Μεγάλο ενδιαφέρον προκαλεί παλαιό δημοσίευμα που είχε γίνει το έτος 1970 στο περιοδικό «Νέα Εστία», για μια επιστολή του Ρωμαίου συγκλητικού Μενένιου Άπιου στον Ατίλιο Νάβιο, όταν τοποθετήθηκε στην Αχαΐα ως διοικητής τα προχριστιανικά χρόνια, στην οποία αναλύει τους χαρακτήρες των Ελλήνων, προκειμένου να τον διευκολύνει να τους διοικήσει καλύτερα.
Η επιστολή αυτή μεταφράστηκε από τα Λατινικά από τον καθηγητή Κωνσταντίνο Τσάτσο, ο οποίος μετά την πρώτη δημοσίευσή του, αναδημοσίευσε το κείμενο στο βιβλίο του «Αφορισμοί και διαλογισμοί».
Ο Μενένιος Άπιος που είχε ζήσει πολλά χρόνια στην Ελλάδα επί Ρωμαιοκρατίας έγραψε την επιστολή και εμείς σας παρουσιάζουμε συνοπτικά μερικά αποσπάσματά της.
«Είναι περίεργο ότι μια πόλη, η Ρώμη, πως έφθασε να κυβερνά από τον Περσικό Κόλπο έως τη Μαυριτανία, από τους Αιθίοπες ως την Καληδονία, δηλαδή από τη Βρετανία ως το Ιράκ, την Περσία, από την Αφρική ως την Ευρώπη. Όμως σ’ αυτούς τους λαούς έχουμε υποχρέωση να τους παρέχουμε ασφάλεια και ευημερία. Ο πρώτος που το εφάρμοσε αυτό ήταν ο Αλέξανδρος. Ευτυχώς που πέθανε νέος, γιατί δεν θα μπορούσαμε να κυριαρχήσουμε εμείς.
Πρέπει ακόμα να προάγουμε τη μόρφωση, τη σοφία, την ποίηση, την τέχνη στις δυτικές επαρχίες, γιατί αλλού το έπραξαν οι Έλληνες και το πράττουν ακόμη και σήμερα.
Οι Έλληνες είναι πιο εγωιστές από εμάς και από όλα τα έθνη. Ο Έλληνας είναι άτομο αδέσμευτο, αυθαίρετο, ατίθασο και ελεύθερο. Αυτοί πρώτοι οι Έλληνες σκέφθηκαν πηγαία. Χάρη σ’ αυτούς τους Έλληνες σκεφτόμαστε κι εμείς. Το μυαλό των Ελλήνων δημιούργησε ιδανικά πολιτικά συστήματα, αλλά το εγώ τους καταστρέφει έργα και πολιτείες. Εμείς τους κατηγορούμε, αλλά άδικα, αυτοί ήταν οι πρωτοπόροι του πολιτισμού.
Ο Έλληνας έχει αδύνατη μνήμη στα δεινά των πολιτικών είναι ευκολόπιστος, δεν είναι σταθερός. Μόλις δυσκολέψουν τα πράγματα κάνει μεταρρυθμίσεις, αλλάζει τους νόμους.
Για να σαγηνέψεις την εκκλησία του Δήμου μιας ελληνικής πόλης, δώσε υποσχέσεις και θα τους έχεις με το μέρος σου. Μ’ αυτές χορταίνουν οι Έλληνες.
Πάνω από την πατρίδα του ο Έλληνας βάζει το εγώ του, το ατομικό του συμφέρον. Οι Έλληνες λίγα πράγματα σέβονται. Δίκαιος είναι ένας νόμος αν τους εξυπηρετεί. Την ολότητα, το συμφέρον της ολότητας δεν το λογαριάζουν. Αλλά κι εμείς οι Ρωμαίοι φοβάμαι ότι θα καταντήσουμε ατομιστές…
Το μίσος για τους Έλληνες είναι ηδονισμός. Η συναδέλφωση στους Έλληνες γίνεται όταν συμπίπτουν τα συμφέροντά τους.
Τώρα εμείς οι Ρωμαίοι βαδίζουμε στο δρόμο των Ελλήνων.
Ο Έλληνας πιστεύει μόνο στη δική του γνώμη, ο δε ηγέτης δεν θέλει να ακούσει τη γνώμη των άλλων. Οι Έλληνες πάσχουν από εγωπάθεια, γι’ αυτό κι εμείς οι Ρωμαίοι που είμασταν κατώτεροί τους, τους πήραμε την εξουσία από τα χέρια, ενώ ήταν κοσμοκράτορες.
Η πολιτική σκέψη στην Ελλάδα λείπει, ο ένας πολιτικός φθείρει τον άλλο σε συνεχή σύγκρουση μέχρι τελικής εξόντωσης. Γι’ αυτό οι Έλληνες υπέφεραν δεινά και θα υποφέρουν στο μέλλον κι άλλα κακά, τα οποία θα οφείλονται στη φιλοπρωτιά, που είναι η νόμιμη θυγατέρα του εγωϊσμού τους.
Οι Έλληνες είναι αφεντάδες της γνώσης και καυχώνται γι’ αυτήν. Ο τόπος των Ελλήνων είναι μακάριος, όμως δεν αφήνουν τους ηγέτες τους να κυβερνήσουν, αλλά θέλουν οι γύρω τους αφανώς να κυβερνούν αυτοί. Οι Έλληνες μπορεί να είναι εγωπαθείς, αλλά έχουν και καλές πλευρές, διαπρέποντας στη φιλοσοφία, στην ποίηση, στις τέχνες, στις επιστήμες, στο εμπόριο, στον πόλεμο. Εμένα οι Έλληνες με γοητεύουν, είναι οι δάσκαλοί μου.
Μη δώσεις ποτέ στον Έλληνα την εντύπωση ότι του αφαίρεσες την ελευθερία του. Άφησέ τον να φωνάζει, να θορυβεί, να εκφράζει την πολιτική του μανία μέχρι εκεί που δεν θίγονται τα συμφέροντα της αυτοκρατορίας μας.
Μην απειλείς τους Έλληνες με τις λεγεώνες, χρησιμοποίησε τον διάλογο. Άφησέ τους να κάνουν μόνοι τους τους ελιγμούς, μην παρεμβαίνεις στα εσωτερικά των πόλεών τους και άφησέ τους να τρέφονται με την οπτασία των περασμένων μεγαλείων τους».
Αυτά και άλλα που δεν αναφέρθηκαν είχε γράψει ο Μενένιος Άπιος προς τον φίλο του ανθύπατο Ατίλιο Νάβιο για τους Έλληνες, πιθανότατα δύο δεκαετίες πριν τη γέννηση του Χριστού, όταν ο Ελληνισμός βρισκόταν υπό την εξουσία των Ρωμαίων. Σήμερα το έτος 2018 οι Έλληνες άραγε εξακολουθούν να έχουν τα ίδια προτερήματα και τα ίδια ελαττώματα; Η απάντηση είναι εύκολη αρκεί όλοι οι Έλληνες να κοιτάξουν προσεκτικά τον καθρέπτη της ιστορίας τους…