“Την από πολλού χρόνου παρατηρουμένην εν τη πόλει μας έλλειψιν οιουδήποτε Μουσικού συλλόγου, ες το οποίον μόνο εμείς εξ όλων των πόλεων και ενίων κωμοπόλεων της Κρήτης υστερούμεν, ευρισκόμεθα εις την λίαν ευχάριστον θέσιν όπως αναγγείλωμεν ότι ανεπλήρωσαν δραστήριοι και φερέλπιδες νέοι, δια της συστάσεως προ ολίγων μόλις ημερών Συλλόγου εις τον οποίον έδωσαν το επιτυχέστατον όνομα “Απόλλων” και του οποίου σκοπός θα είναι κατ’ αρχάς μεν ο καταρτισμός ο Μανδολινάτας, και χορού εκ καλλιφωνοτάτων νέων, βραδύτερον δε εφ’ όσον τα οικονομικά του Συλλόγου το επιτρέπουν και η ανασύστασις της Φιλαρμονικής”.
Μ’ αυτό το κείμενο, η τοπική ηρακλειώτικη εφημερίδα “ΙΔΗ” στις 10/1/1909, αναφέρεται και καλωσορίζει την ίδρυση του νεοσύστατου συλλόγου “Απόλλων”, του συμβόλου του καστρινού αστικού πολιτισμού, αφού έμελλε γύρω απ’ αυτόν ν’ αναπτυχθεί η μουσική παιδεία των Ηρακλειωτών κατά το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα του 20ου αιώνα.
Στους κύκλους αυτού του συλλόγου έζησαν, δίδαξαν αλλά και διδάχθηκαν την τέχνη του μουσικού πολιτισμού σημαντικές προσωπικότητες της μουσικής όπως οι: Στρατής Καλογερίδης, ο Λευτέρης Αλεξίου, ο Ραδάμανθυς Αλεξίου, ο Βασίλης Νουφράκης καθώς και ο διάσημος μουσουργός από την Αθήνα Νικόλαος Κόκκινος.
Ο Λευτέρης Αλεξίου και γενικά η οικογένεια Αλεξίου απετέλεσε για πολλά χρόνια τον άξονα της πνευματικής κίνησης στο Ηράκλειο, κατέχοντας ιδιαίτερη σχέση στα Ελληνικά Γράμματα. Πόσοι και πόσοι δεν πέρασαν απ’ αυτόν τον ιερό χώρο τον διακοσμημένο με τοιχογραφίες του Γιώργου Λυδάκη και Τάκη Καλμούχου, το λεγόμενο “studio”, πνευματικό στέκι των: Μουρέλλου, κυριακού, Φρέρη, Αυγέρη, Καζαντζάκη Doro Levi, Στυλίτη και άλλων εκείνης της εποχής, της τόσο ακμάζουσας!
Σε συνεργασία με την “Φιλόπτωχο Αδελφότητα”, ο μουσικός σύλλογος “Απόλλων” αναλαμβάνει την επανίδρυση της Φιλαρμονικής. Ιδιαίτερα ο τελευταίος έκρινε ότι ο πιο αρμόδιος φορέας για τη συνέχισή της ήταν ο Δήμος Ηρακλείου. Ο προαναφερόμενος σύλλογος κατά τα λόγια ειδικών ήταν η κοιτίδα των λογίων καστρινών βιολιών και της καστρινής καντάδας, της μοναδικής στο είδος της.
Δύο εβδομάδες αργότερα και συγκεκριμένα στις 24 του ιδίου μήνα, το Διοικητικό συμβούλιο του συλλόγου σε συνεδρίασή του αποφασίζει τα εξής: “Συνιστά επιτροπή αποτελούμενη από τους κυρίους Α. Ξενουδάκη δικηγόρου, Α. Καπνιστού εργοστασιάρχη, Δ. Κυριακού μηχανικκού, Β. Κουναλάκη εμπορορράπτου, Ε/ Μπαμιεδάκη εμπόρου, Δ/ Γεωργιάδου εμπορομεσίτου, και Γ. Ιερωνυμάκη δικηγόρου υπό την προεδρία του πρώτου, η οποία θα αναλάβει την φροντίδα της οργανώσεως των εορτών της Αποκριάς, προβαίνουσα εις την πρόσκλησιν ικανού αριθμού και άλλων καταλλήλων προσώπων.
Επίσης συλλογήν προαιρετικών εράνων παρά της κοινωνίας Ηρακλείου και καταρτισμόν και έκδοσιν προγράμματος παρελάσεως μεταμφιεσμένων δια των κεντρικών οδών της πόλεως καθώς και της πλατείας εις τον ορισμόν βραβείων για τους επιτυχέστερα μεταμφιεσμένους. Ακόμα αποφάσισε να δοθεί δημόσιος χορός στον οποίο να συμμετάσχουν μεταμφιεσμένοι αλλά χωρίς προσωπίδες και όλα αυτά να λάβουν χώρα την Παρασκευή 6η Φεβρουαρίου 1909”. Όλα τα παραπάνω ρυθμίζονταν με κάθε λεπτομέρεια από το γραφείο του προαναφερόμενου συλλόγου.
Ηράκλειο στα 1908. Ανήσυχοι οι αστοί της πόλης μας δημιουργούν τους δύο πυλώνες του πολιτισμού τους, τον μουσικό σύλλογο “Απόλλων” και την Βικελαία Βιβλιοθήκη, σημεία αναφοράς για την τοπική πνευματική κίνησή της. Στα 1925 μία ομάδα φιλοπρόοδων συμπολιτών μας – τότε υπήρχαν αρκετοί – κατανόησαν την ανάγκη μίας μουσικής κίνησης στην πόλη μας ιδρύοντας με πρωτοβουλία του “Απόλλωνα” το “Ωδείον Ηρακλείου”.
Το Ωδείο ιδρύθηκε και με αρωγή της μοναστηριακής επιτροπής, η οποία υπό την προεδρία του μητροπολίτη Τίτου Ζωγραφίδη, παραχώρησε δωρεάν το οίκημα. Κατά τη διάρκεια του πολέμου και της κατοχής έπαψε να έχει τη ζωντάνια και ατόνησαν οι δραστηριότητές του.
Πρόεδρός του υπήρξε ο γιατρός Νικόλαος Βογιατζάκης και Γενικός γραμματέας ο Εμμανουήλ Λασηθιωτάκης με πρωτοβουλία φυσικά όλου του διδακτικού προσωπικού. Όλα αυτά διαδραματίζονται τέλη της δεκαετίας του σαράντα. Παρ’ όλα αυτά, οι Καστρινοί αστοί, μέτοχοι της μουσικής παιδείας του ωδείου “Απόλλων”, έκαναν παρέες στα φιλικά σπίτια, στις ταβέρνες αρχίζοντας με κονδυλιές του Καλογερίδη, συνεχίζοντας με επτανησιακές καντάδες και κατέληγαν στους Μάνο Χατζιδάκι και Μίκη Θεοδωράκη.
Επίσης συνηθισμένο φαινόμενο ήταν το πάντρεμα της κρητικής με την ευρωπαϊκή μουσική. Οι μαθητές του ωδείου υπερέβαιναν τους εκατό και ήταν αυτοσυντήρητο. Εκείνη την περίοδο δίνονται τρεις επιδείξεις στο θέατρο “Ηλέκτρα” με απόλυτη επιτυχία. Το ωδείο της πόλης μας προτίμησε να μείνει ανεξάρτητο από άλλα ωδεία της πρωτεύουσας, παρά τις πολλές προτάσεις που είχε δεχθεί, αλλά και τους πολλούς τίτλους, προκειμένου να λειτουργεί ως παράρτημα ωδείου των Αθηνών.
Κατά το 1950, στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου με πρόσκληση του ωδείου ήρθε αφιλοκερδώς στην πόλη μας η διακεκριμένη καθηγήτρια του καλύτερου ελληνικού μουσικού ιδρύματος του “Ωδείου Αθηνών”, η δεσποινίδα Καίτη Παπαϊωάννου και μαζί με το προσωπικό του ωδείου που αποτελούνταν από τους καθηγητές Νουφράκη, Φανή Χριστοφοράκη και τις δεσποινίδες Αύρα Τσίκολη και Μαρίκα Θεοδωρίδου, διενεργώντας εξετάσεις. Αξίζει να αναφερθούν τα ονόματα των προαχθέντων:
Στο πιάνο: Τασούλα Μιστίλογλου από την κατωτέρα στη μέση.
Στην προκαταρκτική σχολή πιάνου φοίτησαν: Μαίρη Μαρούδα, Στελίνα Πόρταλη, Μαίρη Παπαηλιού, Βιολέττα Βαρζανκιάν, Ρούλα Παπαδάκη, Λίλια Παναγιωτίδου, Δέσπω Παπαδάκη, Μαίρη Καπνιστού, Νίκη Κρουστανοπούλου, Μαίρη Βογιάκη, Μάρω Νερολαδάκη, Ειρήνη Γεωργιάδη, Μαίρη Συλιγάρδου, Κατίνα Σκορδαλάκη, Ελένη Ιατράκη, Ρένα Μαυρογιαννάκη, Πίτσα Τερζάκη, Μαίρη Δερμιτζάκη, Λούλα Κανακάκη, Όλγα Γραμματικάκη, Αλίκη Λιγνού, Μαρίκα Μανασσάκη, Μαλβίνα Χατζογιάννη, Λένια Παπάζογλου, Μάρθα Χανδάνου, Κική Κολυβάκη, Νέλλη Ρουσάκη, Εγλη Πλάτωνος, Αννα Τσίκολη, Στέλιος Ματζαπετάκης, Αλίκη Ματζαπετάκη, Νίνα Περάκη, Ισαβέλα Χατζίκου, Ευαγγελία Τσαγκαράκη, Μηνάς Λαγουδάκης, Μαρίνα Σπανακάκη, Ευάγγελος Περάκης, Γιώργος Γεωργιάδης, Ευαγγελία Περάκη, Ροζ Μαρί Βαρβακιάν, Λουίζα Δαμιανάκη.
Στη σχολή βιολιού φοίτησαν: Νίκος Ματζαπετάκης, Απόλλων Καταβάκης, Ευμενούλα Θαλασσινού, Ευάγγελος Αναστασάκης, Μαρία Μαυρογιάννη, Ελένη Σταυριανάκη, Ελένη Μουντράκη, Κ. Βασιλάκης, Γ. Λαγουδάκης.
Στην κατωτέρα σχολή πιάνου φοίτησαν: Μαρίκα Καρυδάκη, Ιωάννα Βλάσση, Ρίκα Δεληγιαννάκη, Μαρίνα Πλεύρη, Αννα Καρακατσάνη, Μαρίκα Καρακατσάνη, Ιωάννα Κονιωτάκη, Μαρίκα Περάκη, Σόνια Οικονόμου, Αγγελική Γκίκα, Απόστολος Τζωρτζάκης.
Στην κατωτέρα σχολή βιολιού: Ειρήνη Δογραματζάκη, Εμμανουήλ Κατσούλης, Ιωάννης Λακιανός, Νίκος Παπάζογλου και Πόπη Κυριακάκη.
Τέλος στην ανωτέρα σχολή βιολιού ο Ηρακλής Κριτσωτάκης.
Εχω αναφερθεί πρόσφατα πριν ένα μήνα περίπου στην ιστορική πορεία και διαδρομή του Μουσικού συλλόγου “Απόλλων”. Θεώρησα όμως αναγκαίο για την πλούσια αυτή ιστορία του, να κάνω μια πληρέστερη αναφορά, πιο διεξοδική γι αυτό το σημείο αναφοράς της πολιτισμικής διαδρομής της πόλης μας και γενικότερα των Καστρινών. Αυτό το τόσο ζωντανό σύμβολο, όπως και πολλά άλλα του καστρινού αστικού πολιτισμού, ενός πολιτισμού μοναδικού με πλούσια ολοζώντανη ιστορία, αλλά και διάρκεια!