Ένα λατινικό ρήμα το aperire που σημαίνει ανοίγω, ανακαλύπτω ήταν αρκετό να δώσει το όνομά του στον τέταρτο μήνα του χρόνου. Ανοίγω λοιπόν και κατ’ επέκταση ανθίζω, αφού το μήνα αυτό ανοίγει και ανθίζει η φύση, τα δέντρα, τα φυτά, τα λουλούδια.
Η αρχαία ρωμαϊκή παράδοση θέλει αυτό το μήνα να είναι αφιερωμένος στη Θεά Αφροδίτη, την οποία οι Ρωμαίοι συνήθιζαν να τιμούν με μεγαλοπρέπεια κάθε πρώτη αυτού του μήνα. Ο αυτοκράτορας Νέρωνας συμπαρασυρόμενος από τη γνωστή του παράνοια επιχείρησε να ονομάσει τον Απρίλιο σε Νερώνιο, γιατί το 65 μ.Χ., τον μήνα Απρίλιο, έγινε μία απόπειρα δολοφονίας σε βάρος του. Είναι ο μήνας που σε όλες τις χώρες της Ευρώπης λέγονται τα αθώα ψέματα σύμφωνα με το έθιμο της Πρωταπριλιάς. Τα κανονικά ψέμματα λέγονται όλο τον υπόλοιπο χρόνο, όπως φαίνεται. Λέγεται, ότι οι ρίζες αυτού του εθίμου της πρωταπριλιάς ανάγονται στους αρχαίους Κέλτες.
Σύμφωνα με την παράδοση οι Κέλτες συνήθιζαν την πρωταπριλιά, όταν ο καιρός καλοσύνευε να πηγαίνουν για ψάρεμα. Τις περισσότερες φορές γύριζαν με άδεια τα χέρια, αλλά παρόλα αυτά οι ψεύτικες ιστορίες για μεγάλα ψάρια έδιναν και έπαιρναν. Για το λόγο αυτό οι Γάλλοι ακόμα και σήμερα, ονομάζουν το πρωταπριλιάτικο ψέμα Poisson d’ Avril, δηλαδή “ψάρι του Απρίλη”.
Αν και φέτος γενικά οι βροχές ήταν λίγες, καλό θα ήταν ο Απρίλης να φέρει μερικές, αφού οι βροχές του θεωρούνται τόσο ευεργετικές από τους γεωργούς. Οι στίχοι που ακολουθούν τα λένε όλα:
“Αν βρέξει ο Μάρτης δυό νερά και ο Απρίλης πέντε δέκα,
να ιδείς το κοντοκρίθαρο πως στρίβει το μουστάκι,
να ιδείς και τις αρχόντισσες πως ψιλοκλισαρίζουν
να ιδείς και τη φτωχολογιά πως ψιλοκοσκινάει”.
Καθώς βέβαια και οι επόμενοι:
“Αν κάνει ο Μάρτης δυό νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα,
χαρά σ’ εκείνο τον ζευγά, που ‘χει πολλά σπαρμένα”.
Τον είπαν Γρίλλη δηλαδή γκρινιάρη γιατί συνήθως αυτό το μήνα τέλειωναν τα φτωχικά αποθέματα από τις προηγούμενες συγκομιδές και άρχιζε η γκρίνια στην οικογένεια, επιβεβαιώνοντας την λαϊκή ρήση “όπου φτώχεια και γκρίνια”. Παρόμοιος και ο χαρακτηρισμός του “Τιναχτοκοφίδη”, επειδή τίναζαν τα κοφίνια μέχρι να πάρουν και τους τελευταίους σπόρους. Ο μήνας που συνδέεται με τον επόμενο τον Μάιο, κάνοντας το Μαγιάπριλο, του οποίου τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα είναι η βλάστηση, τα λουλούδια και γενικά η ανθοφορία της φύσης με τις ανάριθμες μεθυστικές της μυρωδιές: “Ο Απρίλης έχει τη δροσιά κι ο Μάης τα λουλούδια”.
Απρίλιος στο Μεγάλο Κάστρο… ένας αιώνας πριν… Όσοι επιθυμούν να ταξιδέψουν κατευθείαν για Σμύρνη, Μυτιλήνη, Χίο, Πειραιά, Πάτρα, Κέρκυρα, Αγίους Σαράντα, Δυρράχιο, Αυλώνα και Τεργέστη, μπορούν να το πράξουν με το Ατμόπλοιο “Άγιος Σπυρίδων”, το οποίο αναχωρεί την 1η Απριλίου ημέρα Πέμπτη, της Επτανησιακής ατμοπλοΐας του πράκτορα Ιωάννη Γ. Αδάμη. Εκείνη τη χρονιά το Πάσχα έπεφτε στις 18 του Απρίλη.
Οι άνθρωποι προετοιμάζονταν τέτοιες μέρες, έπρεπε να κάνουν τα ψώνια τους, οι μέρες το καλούσαν. Μόλις είχαν φθάσει Κρεπόν μεταξωτά, μονόχροα και κλαδάτα, τελευταίας μόδας σε πολύ ωραίους χρωματισμούς και ευθηνότατα ως και μεγάλη συλλογή στον Λούβαρη! Λόγω των ημερών ο Καρκαβάτσος παρέλαβε μεγάλη ποσότητα σε γάλατα εταιρείας “Νεστλέ”, καθώς επίσης και φαρίνες, σοκολάτες διάφορες, κακάο, φοσφατίνη χονδρικών και λιανικών, κουφέτα γάμων, στέφανα, βαπτιστικά, κορδέλλες, λαμπάδες, μπύρες και λουκούμια.
Επίσης ασυναγώνιστες είναι οι τιμές στο κατάστημα ΑΒΕΔΗΣ, όπου οι πελάτες και οι πελάτισσες θα βρουν μάλλινα φορέματα και μεταξωτά της μόδας, κάλτσες βαμβακερές και μεταξωτές γυναικών και παίδων, ζεφύρια για υποκάμισα, ανδρικά υποκάμισα, τιράντες και γραβάτες Αγγλίας. Τέλος για τους θεριακλήδες, καπνά Αγρινίου “Ideal” πουλούνταν στο υποκατάστημα Γιαννουκάκη και μηχανοποίητα σιγαρέττα από τον Αλέκο Σταγάκη, δίπλα στο Καμαράκι, παραπλεύρως των γραφείων εργοστασίου Καπνιστού.
Τέτοιες μέρες… οι άνθρωποι κατέβαιναν στη χώρα, όπως έλεγαν το Ηράκλειο, για να κάνουν τα ψώνια τους. Πολλοί απ’ αυτούς έμειναν στα χάνια, στα πανδοχεία της πόλης μας. Τα περιστατικά δεν έλλειπαν και τότες όπως αυτό που αναφέρεται σε εφημερίδα της εποχής και συγκεκριμένα στο φύλλο της Νέας Εφημερίδας, τετάρτη 7η Απριλίου 1921.
“Εκ του πανδοχείου του Ι. Σαμπροβαλάκη εκλάπη υπό αγνώστων εις όνος, ιδιοκτησία του Κ. Ψιλλάκη εκ Κασταμονίτσας Πεδιάδος με χαρακτηριστικά τα εξής: Αρρην, ετών 8, χρώματος καστανού, αναστήματος υψλού, πεταλωμένος εκ των δύο εμπροσθίων ποδών και δεξιού οπισθίου μετά σάγματος”. Ο καιρός είναι καλός, οι μέρες αρχίζουν να ζεσταίνουν και οι άνθρωποι σιγά σιγά βγαίνουν από τα σπίτια τους.
Στην περιοχή της Ακ Τάμπιας που σημαίνει λευκό προπύργιο και πρόκειται για τη σημερινή περιοχή της Αναλήψεως, το ζυθεστιατόριο “Αίγλη” κάνει πυρετώδεις προετοιμασίες για τις μέρες των εορτών του Πάσχα. Επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις στους πολυπληθείς του πελάτες. Οι μπυροπότες είναι ενθουσιασμένοι! “Η εταιρεία “Όλυμπος-Νάουσα απεφάσισε επιτέλους να αποστείλλει και εις την πόλιν μας την εκτάκτου ποιότητας μπύραν, την πραγματικώς ανωτέραν όλων των Ευρωπαϊκών. Το σπουδαιότερον βέβαια είναι εις τιμήν προσιτήν εις όλα τα βαλάντια.
Τώρα μάλιστα μετά την νέαν μεταρρύθμισιν των εργοστασίων υπό Ευρωπαίων Διευθυντών έγινε ακαταγώνιστος”. Αυτά αναγράφονται στην καταχώρηση της προαναφερόμενη εφημερίδας, η οποία κάνει λόγο για ένα ακόμα στέκι της πόλης μας. Πρόκειται για το γυθεστιατόριο “ΛΟΝΤΟΝ” έξωθεν της πύλης των Χανίων, εις το οίκημα του κ. Αγαπητού Φωτάκη, υπό την διεύθυνσιν του κ. Γ. Αθανασάκη.
Οποιανδήποτε ώραν της νυκτός και της ημέρας θα εύρει ο περιπατητής σε μεζέδες όλων των ειδών, οίνους πάσης φύσεως. Μπύρα αρίστη και φρεσκοτάτη 4 δραχμές η φιάλη. Περιποίηση και καθαριότητα σε λογικές τιμές που θα διακρίνουν αυτό το νέο εξοχικό κέντρο”. Βέβαια στην αγορά οι τιμές κάποιων αγαθών σίγουρα μπορούν να θεωρηθούν απλησίαστες. Οι αγγινάρες ανέρχονται σε 3 δραχμές η οκά, το ίδιο και τα πορτοκάλια, σε 5 δραχμές κυμαίνεται η τιμή των λεμονιών και στις 12 δραχμές την οκά βρίσκεται η τιμή της μυζήθρας.
Τέτοιες μέρες… στην πόλη μας, την οποία χαρακτηρίζει η συνύπαρξη (με πολλές δυσκολίες), τόσο του Χριστιανικού, όσο και του μουσουλμανικού στοιχείου. Λίγες μέρες μετά την εορτή του Πάσχα ολόκληρος ο πληθυσμός της πολιτείας του Μεγάλου Κάστρου, χριστιανικός και μουσουλμανικός γιορτάζουν αφενός την εορτή του Αγίου Γεωργίου και αφετέρου την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής.
Οι Μουσουλμάνοι γιόρταζαν τον Άγιο Γεώργιο, τον οποίο αποκαλούσαν “Χίζι” και τηρούσαν ένα αρχαίο έθιμο το οποίο ονόμαζαν “εντρελέζι”.
Για τους μουσουλμάνους υπήρχε μια αρχαία παράδοση που κατά την 23η του Απρίλη ο Σουλτάνος εξερχόταν στην εξοχή και πατούσε τα χόρτα. Με τον τρόπο αυτό ήθελε να φανερώσει ότι έφθασε η Άνοιξη. Μία συνήθεια την οποία τηρούσαν οι Μουσουλμάνοι και συνήθως οι “ντεκελήδες” οι οποίοι εξέρχονταν κατά ομάδες στην εξοχή και διασκέδαζαν.
Άλλες εποχές, άλλες συνήθειες, άλλες παραδόσεις…
Ηράκλειο εκατό χρόνια μετά… Απρίλης του 2021. Η πόλη μας, το νησί μας, η χώρα μας, προσπαθούν να βρουν τα βήματά τους, να ορθοποδήσουν αντιμετωπίζοντας την πορεία, αλλά και την εξέλιξη του φονικού ιού covid-19 που αναμφίβολα είναι μία από τις μεγαλύτερες πληγές του αιώνα μας!