Η Μάχη της Κρήτης ήταν ιστορικό γεγονός, ίσως μοναδικό στη νεώτερη ιστορία για πολλούς λόγους. Κυρίως επειδή αυθόρμητα συμμετείχαν οι Κρητικοί στην αντιμετώπιση ενός επίλεκτου στρατιωτικού σώματος, των αλεξιπτωτιστών, που ήταν το καμάρι του Χίτλερ. Οι απώλειες τους ήταν τόσο μεγάλες, ώστε το σώμα αυτό δεν ξαναχρησιμοποιήθηκε.
Τα αντίποινα ήταν σκληρά για τους Κρητικούς. Δεν θα επεκταθώ στην υπόθεση Ρίχτερ και στην ανακήρυξη του ως επιτίμου διδάκτορος του Πανεπιστημίου Κρήτης που αποτελεί μελανή κηλίδα. Ευτυχώς που με πρωτοβουλία του καθόλα άξιου πρύτανη κ. Ζώρα διορθώθηκε. Δεν γνωρίζω, αν υπάρχει αντίστοιχο παράδειγμα διεθνώς.
Δίκαια, επομένως, τιμάται με λαμπρότητα η επέτειος. Η γέννησή μου συνέπεσε με το βομβαρδισμό της περιοχής του Αρκαλοχωρίου. Η μνήμη μου, ως παιδιού, έχει συγκρατήσει από τα χρόνια της Κατοχής το σκληρό ήχο της γερμανικής γλώσσας και δυο-τρία περιστατικά από τους Γερμανούς που εγκαταστάθηκαν στο φυλάκιο μεταξύ Αρκαλοχωρίου και Αγιάσεμης, όπως προφερόταν ο προσφυγικός οικισμός Αγία Σεμνή.
Η μνήμη είναι χρήσιμη μόνο, όταν δεν γίνεται αφορμή για εθνικοπατριωτικές κορώνες και διαιώνιση του μίσους μεταξύ των τότε εμπολέμων, αλλά ως προσπάθεια να μην επαναληφθούν παρόμοιες τραγωδίες και μίση. Επίσης, αξίζει να αναρωτηθούμε, πώς και γιατί ένα ηγετίσκος σαν τον Χίτλερ κατόρθωσε να γοητεύσει έναν λαό, όπως ο γερμανικός με ιδιαίτερη ανθρωπιστική παιδεία και απαράμιλλες μουσικές και ποιητικές δημιουργίες και να απειλήσει μιαν ήπειρο με υψηλή πολιτισμική παράδοση.
Θα περιοριστώ σε δύο εκδηλώσεις, που παρακολούθησα, για να σημειώσω την ιδιαίτερη ποιότητα και την επάξια ανταπόδοση τιμής προς τους τότε ηρωικούς αγωνιστές. Την εκδήλωση του Δήμου Ηρακλείου, μια άρτια διοργάνωση που ετοίμασε η υπεύθυνη της Υπηρεσίας Πολιτισμού κ. Εύη Μαρτιμιανάκη και η ομάδα της, με ομιλητή τον Κωστή Μαμαλάκη και την έκθεση ντοκουμέντων που το μεράκι και η αφοσίωσή του έχουν συγκεντρώσει. Είναι πολύτιμα ενθυμήματα.
Στην ομιλία του δεν αναλώθηκε στις συνηθισμένες ενθουσιαστικές δοξολογίες και υμνητικά επίθετα. Απλώς απαρίθμησε τα επιμέρους γεγονότα σε διάφορες περιοχές του Ηρακλείου και τους νεκρούς αξιωματικούς που με πρωτοβουλία τους ηγήθηκαν σε διάφορα σημεία ομάδων αντίστασης.
Η συνεχής παρουσία του Δημάρχου Ηρακλείου σε όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης σημειολογικά έδειξε σε όλους μας, πώς οφείλουν οι άρχοντες να σέβονται την ιστορία του τόπου τους .
Η συντονίστρια κ. Κατερίνα Ζωγραφιστού επέλεξε να περιορίσει τον λόγο της στο Γιώργο Σεφέρη που βρισκόταν τότε στην Κρήτη, πήρε φεύγοντας κρητικό χώμα και στη διάρκεια του πολέμου στην Αίγυπτο έγραψε το ποίημα «Μέρες του Ιουνίου ‘41» που εντάχθηκε στο «Ημερολόγιο Καταστρώματος Β΄» όπου εκφράζεται ο πόνος για το σκλαβωμένο αγαπημένο νησί, την Κρήτη.
Ποιος θέλει τώρα να λουστεί στα νερά του Πρωτέα;
Τη μεταμόρφωση τη γυρέψαμε στα νιάτα μας
με πόθους που έπαιζαν σαν τα μεγάλα ψάρια
σε πέλαγα που φύραναν ξαφνικά
πιστεύαμε στην παντοδυναμία του κορμιού.
Και τώρα βγήκε το νέο φεγγάρι αγκαλιασμένο
με το παλιό, με τ’ όμορφο νησί ματώνοντας
λαβωμένο, το ήρεμο νησί, το δυνατό νησί, το αθώο.
Αξίζει να αναφερθεί ότι ο Γ. Σεφέρης αγαπούσε πολύ την Κρήτη και η διάλεξή του τότε στην Αλεξάνδρεια για τον Ερωτόκριτο είναι, ίσως, η καλύτερη προσέγγιση της ουσίας του ποιητικού λόγου του Κορνάρου. Άλλωστε, η ποίηση του Σεφέρη όπως του Σολωμού και του Σικελιανού έχει στον Ερωτόκριτο την πηγή της.
Η άλλη εκδήλωση ήταν του Δήμου Μινώα, στο χωριό Γαρύπα που είχε επιλεγεί για να αποδοθούν τιμές στην επέτειο. Ακούστηκαν οι μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τότε τα γεγονότα όπως είχαν καταγραφεί σε βίντεο από τον Ζαχαρία Αλετρά που υπηρετεί στην Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Η σύζυγός του Ευδοξία Κλεισαρχάκη-Αλετρά, Κοινωνιολόγος είχε την ευθύνη της όλης διοργάνωσης. Βραβεύτηκαν και χαιρέτησαν πρόσωπα, που μετείχαν στα γεγονότα. Ιδιαίτερα συγκινητικός ήταν ο εμπνευσμένος λόγος του Μανώλη Στρατάκη, 97 ετών.
Ευγενική φυσιογνωμία που, όπως πολλοί τιμήθηκαν αργότερα από μια μητριά – πατρίδα με διακοπές σε ξερονήσια. Το μήνυμά του καίριο και ουσιαστικό. Να μην αφήσουμε το μίσος και το φασισμό να καπηλευτούν τους αγώνες, γιατί η ελευθερία και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δύσκολα κερδίζονται, αλλά εύκολα χάνονται από εθνοκάπηλους.
Ο Γιώργης Ταμιωλάκης, που είναι από τους μεγάλους λαουτιέρηδες με γενικότερη αναγνώριση, αφού για χρόνια συνόδευε όλους τους μεγάλους λυράρηδες, πέτυχε να συγκροτήσει σε σύντομο χρόνο μια χορωδία, που απέδωσε άριστα επετειακά τραγούδια.
Αξίζουν πραγματικά συγχαρητήρια και στους δύο Δήμους και στους υπευθύνους των διοργανώσεων. Καταλήγοντας μια απλή αναφορά στους τότε συμμάχους. Παραμένει η πικρία, γιατί οι Άγγλοι δεν υπερασπίστηκαν το νησί. Ας απαντήσουν οι ιστορικοί. Προσωπικά μια απλή αναφορά.
Δεν πρέπει να ξεχνούμε, ότι η Αγγλία πλήρωσε το βαρύτερο τίμημα στον αγώνα εναντίον του Χίτλερ. Εκτοτε η Μ. Βρετανία κατέρρευσε και σήμερα διατηρεί απλώς την ιστορική της αίγλη. Σέβεται, όμως, τους θεσμούς της και ενώ δεν έχει Σύνταγμα, είναι αδιανόητο τα πρόσωπα να μην σεβαστούν το θεσμικό τους ρόλο.
Αν πρόσφατα οι πολίτες, όπως και στη χώρα μας, και στις ΗΠΑ και στην Ουγγαρία και στην Ιταλία έπεσαν θύματα φτηνών λαϊκιστών αποδεικνύεται ότι το άριστο πολίτευμα η Δημοκρατία έχει τις αδυναμίες του. Δύσκολα αναδεικνύονται μεγάλοι ηγέτες όπως ο Τσόρτσιλ και ο Ε. Βενιζέλος που διαθέτουν πολιτικό ανάστημα και πειθώ και κατορθώνουν να εξασφαλίσουν τη λαϊκή συναίνεση και να οδηγήσουν τους λαούς τους χωρίς να υποκύπτουν στις κραυγές του πλήθους.