Toυ Γιάννη Μοσχονά
Όλος ο κόσμος έχει επικεντρώσει την προσοχή του στην αναζήτηση λύσεων για την αντιμετώπιση των υγειονομικών, οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων του ιού, αφού εκείνος αποτελεί τώρα τη μεγαλύτερη απειλή για τη ζωή του ανθρώπου στον πλανήτη.
Αδιαφορεί όμως αυτός ο κόσμος να μάθει, ποιες είναι οι πραγματικές αιτίες της εμφάνισης του ιού, καθώς επίσης και εάν πρόκειται να εμφανιστεί ξανά στο μέλλον. Παρά την προτροπή του Ιπποκράτη, εξακολουθεί να επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στο «θεραπεύειν» και όχι στο «προλαμβάνειν»!
Η αντιμετώπιση όμως όλων αυτών των ιών, που απειλούν και υπονομεύουν το μέλλον της ανθρωπότητας, θα καταστεί αποτελεσματική, μόνο όταν κατορθώσει ο άνθρωπος να «θεραπεύσει» τις αιτίες που τους δημιουργούν και όχι τόσο τις συνέπειες που αυτοί προκαλούν, όταν πλέον είναι πολύ αργά.
Αυτό το είδος των επικίνδυνων φονικών ιών που ανήκουν στην κατηγορία των κορονοϊών, δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά από το πουθενά! Έχουν μια αφετηρία που αποτελεί και το κοινό χαρακτηριστικό τους: Μεταδίδονται από τα ζώα στον άνθρωπο. Φταίνε άραγε τα ζώα γι αυτό; Όχι, φυσικά, απαντούν οι επιστήμονες, οι οποίοι «δείχνουν» τη «ρίζα του κακού» να βρίσκεται στην ασύδοτη και ακόρεστη ανθρώπινη δραστηριότητα.
Η αποψίλωση των δασών, η εξορυκτική βιομηχανία, η αλλαγή χρήσης γης, η υπερεκμετάλλευση της άγριας πανίδας, ο διωγμός των ζώων από τους φυσικούς βιοτόπους τους, η περιφρόνηση του ανθρώπου για τη φύση, η εντατικοποίηση της ζωικής παραγωγής και η αύξηση της ζήτησης για υπερκατανάλωση ζωικών πρωτεϊνών, προς τέρψιν των αδηφάγων σιαγώνων της ανθρώπινης λαιμαργίας, είναι οι πραγματικές αιτίες του «κακού»!
Οι επιστήμονες παροτρύνουν διαρκώς τις κυβερνήσεις των διαφόρων χωρών, να επικεντρώνουν την προσοχή αλλά και τις προσπάθειές των, στην πρόληψη αυτών των ασθενειών και όχι τόσο στην αντιμετώπισή τους, όταν είναι πια επιβεβλημένο να γίνει…
Η παραπάνω αλαζονική ανθρώπινη δραστηριότητα δεν επιδρά καταστροφικά μόνο στη δημιουργία των θανατηφόρων ιών, αλλά και στην επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής, τα αποτελέσματα της οποίας θα επηρεάσουν, καταλυτικά και αναπόφευκτα απ’ ότι φαίνεται, τις επόμενες γενιές-κατοίκους αυτού του πλανήτη. Ο άνθρωπος, ενώ διαθέτει τη σοφία(δηλαδή τη σύνθεση πείρας και γνώσης), εντούτοις δεν τη χρησιμοποιεί για να βελτιώσει την ουσιαστική ποιότητα της ζωής του, ούτε και τη σχέση του με το περιβάλλον που τον φιλοξενεί. Αντίθετα, παρουσιάζει διαχρονικά μια ανεξήγητη αυτοκαταστροφική τάση, λες και εκπληρώνει τους αφορισμούς μιας αιώνιας «κατάρας» που τον κατατρέχει! Άλλοι τη λένε «εκδίκηση της φύσης», άλλοι «τιμωρία του Θεού προς τους ανθρώπους » και άλλοι τη θεωρούν «το τίμημα του κέρδους των ισχυρών της γης». «Είναι στη φύση του ανθρώπου να σκέφτεται λογικά και να ενεργεί παράλογα», σημειώνει ο νομπελίστας Γάλλος συγγραφέας Ανατόλ Φρανς.
Οι κατεξοχήν φτωχές χώρες, όπου οι άνθρωποι εξαρτώνται άμεσα από τα ζώα, αλλά και οι υπηρεσίες υγείας είναι από άθλιες έως και ανύπαρκτες, «κυοφορούν» χωρίς οι ίδιες να το επιδιώκουν, αλλά ούτε και να το γνωρίζουν, αυτούς τους φονικούς ιούς. Στη συνέχεια η μετάδοσή τους στην παγκόσμια κοινότητα είναι πλέον θέμα χρόνου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ούτε και να παραβλέπουμε τον ιό του Δυτικού Νείλου, τη γρίπη των πτηνών και τη γρίπη των χοίρων. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις οι συνθήκες εκτροφής των ζώων ήταν έξω από κάθε στοιχειώδη κανόνα υγιεινής και ασφάλειας, τόσο για τα ζώα όσο και για τους ανθρώπους.
Όμως, δεν φαίνεται να διδαχτήκαμε από την παραπάνω κακή εμπειρία και επιτρέψαμε να την ξαναζήσουμε. Είχε προβλεφθεί ότι αυτό θα συνέβαινε και θα ξανασυμβεί και στο μέλλον, μέχρι να πάρουμε το μάθημά μας! Τα επιστημονικά συμπεράσματα πάντως καταδεικνύουν ως τον κύριο «ένοχο», την απληστία του ανθρώπου να αποκομίζει κέρδος με κάθε κόστος, ακόμα και αν αυτό περιλαμβάνει ανθρώπινες ζωές. «Κι ο άνθρωπος κατάντησε πραμάτεια», διαπιστώνει ο μεγάλος μας νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης.
Η ταχύτητα μεταβολής του φυσικού περιβάλλοντος κατά τα τελευταία 50 χρόνια, είναι πρωτοφανής στην ιστορία της ανθρωπότητας. Οι ζωονόσοι γενικά προκαλούν περί τους 700.000 θανάτους ετησίως. Σύμφωνα με σχετικές μελέτες, τα είδη που μεταδίδουν τους περισσότερους ιούς στον άνθρωπο, είναι ακριβώς εκείνα τα είδη που οι πληθυσμοί τους μειώνονται εξαιτίας της εκμετάλλευσης και της απώλειας των οικοσυστημάτων τους.
Οι πανδημίες είναι η μία όψη της ανθρώπινης κακοδαιμονίας. Μια από τις πολλές άσχημες όψεις, ως αποτέλεσμα της καταστροφικής ανθρώπινης συμπεριφοράς. Μια άλλη όψη μαζικής αυτοκαταστροφικής πρακτικής, που κυριαρχεί στην παραδοξότητα αυτού του κόσμου, που κάποιοι επιμένουν να τον αποκαλούν «ανθρώπινο», είναι η πολεμική δραστηριότητα. Η βία άλλωστε καταγράφεται στα αρχέγονα ένστικτα του ανθρώπου…
Την εβδομάδα που πέρασε μετρούσαμε τα 75 χρόνια που μας χωρίζουν από τον πυρηνικό εφιάλτη της ατομικής βόμβας που ισοπέδωσε τη Χιροσίμα(6 Αυγούστου 1945) και το Ναγκασάκι(9 Αυγούστου 1945). Μετά τον Αύγουστο του 1945 ο κόσμος μας έγινε διαφορετικός! Δεν θα μπορούσε άλλωστε να παραμείνει ίδιος. Εβδομήντα πέντε χρόνια μετά, οι μνήμες και τα διδάγματα που απορρέουν από εκείνους τους βομβαρδισμούς, εξακολουθούν να επανεξετάζονται, αλλά και να αμφισβητούνται. Δεν είμαι καθόλου σίγουρος, κατά πόσο μπορούν να επηρεάσουν καταλυτικά την σύγχρονη πολιτική αντίληψη, αλλά και κατά πόσο μπορούν να γονιμοποιήσουν την κοινωνική σκέψη.
Τραγική σύμπτωση ή οιωνός; Δυο εικοσιτετράωρα πριν από την επέτειο της αποφράδας εκείνης μέρας που στιγμάτισε τον παγκόσμιο πολιτισμό, έρχεται ένα ακόμα γεγονός να μας υπενθυμίσει πως ο άνθρωπος είναι αδιόρθωτος. Η τρομακτική σε ισχύ έκρηξη που σημειώθηκε στο λιμάνι της Βηρυτού και στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 220 ανθρώπους, τραυματίζοντας παράλληλα άλλους επτά χιλιάδες και αφήνοντας πίσω της εκατοντάδες αγνοούμενους, 300 χιλιάδες άστεγους και ανυπολόγιστες υλικές ζημιές. Πόσο τυχαία μπορεί να θεωρηθεί μια τέτοια σύμπτωση, όταν μάλιστα δεν έχουν εξιχνιαστεί τα αίτια αυτής της μεγάλης φονικής έκρηξης; Τι κι αν παραιτήθηκε η κυβέρνηση του Λιβάνου, έχει κανείς καμία αμφιβολία πως ένα παρόμοιο τραγικό γεγονός θα επαναληφθεί κάπου αλλού στο μέλλον; Τι είναι αυτό που μας κάνει να πιστεύουμε πως τίποτα δεν θα αλλάξει;
Μπορεί άραγε να αλλάξει ο άνθρωπος; Για να μπορέσουμε να απαντήσουμε σε αυτό το ρητορικό ερώτημα, χρειάζεται να έχουν προηγηθεί δομικές αλλαγές στη φιλοσοφία της ανθρώπινης θεώρησης απέναντι στη ζωή. Να ξανασκεφτεί ο άνθρωπος τη σχέση του με τα φυσικά οικοσυστήματα και το ρόλο που διαδραματίζουν. Να αλλάξουν περιβαλλοντικό προσανατολισμό οι οικονομικές δραστηριότητες, από τον χρηματοπιστωτικό τομέα μέχρι την αλιεία, τις μεταφορές και την ενέργεια. Απαιτείται να αλλάξουν δομικά στοιχεία κυρίως στην οικονομική σκέψη, πέρα από αποικιοκρατικές λογικές και από αλαζονικές συμπεριφορές που χαρακτηρίζουν τον σκληρό σύγχρονο καπιταλισμό.
Ο μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου(αλλά και της φύσης) δεν είναι ούτε αόρατος ούτε ιός. Είναι ο ίδιος του ο εαυτός! Αν δεν φροντίσει να συμφιλιωθεί μαζί του, δεν υπάρχει σωτηρία. Κι αν εμείς εδώ στην Ελλάδα «ανακαλύψαμε», πρόσφατα μάλιστα, το εθνικό μας εμβόλιο στο… φιλότιμο, αρχίζω να ανησυχώ μήπως τελικά εκπληρωθεί η προφητεία του διάσημου Γάλλου ανθρωπολόγου Κλοντ Λεβί-Στρος, σύμφωνα με την οποία, «ο κόσμος ξεκίνησε χωρίς τον άνθρωπο και θα τελειώσει χωρίς αυτόν».
https://moschonas.wordpress.com