Τον δικό τους Άι Δημήτρη θα γιορτάσουν αύριο οι Καστρινοί. Τον Άι Δημήτρη του λιμανιού, όπως τον έλεγαν οι παλιότεροι ή τον Άι Δημήτρη, τον προστάτη των Βαρελτζίδων, αυτής της πολυπληθούς συντεχνίας των βαρελοποιών. Βαρελτζίδικα ονομαζόταν ολόκληρη η γειτονιά από την Εκκλησία του Αγίου που σήμερα γιορτάζουμε ως το μπεντενάκι, την “χωράφα” όπως λέγανε τότε την περιοχή που βρισκόταν ανάμεσα των οδών Μονής Αγκαράθου και Μητσοτάκη.
Εκεί, από τα παλιότερα χρόνια, από τα χρόνια της μεγάλης σφαγής της 25ης Αυγούστου του 1898, από εκείνα τα σκληρά και φρικιαστικά χρόνια, υπήρχε “κρυμμένος” ο μικρός ναός. Ίσως να επεδίωκε να κρυφτεί με τις τόσες θλιβερές αναμνήσεις που κουβαλούσε μέσα του και περίμενε την ώρα και τη στιγμή να ξεπροβάλει έξω από την αφάνεια που τον είχε κρατήσει η τούρκικη τυραννία.
Η ώρα αυτή έφτασε, είκοσι δύο χρόνια μετά από τη μεγάλη εκείνη σφαγή που έζησε η πολιτεία του Μεγάλου Κάστρου. Επρόκειτο να γίνουν τα εγκαίνια της ιστορικής αυτής εκκλησίας του Άι Δημήτρη, την Κυριακή, 12η Απριλίου 1920. Χαρακτηριστικό το δημοσίευμα της καθημερινής ειδησεογραφικής εφημερίδας της πόλης μας με τίτλο “Νέα Εφημερίς”.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΕΛΕΤΗΣ
ΕΓΚΑΙΝΙΩΝ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Την προσεχή Κυριακήν (των Μυροφόρων) 12ην τρέχοντος μηνός τελεσθήσονται τα ιερά εγκαίνια του παρά την οδόν 25 Αυγούστου παλαιού Ιερού Ναού του Αγ. Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του Μυροβλήτου.
Η τελετή γενήσεται ως εξής: Κατά την διάταξιν του τυπικού η κατάθεσις των Αγίων λειψάνων γενήσεται εν τη Μητροπολιτικώ Ναώ του Αγίου Μηνά την 5ην μ.μ. ώραν του Σαββάτου.
Η έναρξις του όρθρου γενήσεται την 6 1/2 π.μ. της Κυριακής εν τω Μητροπολιτικώ Ναώ, μετά το πέρας του οποίου άρχεται περί την 7 1/2 ώραν η τελετή των εγκαινίων.
Η ιερά πομπή εκκινούσα του Μητροπολιτικού Ναού την ιδίαν ώραν προηγουμένων των σημαιών των Συντεχνιών, της μουσικής, του τιμίου Σταυρού, των εξαπτερύγων κ.λπ και επομένου σύμπαντος του ιερού κλήρου της πόλεως, διερχομένη δια της Πλατειάς Στράτας, κατευθυνθήσεται εις τον εγκαινιαζόμενον Ιερόν Ναόν του Αγίου Δημητρίου, ενώ αποπερατουμένης της ιεράς τελετής των εγκαινίων τελεσθήσεται η ιερά λειτουργία.
Εις την ιεράν ταύτην τελετήν παρακαλούνται να παραστώσι πάσαι αι αρχαί της πόλεως, τα σωματεία και ο λαός.
Εν Ηρακλείω τη 8 Απριλίου 1920.
Εκ του Γραφείου
της Ενοριακής Επιτροπείας Ηρακλείου)
Ένα πραγματικά μεγάλο γεγονός, ένα εορτάσιμο χοροστάσι, ένα ξεφάντωμα αγγελικών και ηρωικών ψυχών που θα ξυπνήσει στους Καστρινούς μνήμες και θύμησες αλλοτινής εποχής. Δεν είναι και μικρό πράγμα αυτός ο θρονιασμός!
Είκοσι δύο χρόνια πέρασαν… τότε που η πόλη ήταν ένα ερείπιο, μια φωτιά, τότε που οι δρόμοι της πλημμύρισαν από αθώα θύματα και αίμα. Και αυτή η μικρή κρυμμένη εκκλησία “είδε” τις πιο τραγικές και άγριες σκηνές απ’ όλη τη σφαγή του Κάστρου. Τι δε θα μας έλεγαν οι πέτρες του θόλου της, από τις τόσες σκληρές εικόνες πόνου και φρίκης! Την ίδια εντύπωση θα είχαν και οι μισογκρεμισμένοι τοίχοι των ερειπίων.
Ωστόσο έχουν περάσει οι δύο και πλέον αυτές δεκαετίες και πέπλο της λευτεριάς πάντα με το άπλετο φως του και την μοναδική του ομορφιά, όπως συνηθίζεται, κάλυψε τα τόσα δεινά και μ’ αυτή την ευκαιρία του θρονιασμού αυτού του μικρού προσκυνήματος ξεπροβάλλουν πλήθος συμβόλων όπως αυτά της ειρήνης, της ηρεμίας, της ασφάλειας, του πολιτισμού γενικότερα.
Η εκκλησία του Άι Δημήτρη από εδώ και πέρα θα καλεί όλους τους χριστιανούς με την γλυκόφωνη καμπάνα της, θυμίζοντάς τους τόσα και τόσα βιώματα. Οι μνήμες σίγουρα είναι νωπές ακόμα. Ψυχές μαρτύρων, αθώων και ηρώων θα περιμένουν αυτό το κυριακάτικο αλλά και κάθε γιορτινό κάλεσμα για να συνευρεθούν με το Θεό της αγάπης και της δικαιοσύνης. Όλα αυτά ενώπιον του εορταζόμενου Αγίου…
Ήδη το Σάββατο το απόγευμα, 11η Απριλίου 1920 μετακομίσθηκαν τα λείψανα στον Άγιο Μηνά, όπου την Κυριακή εψάλη ο όρθρος. Μετά τον όρθρο, κατά την συνήθη τάξη έγινε η καθιερωμένη λιτανεία, η οποία κατέληξε στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, προκειμένου να τελεσθεί εκεί η ενθρόνιση και να συνεχιστεί η λειτουργία. Όλα αυτά μέσα σε μια πρωτόγνωρη κοσμοπλημμύρα, όλων των Καστρινών Χριστιανών της πόλης μας για το ωραίο αυτό πανηγύρι. Μια ακόμα εκκλησία για το Μεγάλο Κάστρο!
Ένας ακόμα προστάτης Άγιος για τους ανθρώπους αυτής της πόλης, αλλά και για την μεγάλη συντεχνία των βαρελοποιών που τον επέλεξε ως προστάτη της. Την συντεχνία που τόσο ζωντάνευε αυτή την περιοχή, αυτή την συνοικία, την ενορία αν θέλετε. Με τους ονομαστούς τεχνίτες βαρελοποιούς της που εκτός των εντοπίων κατέφθαναν να εργαστούν στην πόλη μας και από άλλα μέρη, νησιά κυρίως, όπως η Μυτιλήνη και η Σαντορίνη.
Εργα τέχνης πραγματικά, τα δημιουργήματα αυτής της ακμάζουσας τάξης ήταν τα ξύλινα βαρέλια: Τα λαδοβάρελα, τα κιτροβάρελα και τα κρασοβάρελα, με τα οποία γίνονταν οι μεταφορές των εκλεκτών προϊόντων αυτού του τόπου στις αγορές του εσωτερικού και εξωτερικού. Λάδι, κρασί, κίτρα εκείνη την εποχή, μέσα σε εκατοντάδες βαρέλια που έφευγαν συχνά πυκνά από τα λιμάνια του Μεγάλου Κάστρου για άλλες πολιτείες, για άλλους τόπους!