Ακούμε συχνά ιδιαίτερα από τους πολιτικούς ότι ο λαός είναι σοφός, ότι ο λαός γνωρίζει.
Πράγματι και στις παροιμίες και σε λαϊκές δημιουργίες μένουμε κατάπληκτοι από την ιδιαίτερη ευαισθησία και την καλλιτεχνική ιδιοφυία των απλών λαϊκών ανθρώπων. Πείρα αιώνων μεταδίδεται από γενιά σε γενιά. Η δημοτική μας ποίηση και οι κρητικές μαντινάδες συχνά ξεπερνούν τους επώνυμους ποιητές.
Αν όμως θελήσουμε να εννοήσουμε ότι και στις επιλογές του ο λαός στα δημοκρατικά πολιτεύματα είναι σοφός και επομένως αλάνθαστος, μια απλή επισκόπηση μας βεβαιώνει για το αντίθετο. Θα περιοριστώ σε ορισμένες αναφορές από την ελληνική ιστορία.
Αναμφισβήτητα τον 5ο αιώνα στην Ελλάδα διαμορφώνεται το πολίτευμα της Δημοκρατίας με διάφορες μορφές. Όλοι οι πολίτες ανεξαρτήτως καταγωγής και πλούτου έχουν δικαίωμα να εκλέγουν και να εκλέγονται άρχοντες. Όλοι, επίσης, υποχρεούνται να συμμετέχουν στον πόλεμο και να υπερασπίζονται την πατρίδα τους.
Δεν έχουν πολιτικά δικαιώματα οι δούλοι και οι γυναίκες, αλλά, επίσης, δεν στρατεύονται. Η Αθήνα μεγαλουρ- γεί με τον Περικλή ως ηγέτη. Στη συνέχεια όμως οι Αθηναίοι γοητεύονται από τους δημαγωγούς Κλέωνα και Αλκιβιάδη και οδηγούνται στην καταστροφή. Ο «σοφός» λαός με ενθουσιασμό ακολούθησε τις προτάσεις τους και σταδιακά αποδυναμώθηκε.
Στην Επανάσταση του 1821, ο εμφύλιος σπαραγμός επέτρεψε στον Ιμπραήμ να ανατρέψει τις πρώτες της επιτυχίες και αν δεν υπήρχε η επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων δεν θα είχε δημιουργηθεί το νεοελληνικό κράτος.
Η λαϊκή σοφία επίσης καταψήφισε τον Χαρίλαο Τρικούπη και τον Ελευθέριο Βενιζέλο για να ακολουθήσει ο εξευτελιστικός πόλεμος του 1897 και η Μικρασιατική καταστροφή. Τα παραδείγματα ευπιστίας, αφέλειας και λανθασμένων επιλογών είναι πάρα πολλά. Όχι μόνο δεν φαίνεται ότι ενεργεί ο λαός με σοφία αλλά με αφέλεια μικρού παιδιού.
Γιαυτό άλλωστε οι μεγάλοι φιλόσοφοι Σωκράτης, Πλάτων και Αριστοτέλης, αλλά και οι νεώτεροι πολιτικοί επιστήμονες εκφράζονται με δυσπιστία προς το δημοκρατικό πολίτευμα και προσπαθούν να προτείνουν θεσμικές ρυθμίσεις που να προστατεύουν από τις καταστροφικές επιλογές.
Επειδή είναι ημέρα χαράς και πανηγυρίζουμε την γέννηση του Θεανθρώπου, δεν θα ήθελα να αφήσω ένα μήνυμα απαισιόδοξης προοπτικής. Μακροπρόθεσμα όλο και κάτι διδασκόμαστε από την Ιστορία.
Το νέο έτος είναι μπροστά μας με πολλές εκλογικές αναμετρήσεις. Ελπίζω και εύχομαι ότι έστω κι αν η σοφία του λαού δεν είναι δεδομένη αρκετοί πολίτες και πολιτικοί θα αισθανθούν την ευθύνη τους και θα πράξουν ανάλογα.
Οι δεύτεροι δεν θα αναλωθούν σε υποσχέσεις και οι πρώτοι δεν θα λειτουργήσουν με οργή, αγανάκτηση και συναισθηματικά, αλλά με αίσθηση ευθύνης. Αντί της αγάπης άνευ ορίων και όρων που απαιτεί υψηλό αίσθημα ηθικής και μεταφυσική αυτοθυσία, απλώς ας σεβαστούν τον διάλογο και ας κατεβάσουν τον υψηλό τόνο από τον λόγο τους.
Ας μην θολώνουν τα νερά και ας μην καλλιεργούν ένα νέο διχασμό. Αφού στα μεγάλα δεν είναι δυνατό να υπάρξουν συναινέσεις, ας μειωθούν οι καταγγελίες για προδότες και εθνικόφρονες.
Υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις να παραδώσουμε μια πατρίδα στους νέους και στα παιδιά μας καλύτερη απ’ αυτήν που παραλάβαμε. Κι αν η δημοκρατία μας αντέχει ακόμη μετά τις τελευταίες αστοχίες, αυτό δείχνει ότι υπάρχουν κάποιες βάσεις, ώστε να οικοδομήσουμε το αύριο.
Μαζί με την πανηγυρική διάθεση ας λειτουργήσουμε ως πολίτες άξιοι ενός πολιτεύματος που εξασφαλίζει την οικονομική και κοινωνική μας αυτοπραγμάτωση.
*Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος