Ο θρυλικός αρχηγός Καπετάν Μητροφάνης Καλογεράκης, από τον Άι-Γιάννη Αμαρίου, ήταν από τους σημαντικούς Κρητικούς αρχηγούς του 1821. Τιμώμενος από την επιτροπή «Ελλάδα 2021», για τα 200 χρόνια της επανάστασης του 1821, προκάλεσε τριβές στους πολιτικούς, για την απεικόνισή του.
Η πανελλαδικής εμβέλειας εφημερίδα «Η Εφημερίδα των Συντακτών» αναφέρει τη διαφωνία του βουλευτή Χανίων κ. Π. Πολάκη με τη Γιάννα Αγγελοπούλου, για τη μη αξιοπρεπή κατά τη γνώμη του, απεικόνιση του μεγάλου ήρωα στους τιμώμενους οπλαρχηγούς της Κρητικής επανάστασης του 1821. Αναφέρει η εφημερίδα: «Άνω – κάτω πάλι ο ΣΥΡΙΖΑ με τον Πολάκη. Ας τον στείλουν λοιπόν μια και καλή στη Γιάννα να τελειώνουμε.
Από τις 200 «προτάσεις» που δέχτηκε από «τοπικούς παράγοντες» η πρόεδρος της Επιτροπής για το 2021, η φωτογραφία του Καπετάν Μητροφάνη (Καλογεράκη)….», δεν θεωρήθηκε επάξια του ιστορικού του βάρους, από το Βουλευτή.
Όμως η ουσία δεν είναι εκεί, αλλά στην προσωπικότητα του εθνομάρτυρα και την επική του δράση, ο οποίος στην πραγματικότητα είναι ο Αθανάσιος Διάκος της Κρήτης και από τους ελάχιστους ήρωες του 1821 με αυτό το συνολικά ιδιαίτερο και μοναδικό ιστορικό θανάτου. Κυνηγήθηκε για το μεγαλειώδη αγώνα του και σφάχθηκε σαν αρνί, τραυματισμένος και ζωντανός, κατά κάποιες πηγές, κατά άλλες είχε ξεψυχήσει.
Το κεφάλι του οι Τούρκοι το πηγαίνουν στη μάνα του στο χωριό του, τον Άι-Γιάννη Αμαρίου, για να λάβουν ως απάντηση, όχι κλάματα οδυρμούς και μαλλιοτραβήγματα, αλλά τα λόγια μιας πραγματικής μάνας ήρωα: «Ποιος σκύλοι δεν γνωρίζει την κεφαλήν του παιδιού του; Μα τι θαρρείτε; πως εσκοτώσετε τον Μητροφάνη θα χαθή η Χριστιανότης; όχι δεν χάνεται», δείχνοντας έτσι ποιας ρίζας βλαστός ήταν ο Καπετάν Μητροφάνης.
Υπάρχουν πολλές καταγεγραμμένες πηγές-μαρτυρίες, της ζωής, των ανδραγαθημάτων, του μαρτυρικού του θανάτου, από ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα, ή τα πληροφορήθηκαν από αυτούς που τα έζησαν. Στοιχεία της δράσης του αναφέρουν, εκτός από τους απογόνους του, αρκετοί λόγιοι και ιστορικοί, όπως: ο λόγιος Γιατρός Γ. Ανδρεδάκης (1860-1933), ο Επιθεωρητής Εκπαίδευσης Κρήτης Γενεράλης (1860-1943), ο ιστορικός Ι. Μουρέλος (1886-1963).
Υπάρχουν επίσης δύο ιστορικά έγγραφα του 1823 με την υπογραφή του, Καπετάν Μητροφάνης. Είναι αξιοθαύμαστοι οι χαρακτηρισμοί που του αποδίδουν οι ιστορικοί αυτοί, που ούτε συγχωριανοί, ούτε συγγενείς του ήταν, όπως: «Μητροφάνης διακεκριμένος επ’ ανδρεία». «Ο ηρωϊκώτατος αρματολός και Αρχηγός Μητροφάνης… προ του 1821 είχε διαπράξει πολλά κατά των Γιαννιτσάρων και κατατρομάξει αυτούς…
Οι Γιαννιτσάροι μανιωδώς επεδίωκον την καταστροφήν του….Κατά δε την Επανάστασιν του 1821 πολλά εξετέλεσεν ανδραγαθήματα εν Κρήτη διατηρών ίδιον σώμα πολεμιστών….ο Μητροφάνης με τους επιλέκτους άνδρας του μετέβη εις Πελοπόννησον λαβών μέρος εις πολλάς μάχας κατά των Τούρκων μέχρι του 1827….πληροφορηθέντες οι εν Ηρακλείω Αμπαδαίοι την άφιξίν του τα μέγιστα εθορυβήθησαν. Αμέσως δε εις διαβούλια απεφάσισαν την εξαφάνισίν του…. Σπεύσαντες δε έφερον το τρόπαιόν των (το κεφάλι του) εις Ηράκλειον όπου οι Τούρκοι επανηγύρισαν δια το γεγονός».
Ο Καπετάν Μητροφάνης από 18 ετών κρατούσε το τουφέκι, πολεμούσε τους Τούρκους και τιμωρούσε τους αδίστακτους, αιμοβόρους, και κτηνώδεις Αμπαδιώτες Γενίτσαρους, για τις βιαιότητες και τα εγκλήματά τους. Μεθούσε πολεμώντας, από την οργή και την αγανάκτηση εναντίον τους, για τις φρικώδης πράξεις τους, εκστασιαζόταν τιμωρώντας τους. Το κρητικό γιαταγάνι του θέριζε αμείλικτα, σαν πύρινη ρομφαία και περιόριζε τις ασυδοσίες και τις βδελυρές πράξεις των αιμοδιψών τυράννων.
Αγωνιζόταν νύχτα-µέρα για την λευτεριά. Έμπαινε στη φωτιά της μάχης και στον κίνδυνο χωρίς να λογαριάζει τη ζωή του. Πείνασε, δίψασε, δεν κοιμήθηκε ήσυχα. Λαγοκοιμόταν, διαρκώς μετακινούμενος, με το χέρι στη σκανδάλη, σε ετοιμότητα για να μην πέσει σε ενέδρες, πάντα κυνηγημένος όσο ζούσε.
Είδε συγγενείς του να σκοτώνονται, αδέρφια του να τυραννιούνται και τα παιδιά τους να ξεψυχάνε μπροστά τους. Δεν ανεχόταν να βλέπει τις Κρητικοπούλες να ξευτελίζονται, να βιάζονται, να αρπάζονται και να σέρνονται στα σκλαβοπάζαρα και στα σεράγια των Πασάδων.
Να τις αναγκάζουν να χορεύουν ημίγυμνες στο ρόβι, στα σκάγια και στα χυμένα λάδια, στους οντάδες των Γενιτσαραγάδων. Δεν μπορούσε να μένει απαθής, με όποιο τίμημα και κόστος, βλέποντας τους Χριστιανούς να μην έχουν κανένα δικαίωμα στη ζωή, στα παιδιά, στις γυναίκες τους, στην περιουσία τους. Να τους τυραννούν απάνθρωπα, να τους σκοτώνουν για διασκέδαση στο μπαϊράμι. Όλα αυτά τον έκαναν να πιστεύει και να εφαρμόζει το «Τούρκος καλός μόνο νεκρός».
Οι Τούρκοι και μόνο στο άκουσμα του ονόματός του, πανικόβλητοι, τρομοκρατημένοι, αλλόφρονες από δειλία, κρυβόταν, εξαφανίζονταν, έφευγαν μίλια μακριά. Μαζεύονταν στα μεγάλα κάστρα των Κρητικών πόλεων για προστασία, γιατί γνώριζαν τι τους περιμένει. Τα ανδραγαθήματά και η φήμη του είχαν εξάψει τη φαντασία και το φόβο τους, προκαλώντας τους τρόμο και ρίγος θανάτου. Τον φαντάζονταν σαν ένα μυθικό γίγαντα, που κατακρεουργούσε ανθρώπους, που ήταν ανίκητος και δεν τον σκότωναν τα βόλια. Ήταν γ’ αυτούς, ο ίδιος και οι επίλεκτοι άνδρες του, σαν το εφτακέφαλο θεριό της αποκάλυψης που σκορπίζει τον όλεθρο και την καταστροφή στο πέρασμά του.
Ήταν τόση η ικανότητά, η γενναιότητα, το θάρρος του στο πεδίο της μάχης, η δόξα που απόκτησε, ώστε 24 ετών αναδεικνύεται ήδη Αρχηγός επαναστατικών σωμάτων, πράγμα πολύ σπάνιο στην επανάσταση του 1821.
Ήταν η εποχή κατά την οποία την αρχηγία και τις προαγωγές τις έπαιρνες χωρίς ηλικιακό κριτήριο, από τους συναγωνιστές σου, με βάση τις ηγετικές σου ικανότητες, την αυτοθυσία, το θάρρος, τη γενναιότητα, την εμπιστοσύνη που ενέπνεες στους πολεμιστές στις δύσκολες περιστάσεις και όχι με χαρτιά και αποφάσεις άλλων, άσχετων με την σκληρή και αδυσώπητη πραγματικότητα της τουρκοκρατίας ή με ευτελή πολιτικά κριτήρια χωρίς αντίκρισμα.
Η οικογένειά του πάντα τον είχε καύχημα και κλέος της, καμάρωνε για τον πρόγονό της, προβάλλοντας τον ως πρότυπο, που επηρέαζε τα μέλη της. Την κάτω ρούγα των Καλογερήδων του Άι-Γιάννη την ονόμαζαν Μητροφανέικα οι παλιοί και τις ζωηρές αντρογυναίκες της οικογένειας Μητρορφάνενα.
Η οικογένεια του, μέχρι και σήμερα, δίνει το όνομά του σε μέλη της, όπως αξίζει στους ήρωες. Ο παπά Στυλιανός Ν. Καλογεράκης (Θεολόγος) και η σύζυγός του Κατερίνα (Φυσικός), πριν 12 χρόνια, έδωσαν στον πέμπτο γιο τους το όνομα Μητροφάνης, έβδομη γενιά μετά τον Καπετάν Μητροφάνη, σαν ελάχιστο φόρο τιμής.
Κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ της ψυχής στην ηρωική θυσία του, στην προσφορά, στη φιλοπατρία και στη ριψοκίνδυνη ζωή του, στη ζοφερή εκείνη εποχή, που αν και όλα «τ’ σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά», εκείνος ύψωσε το ανάστημά του, έγινε «μπροσταρόκριος» στους αγώνες. Αξίζει κάθε τιμής, ύμνου και προβολής, ως πρότυπο αυτοθυσίας, θάρρους, αντρειοσύνης και αγωνιστικότητας, χάριν του πολυβασανισμένου κρητικού λαού.
*Ο Ευτύχιος Καλογεράκης είναι διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών