Η Διεθνής Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 του Δεκέμβρη, σε ανάμνηση της υπογραφής της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 10 Δεκεμβρίου του 1948. Το όραμα των εμπνευστών της Διακήρυξης, είναι ένας κόσμος με δικαιώματα και ελευθερίες χωρίς διακρίσεις.
Η έννοια «Ανθρώπινα Δικαιώματα» αποτελεί απόρροια μιας πολυδιάστατης φιλοσοφικής, πολιτικής και κοινωνικής εξέλιξης όπως αυτή διαμορφώθηκε στη Δυτική Ευρώπη κατά τον 17ο αιώνα και καθιερώθηκε στη συνέχεια μέσα από εθνικές και διεθνείς διακηρύξεις.
Την αφετηρία αποτέλεσε η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου το 1689 από το Αγγλικό Κοινοβούλιο, που αναγνώριζε την ανωτερότητα του νόμου έναντι του βασιλιά και περιόριζε τα μέχρι τότε βασιλικά προνόμια. Ακολούθησαν στη συνέχεια η Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας της 4ης Ιουλίου 1776 και οι Διακηρύξεις των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη της Γαλλικής Επανάστασης (1789 και 1793).
Μιας επανάστασης που άλλαξε την ιστορία της Γαλλίας αλλά και της Ευρώπης, αναδεικνύοντας το τρίπτυχο «Ελευθερία – Ισότητα – Αδελφότητα», τις καθολικές αξίες στις οποίες αναγνωρίζουμε τις καταβολές και τις διαρκείς διεκδικήσεις της κοινωνίας μας.
Γενικότερα βέβαια, οι ιδέες του Διαφωτισμού φαντάζουν στις μέρες μας ξεπερασμένες, ανεφάρμοστες και εξωπραγματικές. Ο «Ουμανισμός», ως το κατεξοχήν πνευματικό κίνημα του Διαφωτισμού, που έθεσε τα θεμέλια της αντίστασης απέναντι στη φεουδαρχία, σήμερα παραβλέπεται, απομονώνεται και αμφισβητείται από την «μοντέρνα» κοινωνία μας.
«Ουμανισμός» σημαίνει «Ανθρωπισμός» και εκφράζει την πνευματική κίνηση που εκδηλώθηκε στη Δυτική Ευρώπη κατά το τέλος του ύστερου Μεσαίωνα, από το 1400 έως και το 1650, με την αρχή της περιόδου της Αναγέννησης. Ήταν ένα ρεύμα πνευματικό, που στόχευε στην πολιτιστική και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του θεοφοβικού μοντέλου που επικρατούσε μέχρι τότε. Ο «Ουμανισμός» έθεσε τον άνθρωπο στο κέντρο του ενδιαφέροντος, με την οργανωμένη προσπάθεια εξύψωσης του πνεύματός του.
Διαβαίνοντας το κατώφλι της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, είμαστε νομίζω σε θέση να διακρίνουμε την ποιοτική διαφορά ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν, αλλά και να τολμούμε το ρίσκο μιας σύγκρισης του παρόντος με το μέλλον μας.
Ο άνθρωπος του μέλλοντος, απομακρυνόμενος διαρκώς από κάθε τι ουμανιστικό, μπορεί μεν να θυμίζει ανθρώπινη καρικατούρα από το παρελθόν, αλλά ουσιαστικά θα αποκτήσει κι εκείνος τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και θα διαμορφώσει το δικό του κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι.
Ο νέος ανθρωπότυπος, έτσι όπως τουλάχιστον τείνει αυτός να διαμορφωθεί, θα είναι χρήσιμος στις πάσης φύσεως και μορφής εξουσίες, αλλά πολύ φοβάμαι, όχι στον ίδιο τον άνθρωπο. Θα είναι ένας άνθρωπος – οπαδός, που θα πιστεύει αλλά δεν θα ερευνά, θα αποδέχεται αλλά δεν θα επεξεργάζεται, θα συναινεί αλλά δεν θα αυτενεργεί.
Θα είναι ένας άνθρωπος – θεατής, που θα κοιτάζει αλλά δεν θα παρατηρεί, θα απαντά αλλά δεν θα ερωτάται, θα καταρτίζεται αλλά δεν θα μορφώνεται. Θα είναι ένας άνθρωπος – ρομπότ, που θα αναπαράγει αλλά δεν θα παράγει, θα χρησιμεύει αλλά δεν θα είναι απαραίτητος, θα συμμετέχει αλλά δεν θα πρωταγωνιστεί.
Θα είναι ένας άνθρωπος – δεσμώτης, που θα υπομένει αλλά δεν θα λυγίζει, θα αμφιβάλει αλλά δεν θα αμφισβητεί, θα ελπίζει αλλά δεν θα οραματίζεται. Ο νέος άνθρωπος του μέλλοντος θα είναι ένας σύγχρονος δουλοπάροικος, ένας υπάκουος παγκόσμιος υπήκοος, που θα λοιδορεί την επιστήμη και θα απαξιώνει το μεγαλείο του ανθρώπινου πνεύματος.
Θα χλευάζει την τέχνη και θα αδιαφορεί για τον πολιτισμό. Θα πειθαρχεί στο αναγκαστικό και όχι στο αναγκαίο. Θα υποτάσσεται σε κάθε θεωρία, θεϊκή ή ανθρώπινη, που θα του την παρουσιάζουν ως ανυπέρβλητη. Θα υιοθετεί και θα αναπαράγει το πρότυπο της ηθικής που επιβάλλεται και κυριαρχεί στην κοινωνία, χωρίς να αναλαμβάνει ό ίδιος πρωτοβουλίες αναζήτησης και άλλων κριτηρίων ατομικής ή συλλογικής ηθικής.
Ο νέος άνθρωπος θα είναι πολιτικά αλλοτριωμένος και κοινωνικά αποστασιοποιημένος. Δεν θα χρειάζεται να αγωνίζεται, να διεκδικεί και να μάχεται για έναν καλύτερο κόσμο. Αφού πρώτα θα τον έχουν πείσει ότι «ένας τέτοιος κόσμος δεν υπάρχει» και ότι «έτσι κι αλλιώς τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει», θα θεωρεί μάταια την όποια του αντίδραση.
Θα θεωρεί επίσης αδιανόητη την επιμονή του να αντιστέκεται για να αλλάξει από μόνος του το πεπρωμένο του. Αυτή η θεώρηση, που έρχεται ως άμεση συνέπεια της αποξένωσής του από τον συνάνθρωπό του, όχι μόνο του στερεί αυτήν την δυνατότητα, αλλά και τον στρέφει αυτόματα εναντίον οποιουδήποτε τολμά να συνεχίζει να αγωνίζεται για την χειραφέτηση του ανθρώπου.
Ο χρήσιμος καταναλωτής, ο έμπιστος, συνεπής και υπάκουος παραδοσιακός ψηφοφόρος, ο φοβισμένος έγκλειστος στο σπίτι αλλά και στον εαυτό του μικροαστός, ο απαραίτητος κροίσος ως μέγας χορηγός της εξουσίας, ο επιχορηγούμενος συκοφάντης μεγαλοδημοσιογράφος, είναι μερικοί ανθρωπότυποι συμβατοί με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του επιθυμητού αυριανού πολίτη.
Το τρίπτυχο «Ελευθερία – Ισότητα – Αδελφότητα» του Διαφωτισμού, θα αποτελεί απλώς για τον άνθρωπο του μέλλοντος μια έκφραση με τρεις άγνωστες λέξεις. Ένας νέος τύπος ανθρώπου όμως, χωρίς ελευθερία, χωρίς δικαιώματα, χωρίς ανθρωπισμό, χωρίς την αίσθηση του δικαίου και της ισότητας, της συλλογικότητας, της αδελφοσύνης, αμέτοχος για όλα όσα συμβαίνουν στην κοινωνία, στην πολιτική, στην οικονομία, στην υγεία, στο περιβάλλον, στην τέχνη και στον πολιτισμό, δεν μπορεί να λέγεται «άνθρωπος».
Ο άνθρωπος του μέλλοντος δεν πρόκειται να προκύψει προφανώς από κάποια βιολογική μετάλλαξη του σύγχρονου ανθρώπου. Θα είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς πολιτικών που ήδη έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται στην Παιδεία, με στοχευμένες παρεμβάσεις που τις ονομάζουν «μεταρρυθμίσεις» και οι οποίες θα επιφέρουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
Ο σημαντικότερος καταλύτης για τη δημιουργία του νέου ανθρωπότυπου, είναι η τεχνολογία και κυρίως η εμμονή του σύγχρονου ανθρώπου με την τεχνολογία. Η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική και η περαιτέρω βιομηχανοποίηση της εργασίας, θα περιθωριοποιήσουν ακόμα περισσότερο τον παράγοντα άνθρωπο στην παραγωγική διαδικασία.
Σημαντικό επίσης ρόλο στην επιτάχυνση των διαδικασιών μετεξέλιξης του ανθρώπου, θα διαδραματίσει αναμφισβήτητα η επέλαση της πανδημίας και οι παρελκόμενοι περιορισμοί της. Η παγκόσμια επιδημία, αποτελεί ένα χρήσιμο σοκ, για εκείνους που προτίθενται να την εργαλειοποιήσουν πολιτικά.
Μια συνθήκη, που υπερβαίνει την υγειονομική της έκφανση και γίνεται η αφορμή για κάθε συνέπεια που προκύπτει. Η κοινωνική αποστασιοποίηση, η τηλεργασία, ο επαναπροσδιορισμός της ατομικής ευθύνης, οι απαγορεύσεις των συγκεντρώσεων και διαδηλώσεων και το νέο δυστοπικό εργασιακό τοπίο που διαμορφώνεται, δείχνουν το δρόμο…
Η πολυδιάστατη κρίση της Δύσης στις αρχές του 21ου αιώνα, ερμηνεύεται από αρκετούς σύγχρονους φιλόσοφους, ως το κατεξοχήν «σύμπτωμα» της καινοφανούς ανάδυσης της εικονιστικής κοινωνίας. Έτσι, παρατηρούμε παραδοσιακούς θεσμούς όπως είναι το κράτος-έθνος, η δημόσια σφαίρα, η γλώσσα, η πολιτική, η οικονομία, να μην ανταποκρίνονται πλέον επαρκώς στις επιταχυνόμενες διαδικασίες της εικονιστικής κοινωνίας.
Το εικονιστικό υποκείμενο συνιστά εδώ έναν καινοφανή ανθρωπότυπο, που ενδέχεται μελλοντικά να αποτελέσει τη βάση για τη δημιουργία ενός νέου είδους ανθρώπου, καθώς η φυσική και ψηφιακή πραγματικότητα έχουν έρθει πια τόσο κοντά μεταξύ τους, που τείνουν να καταστούν αδιαχώριστες στο μέλλον.
Η νέα τεχνολογική – ψηφιακή επανάσταση του 21ου αιώνα, με τις αναδιατάξεις που αυτή επιφέρει σε όλα τα πεδία της ατομικής και της κοινωνικής ζωής, ίσως να σηματοδοτεί την έναρξη της επεξεργασίας ενός νέου μοντέλου ανθρωπισμού, του ψηφιακού ανθρωπισμού.
https://moschonas.wordpress.com