Σίγουρα ο προαναφερόμενος ναός είναι ένα από τα αρχιτεκτονικά μνημεία αλλά και σημαντικά αξιοθέατα στην Ουκρανία. Οι εργασίες κατασκευής του άρχισαν από το 1794, όμως κράτησαν αρκετά χρόνια με αποτέλεσμα να ολοκληρωθεί το 1808.
Στην ιστορία του, αυτός ο ναός έμελλε να καταστραφεί δύο φορές. Η πρώτη φορά ήταν το 1936 αφού είχε πέσει θύμα της αθεϊστικής μανίας του Στάλιν.
Επισκευάστηκε ξανά το 1991 και από τότε δεσπόζει στο κέντρο της προστατευόμενης από την UNESCO παλαιά πόλη της Οδησσού. Ιούλης του 2023. Πριν από ένα χρόνο! Κατά τη νύχτα του Σαββάτου προς την Κυριακή 23ης του Ιούλη 2023, σε πολλαπλή πυραυλική επίθεση που πραγματοποίησε η Ρωσία προς την Οδησσό, ο ναός της Μεταμορφώσεως υπέστη εκ νέου σοβαρότατη ζημιά.
Θα μου πείτε όμως τι ενδιαφέρει έχει η ζημία που έχει υποστεί αυτός ο ιερός χώρος, αφού τόσα και τόσα ιερά και ιστορικά μνημεία έχουν ισοπεδωθεί, τόσοι χώροι έχουν καταστραφεί και τόσοι άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωής τους εξαιτίας των πολέμων και των αλόγιστων κινήσεων των ισχυρών αλλά και των παρανοϊκών της γης;
Όπως γνωρίζουμε, η δωρεά του Δημητρίου Βικέλα στα 1908 σημάδεψε για τα καλά την ιστορία της πόλης μας και εξαιτίας της ιδρύθηκε η Βικελαία Βιβλιοθήκη, παίρνοντας το όνομά του.
Ένα από τα σπάνια βιβλία του Βικέλα τυπωμένο σε τυπογραφείο της Μόσχας στα 1821 έχει τίτλο: Επιτάφιος λόγος εις τον αείμνηστον πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριον.
Το βιβλίο αυτό είναι διαστάσεως 8×13 εκατοστά, μικρού σχήματος σχετικά με δερματόδετη ράχη και είναι δίγλωσσο, στα ρωσικά και στα ελληνικά. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρει στα προλεγόμενά του για τον Επιτάφιο αυτό λόγο: «Εκφωνηθείς εν Οδησσώ εν τη Ρωσική Μητροπόλει της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, την 19η Ιουνίου 1821.
Υπό Κωνσταντίνου Πρεσβυτέρου και οικονόμου, καθολικού ιεροκήρυκος πασών των υπό τον οικουμενικόν θρόνον ορθόδοξων του Χριστού εκκλησιών, διδασκάλου της Θεολογίας και φιλολογίας και σχολάρχου του της Σμύρνης φιλολογικού γυμνασίου και εκδοθείς υπό Νικολάου Β. Γκύζι».
Απόσπασμα αυτού του επιταφίου σας μεταφέρω προκειμένου οι αναγνώστες μας να ενημερωθούν σχετικά με το ιστορικό και θρησκευτικό αυτό γεγονός».
«Επιτάφιος λόγος Εν γενεά αυτού εδοξάσθη, και η δόξα αυτού εξαλειφθήσεται. Σοφ. Σειρ. ΜΔ 8.13 Έμελλες λοιπόν, Παναγιώτατε και Οικομενικέ Πατριάρχα Γρηγόριε, αφού μ’ έδωκας πολλά πολλών λόγων υποθέσεις και αφορμάς, έμελλες τελευταίον να κινήσεις την ασθενή με γλώσσαν και εις τον επιτάφιον λόγον σου.
Άλλοτε, ενδεδυμένος επί του Πατριαρχικού σου θρόνου όλην την λαμπρότητα της αξίας σου, με εγκαρδίονες να ευαγγελίζωμαι της θείας δικαιοσύνης τους λόγους εις την Μεγάλη σου Εκκλησίαν· αλά τώρα ξένος, εις ξένην γην προκείμενος νεκρός, γίνεσαι συ αυτός υπόθεσις λυπηράς ακροάσεως εις τους συνελθόντας και αντί να εμψυχώσης, μαραίνεις εξ εναντίας την φωνήν με, ήτις εφυλάττετο, καθώς φαίνεται και εις την ξενιτείαν διωρισμένη δια το πολυδάκρυτον τούτο υπούργημα. «Φωνή θρηνούντος ηκούσθη περί σε και φωνή οδυνω- μένου ανήγγειλα τον έπαινόν σου».
Όλα αυτά γίνονται το 1821. Πενήντα χρόνια αργότερα, στο 1821 το ατμόπλοιο «Βυζάντιον» ξεκίνησε για την Οδησσό με αποστολή την ανακομιδή των λειψάνων του Πατριάρχη και την μεταφορά τους στην Ελλάδα. Πράγματι το ατμόπλοιο μεταφέρει την λάρνακα αποπλέοντας και η Οδησσός αποχαιρετά τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’!.
Το λειψανοφόρο «Βυζάντιον» έφτασε στον Πειραιά στις 14 Απριλίου 1871. Το υποδέχθηκε το θωρηκτό «Βασιλεύς Γεώργιος» όπου στο κατάστρωμά του μεταφέρθηκε το σκήνωμα και τελέστηκε θεία λειτουργία. Στη συνέχεια η πομπή διασχίζει την οδό Πειραιώς, πλατεία Ομονοίας, Σταδίου, φτάνει στην πλατεία Συντάγματος και μέσω της οδού Ερμού καταλήγει το σκήνωμά του στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών όπου βρίσκεται μέχρι και σήμερα. Πολλοί ποιητές μας έγραψαν σατιρικά επιγράμματα.
Ένας από αυτούς ήταν και ο Γεώργιος Στρατήγης, ο οποίος γεννήθηκε το 1860 στις Σπέτσες.
Ο ίδιος μας έδωσε χαρακτηριστικά δείγματα σατιρικών επιγραμμάτων και ένα από αυτά αναφέρεται στον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’ και συγκεκριμένα στον ανδριάντα του Πατριάρχη!
«Αντί την ευλογία σου, να δίδεις στους Γραικύλους, Κάλλιον, γέρον, ν’ άνοιγες, τους πέντε σου δακτύλους».