Είναι και κάποια συμπαθητικά (!) επιρρήματα, που τείνουν προς εξαφάνιση – κρίμα! Λήγουν σε –ον. Όπως λέμε «οκλαδόν», που τείνει να αντικατασταθεί με το «σταυροπόδι». Θυμάμαι, πάντως, τον γυμναστή μας να δίνει το παράγγελμα «οκλαδόν» και ήταν από τα καλύτερά μας· ξέραμε πως τέλος πια το «βάδην», το «τροχάδην» και οι ασκήσεις.
Ώρα για ξεκούραση ή για να παρακολουθήσουμε κάποια επίδειξη από επίλεκτους και προικισμένους συμμαθητές μας, πάνω σε κάποια άσκηση ιδιαίτερης δυσκολίας ή ανάλυση του «παλμού – στυλ» σε κάποιο «άλμα εις μήκος», «εις ύψος» ή σε κάποια ρίψη. Με λίγα λόγια «οκλαδόν», ίσον ώρα για λούφα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο… Επίσης, ποιος δεν θυμάται το παράγγελμα «σημειωτόν», τροπικό επίρρημα, που επιβάλλει το οξύμωρο σχήμα των βημάτων (!), αλλά… επιτόπου!
Ενδέχεται, το παράγγελμα αυτό να επιβιώνει ως τις μέρες μας· αν και μπορεί να μην επιβιώνει το ίδιο το μάθημα της «σουηδικής» γυμναστικής, ώστε να εφαρμοστεί. Έχω ακούσει, ότι στην ώρα της γυμναστικής, οι περισσότεροι γυμναστές/τριες, δίνουν μπάλες και οι μαθητές επιλέγουν τι παιχνίδι θα παίξουν με αυτές και όλα καλά με την ώρα της γυμναστικής. Λέμε, τώρα…
Και αργότερα, στο στρατό. Το παράγγελμα «Πυρ, ομαδόν», δηλ. εκτελούμε πυρά, ομαδικά και όχι κατά βούληση… Και μια και αναφέραμε τη γυμναστική και το στρατό, να μην παραλείψουμε και το παράγγελμα «πρηνηδόν», δηλ. με το στήθος, με το εμπρόσθιο μέρος του σώματος προς το έδαφος.
Με αυτό το παράγγελμα, οι στρατιώτες, προς το τέλος της βασικής εκπαίδευσης, έρπουν επί του εδάφους και κινούνται κάτω από αγκαθωτό συρματόπλεγμα, ενώ , κανένα μέτρο ψηλότερα, ο λοχίας βάλλει αληθινά πυρά με το πολυβόλο. Ηθική αμοιβή για το στρατιώτη, η σφραγίδα στο ατομικό του βιβλιάριο, στη θέση «διεξήλθε επιτυχώς το βάπτισμα του πυρός»!!!
Έχουμε και το επίρρημα «κλωτσηδόν», που αναφέρεται σε κάποιον που αποβάλλεται από ένα χώρο ή μεταφορικά από μιαν ομάδα «με τις κλωτσιές»! Επίσης, το «νυχθημερόν», που αφορά ακόμα και τους ερωτευμένους, οι οποίοι σκέφτονται αλλήλους «μέρα και νύχτα»!
Είναι και το «σωρηδόν», δηλ. κατά σωρούς, κατά μεγάλες ομάδες ή ποσότητες, όπως: «Από τα Τουρκικά παράλια, οι λαθρομετανάστες καταφθάνουν στα νησιά μας, σωρηδόν» ή «στις χώρες που δεν έλαβαν μέτρα, εγκαίρως, ο αριθμός των θανάτων από τον κοροναϊό αυξάνει σωρηδόν»…
Τελικά, με λίγη υπομονή μπορούμε να θυμηθούμε και άλλα ομοιοκατάληκτα επιρρήματα, σε «-ον». Όμως, κλείνουμε με αυτό που –κυρίως- μας ενδιαφέρει, το «κυνηδόν»(*), δηλ. «σαν τα σκυλιά», όπως: «Κυνηδόν συνουσιάζεσθαι…» (εμείς να επικεντρωνόμαστε στο «κυνηδόν»)!
Επίσης, άσχετα με τα παραπάνω επιρρήματα, μας ενδιαφέρει και η ετυμολογία του ρήματος «υφαρπάζω», που σημαίνει ότι πιάνω κάτι, αρπάζω, με ύπουλο και πονηρά επιδέξιο τρόπο. Θυμάμαι από το στρατό, το μάθημα(sic) της «υφαρπαγής σκοπού», δηλ, της εξουδετέρωσης του φαντάρου που φυλάει σκοπιά. Άρα, «υφαρπάζω»(**), ίσον «πιάνω», «τσακώνω», «αρπάζω», όπως θα λέγαμε σήμερα…
ΣΤΡέψη, ΣΤΡοφή, ΣΤΡίβω, ΣΤΡίγγλα, περιΣΤΡέφω, διαΣΤΡέφω… Το ΣΤΡ- είναι ένα αρχαιοελληνικό μόριο, με … διεθνή εμβέλεια, που σημαίνει την συνήθως κακόβουλη ή την ύπουλη στροφή ή μεταστροφή! Δεν είναι τυχαίο που ο Αριστοφάνης επέλεξε για όνομα, του ήρωά του, στις Νεφέλες, το ΣΤΡεψιάδης.
Αυτός ήταν ένας μάλλον κουτοπόνηρος αγρότης, που μέσα στο σύνολο των κοινωνικών του ελιγμών, παντρεύτηκε μια πλούσια, πλην σπάταλη, Αθηναία. Και όπως, «το μήλο κάτω απ’ τη μηλιά θα πέσει», ο γιος τους είναι εξίσου σπάταλος.
Είναι ένας σύγχρονος τζογαδόρος, που ελλείψει Τζόκερ, Λόττο ή τηλεστοιχημάτων, χάνει «σωρηδόν» χρήματα στις αρματοδρομίες. Έτσι, ο κουτοπόνηρος Στρεψιάδης, άκουσε πως στην Αθήνα υπάρχει ένας «φροντιστής» (όπως θα λέγαμε σήμερα), ονόματι Σωκράτης, που διδάσκει Φιλοσοφία και Ρητορική· «μαθήματα» που είναι για τους λίγους, τους πολύ προχωρημένους … τους εκλεπτυσμένους Αθηναίους.
Πίστευε, ότι είναι εκείνη η πατίνα που του έλειπε, αφενός για να συμμετέχει ισότιμα στα περίφημα συμπόσια της αριστοκρατίας και αφετέρου για να μπορεί να αντικρούσει στα δικαστήρια τα επιχειρήματα των τοκογλύφων δανειστών του.
Μια και δυο, λοιπόν, «εισβάλει» (εν ώρα μαθήματος) στο «φροντιστήριο» του Σωκράτη, διακόπτει το μάθημα και ζητεί από το μεγάλο φιλόσοφο να τον διδάξει αυτή την τέχνη του συρμού … δηλ. τη φιλοσοφία και τη ρητορική…
Ο Σωκράτης, που αντελήφθη αμέσως το ποιόν και την κακόβουλη πρόθεση του Στρεψιάδη, του λέει: «Άγε, νυν» (δηλ. πήγαινε, τώρα … κάθισε με τους άλλους) «και αν τι σοι λέγω σοφόν, ευθέως υφαρπάσεις(**)» (και αν σου πω κάτι σοφό, αμέσως να το πιάσεις).
Και ο Στρεψιάδης, λόγω της ελλιπούς μόρφωσής του, ακούγοντας το «υφαρπάσεις», έφερε στο μυαλό του τα σκυλιά, που με ένα πήδημα αρπάζουν τον κόκαλο, που τους πετάνε και ρωτάει το Σωκράτη, με γουρλωμένα τα μάτια: «Τι δε; Κυνηδόν (*) την σοφίαν σιτήσομαι;» (Δηλαδή; Σαν τα σκυλιά, θα φάω κι εγώ τη φιλο-σοφία;).