Είναι γνωστόν ότι, οι διασημότεροι γλωσσολόγοι ερευνητές, που μελετούν τους λαούς και τον πολιτισμό τους, εκτιμούν την επιβλητική παρουσία της κρητικής λογοτεχνίας, μέσα στο γενικώτερο χώρο της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Η αξιολόγηση, από τους ειδικούς, του πνευματικού έργου των Κρητικών δημιουργών, είναι πραγματικά συγκλονιστική και αδιάβλητη. Εναργές παράδειγμα, ο “ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ”, το αριστούργημα του Βιτσέντζου Κορνάρου, με την εκθαμβωτική ιδιωματική γλώσσα της Κρήτης, που πλέον ανήκει στην Παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.
Δεν μπορούμε, όμως, να μην αναφερθούμε και στα δυό ιερά τέρατα, της σύγχρονης κρητικής λογοτεχνίας, τους κορυφαίους παραδοσιακούς, διαλεκτόφωνους, ποιητές μας Κωστή Φραγκούλη και Μιχάλη Καυκαλά.
Το ποιητικό έργο του Κωστή Φραγκούλη, βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών, έχει χαρακτηριστεί “Ευαγγέλιο του γνήσιου κρητικού λόγου”, και ο ίδιος έχει επονομαστεί σύγχρονος Κορνάρος. Ενώ ο Μιχάλης Καυκαλάς, θεωρείται ο μεγαλύτερος διαλεκτολόγος, παγκοσμίως, και έχει βραβευτεί δυο φορές από την Ακαδημία Αθηνών για τις κρητολογικές μελέτες του.
Στ’ αχνάρια των κορυφαίων μας ποιητών, βαδίζει ένα πλήθος νέων Κρητικών, εξαιρετικά ταλαντούχων, με ιδιαίτερα σημαντική προσφορά στο γραπτό παραδοσιακό λόγο. Έξοχες μαντινάδες και συναρπαστικά πολύστιχα στιχουργήματα, με άψογη χρήση της αυθεντικής κρητικής διαλέκτου, κατακλύζουν την πολιτισμική Κρήτη.
Πολλοί από τους νέους μας λογοτέχνες, έχουν αποσπάσει θερμές κριτικές και σημαντικές διακρίσεις.
Το παρόν σημείωμα, αφορά, σ’ έναν από τους παραπάνω νέους ποιητές μας, που κυριολεκτικά έχει καταπλήξει τον ελλαδικό λογοτεχνικό χώρο, με τα μεγάθη και την ποιότητα, ενός πολυσήμαντου συγγραφικού άθλου, που στέκεται στην πυραμίδα, της σύγχρονης κρητικής ποίησης.
Πρόκειται για τον συνταξιούχο δάσκαλο Κωστή Λαγουδιανάκη.
Δεν θα αναφερθώ στην πλούσια συγγραφική του δραστηριότητα, που χρονολογείται από το 1995, τις χίλιες αριστουργηματικές ερωτικές του μαντινάδες και τις πολλές διαχρονικές εκδόσεις.
Στόχος του παρόντος, είναι οι δυό πρόσφατες μεγάλες εκδόσεις, που σ’ αυτές δεσπόζει το μαγευτικό πρότυπο της απόλυτης Κρήτης.
Και πριν απ’ όλα: Το γιγαντιαίο σε μέγεθος, ποιότητα και σημασία ποιητικό έπος: “Τση Κρήτης η πορπατηξά στη στράτα τσ’ Ιστορίας” (2020).
Είναι η, πραγματικά, απόλυτη ιστοδρική δραδρομή της Κρήτης, από τη νεολιθική εποχή, μέχρι το τέλος της γερμανικής Κατοχής. Και αυτός ο εκπληκτικός συγγραφικός άθλος, δοσμένος εξ’ ολοκλήρου, με τον ιλιγγιώδη αριθμό των 17.501 μετρικών, ομοιοκατάληκτων και διαλεκτικών στίχων!
Το αδιαμφισβήτητο ιστορικά και σχολαστικά πιστό, περιεχόμενο του έργου και η αρχιτεκτονική της ιδιωματικής γλώσσας, με λέξεις που ακτινοβολούν, με την πλημμυρα των συμβολισμών, των επιθέτων, των αλληγοριών, με τον ανόθευτο και χυμώδη κρητικό 15/σύλλαβο, στην μεγαλύτερη άνθησή του, αποτελούν αναντίρρητα μια μνημειώδη διατριβή.
Δεν έχω βέβαια τις γνώσεις, να αναλύσω, σ΄ολες του τις διαστάσεις, αυτό το μνημείο της ιστορίας και της γλώσσας.
Παραπέμπω, λοιπόν, στον ειδικότερο των ειδικών, τον Ακαδημαϊκό, καθηγητή Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Χριστόφορο Χαραλαμπάκη, που η Κρήτη έχει το προνόμιο της γέννησής του, του οποίου ο αριστοτεχνικός πρόλογος, που κοσμεί και φωτίζει την “πορπατηξά τση Κρήτης”, δίνει σαφέστατη την εικόνα της αξίας και της μοναδικότητάς της.
Κι ερχόμαστε στο πρόσφατο ποιητικό δημιούργημα του Κωστή Λαγουδιανάκη “Αποσπερίδες και Βαϊζα” (2023). Κι εδώ παρελαύνει μια Κρήτη θεόμορφη, πλημμυρισμένη σπάνιες γεύσεις και μυρωδιές. Μια μαγευτική παρέλαση, από “Έργα και ημέρες” του κρητικού λαού.
Ασύγκριτες προγονικές αθιβολές, σ’ ένα έργο γραμμένο ολόκληρο, στον προσφιλή, στον συγγραφέα, παραδοσιακό ομοιο- κατάληκτο 15/σύλλαβο, κοσμημένο με το απαράμιλλο κάλλος της ανόθευτης κρητικής ντοπιολαλιάς.
Θέματα εξαιρετικά οικεία, που αφορούν στις πολύμοχθες καθημερινές ασχολίες, που έθρεψαν και βιοπόρισαν τον λαό μας, σε “περαζόμενους καιρούς”. Αρκετές από τις οποίες, ταλανίζουν ακόμα και σήμερα, την εποχή της τεχνολογίας, μεγάλο μέρος, του πληθυσμού της υπαίθρου.
Μικρές ενότητες, με τίτλους περιεκτικούς, δίνουν μια εκπληκτική παραστατικότητα, την εικόνα της καθημερινότητας, ενός λαού αγωνιστή. Από την παλιά εντυμασά, με τα θεαματικά εξαρτήματα, ως τον πολύμοχθο και χρονοβόρο αγώνα, για να εξασφαλιστεί “το ψωμί του ιδρώτα”. Κι άλλος μόχθος για το λάδι, το κρασί, το γάλα και τη βρώση της φαμελιάς.
Μα ο περιούσιος κρητικός λαός, αυτόν τον συνεχή μόχθο για επιβίωση, τον έκανε γιορτάσι. Οι λεβέντικοι χοροί, η γλυκόλαλη κρητική λύρα, οι αξεπέραστες μαντινάδες, είναι η ανάπαυλα, η ανάσα, το κουράγιο, του βασανισμένου λαού μας.
Και συνεχίζομε την περιπλάνηση στις “Αποσπερίδες και τα Βαϊζα, με τον Δομίνικο Θεοτοκόπουλο, το δικό μας Ελ Γκρέκο, που από την αγκαλιά της Κρήτης, λάμπρυνε με το μαγικό του χρωστήρα, κι άλλους ουρανούς.
Και ολοκληρώνεται η εξαιρετική έκδοση με το ΝΙΚΟ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ να δεσπόζει στο βιβλίο Πρωτόσκολος Πρωτομάστορας και Πρωτοκανακάρης, να ξεκινά από τα σοκάκια του Μεγάλου Κάστρου, και να κατακτά την Οικουμένη.
Από τις αμέτρητες βιογραφίες, που κυκλοφορούν, παγκοσμίως, για το Μεγάλο στοχαστή, στην κορυφή βρίσκεται εκείνη, η οποία περιέχεται στο βιβλίο του Κωστή Λαγουδιανάκη “Αποσπερίδες και Βαϊζα”
Ο ασυναγώνιστος κρητικός 15/σύλλαβος και το άπειρο κάλλος της προγονικής λαλιάς, ζωντανεύουν μοναδικά, τη ζωή και το έργο του πιο
ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ
Παραπέμπω και πάλι τον αναγνώστη, στον έξοχο πρόλογο, τον αναλυτικό και εμπεριστατωμένο, γραμμένο από μια μεγάλη Κυρία των γραμμάτων την δρ. της ελληνικής φιλολογίας κ. Αταλάντη Μιχελογιαννάκη-Καραβελάκη.