροσωπούν το παλιό, το ξεπερασμένο και σε καμία περίπτωση η αντικατάστασή τους δεν συνεπάγεται κάτι νέο και προοδευτικό.
Δεν είναι χρήσιμα μόνο στις φιλολογικές σχολές- άλλος ένας μύθος βαθιά ριζωμένος. Κάθε εξεταζόμενο μάθημα είναι δυνάμει “νεκρό”, όχι λόγω περιεχομένου αλλά λόγω του τρόπου διδασκαλίας του. ‘Ενας αρτιοσκληρωτικός φιλόλογος δεν διαφέρει σε τίποτα από έναν ”κολλημένο” στις θεωρίες του Ντiρκέμ ή του Μπουρντιέ κοινωνιολόγο.
Ο τρόπος και η φρεσκάδα στο πνεύμα θα εμφυσήσει στα παιδιά τις ψυχικές και νοητικές αντοχές, τις ικανότητες εκείνες που θα τους επιτρέψουν να ανταποκριθούν στις κατοπινές τους απαιτήσεις. Είναι η ματιά στα πράγματα που θα κυοφορήσει το νέο!
* Ο Μανόλης Χριστοφάκης είναι φιλόλογος στο φροντιστήριο ΘΕΤΙΚΟ