Μπορεί να είναι μουντή η ατμόσφαιρα γενικά αλλά και η ψυχολογία μας, όμως ας καλωσορίσουμε τον νέο μήνα και ας ευχηθούμε μόνο καλά να μας φέρει… Κανένας άλλος μήνας του χρόνου δεν έχει τόσα θέλγητρα όσα αυτός. Ένας γλυκός μήνας που δεν μπορεί να συγκριθεί με τους άλλους. Πολλές φορές μεταμορφώνεται και αγριεύει με βροχές έντονες, με κρύα που θυμίζουν την καρδιά του χειμώνα, με χαλάζι ή και χιόνι. Το τελευταίο το λένε χιόνι απριλιάτικο, ψεύτικο, χιόνι που η επόμενη μέρα συνήθως δεν το βρίσκει. Δεν προλαβαίνει να κάνει κακό, αφού είναι προσωρινό.
Μια ειρωνία μέσα στην ανοιξιάτικη ομορφιά. Σαν το χιόνι αυτό παρομοιάζεται η αγάπη, η επιπόλαιη σχέση που έχει το νέο ζευγάρι και η εικόνα αυτή μεταφέρεται με επιτυχία στο δίστιχο που ακολουθεί: “Η αγάπη σου είναι ψεύτικη σαν τ’ Απριλιού το χιόνι, όπου το ρίχνει αποβραδίς και το πρωί το λιώνει”.
Σ’ ένα κρητικό τραγούδι για καλύτερες μέρες που διαλέγει η λυγερή να πάει στον αγαπητικό της, είναι οι τελευταίες μέρες του Απριλιού και οι πρώτες του Μάη: “Ωσάν τις πρώτες του Μαγιού
τις ύστερες τ’ Απρίλη”.
Απρίλης και γιορτινή φορεσιά είναι το ίδιο στην ποιητική γλώσσα του λαού μας. Και όποιος φοράει τα γιορτινά του Απρίλη ρούχα, μπορεί να λέγεται και απριλοφόρητος, που θα πει φορεμένος με ανοιξιάτικη στολή: “Απρίλη απριλοφόρητε,
Μάρτη κατακαημένε”.
Από την θελητική φύση του Απριλίου, συμπαρασύρεται ακόμα και το φεγγάρι το οποίο αυτό το μήνα παίρνει άλλη χάρη. Ο κλέφτης στο δημοτικό μας τραγούδι παραγγέλλει να του φτιάξουν το κιβούρι του (τον τάφο του), μακρύ και πλατύ, αφήνοντας ένα παράθυρο στη δεξιά του μεριά για “να μπαίνει ο ήλιος του Μαγιού τ’ Απρίλη το φεγγάρι”.
Σ’ ένα άλλο δημοτικό τραγούδι η μητέρα νανουρίζει το μωρό της λέγοντας πως επιθυμεί να δει το γάμο του: “Του παιδιού μου εγώ το γάμο
Μάη κι Απρίλη θα τον κάμω”.
Ο ποιητής συνήθως φαντάζεται τον Απρίλη να φοράει στολή από ρόδα, ροδοστολισμένο δηλαδή:
“Ο Μάης με τα τριαντάφυλλα, Απρίλης με τα ρόδα,
Απρίλη ρόδα φόρεσες, Μάη μου κανακάρη”.
Δεν υπάρχει φυτό ή λουλούδι που να μην ανθίζει το μήνα αυτό, που είναι κατ’ εξοχή μήνας της ανθισμένης φύσης. Χόρτα, θάμνοι, δέντρα, όλα ανθίζουν. Τα πουλιά κάνουν κι αυτά τους γάμους τους, τραγουδούν τον έρωτά τους και αυτό φαίνεται από τις γλυκιές νότες που βγάζουν όταν κελαηδούν. Μια διαρκής έμπνευση από την έντονη και συνεχή ανθοφορία για όλους. Το δημοτικό μας τραγούδι κι εδώ κάνει την παρουσία του, αφού θέλει τη νέα να έχει στον κόρφο της τ’ απριλιάτικα λουλούδια και να λέει:
“Και βάλε το χέρι σου στον αργυρό μου κόρφο,
να δεις του Μάη τις δροσιές, τ’ Απρίλη τα λουλούδια”.
Σε κάποιους άλλους στίχους ο Απρίλης ονομάζεται δροσερός, γιατί τα πρωινά φορτώνει τα σπαρτά με τις δροσιές του, που τόσο ψάλλει η έντεχνη ποίηση και παρομοιάζει αυτές, με σκόρπια διαμάντια που λαμπιρίζουν, στο πρώτο αντίκρισμα του ήλιου την αυγή!
“Μάρτη, Μάρτη μου καλέ και Απρίλη δροσερέ”.
Σ’ άλλο τραγούδι Απρίλης και άνοιξη είναι το ίδιο πράμα και αυτό έχει το λόγο του, αφού αυτός ο μήνας είναι καρδιά της άνοιξης.
“Σαν έρθει Απρίλης και άνοιξη
τ’ όμορφο καλοκαίρι”.
Μεγάλη θέση πήρε ο Απρίλης και στις παροιμίες μας. Πολλές φορές είναι φυσικό να βρέχει το μήνα αυτό αλλά υπάρχουν και περίοδοι ξηρασίας. Αυτό βέβαια κάνει κακό στους παραγωγούς και γενικότερα στον αγροτικό κόσμο που βλέπει το βιος του να καταστρέφεται και να χάνεται. Από την παρατήρηση που έκαναν οι γεωργοί για τη βροχή του Απριλιού, έβγαλαν το παρακάτω συμπέρασμα, το οποίο και αποκρυστάλλωσαν στην παροιμία!
“Αν βρέξει ο Απρίλης δυό νερά
κι ο Μάης άλλο ένα,
χαρά σ’ εκείνα τα σπαρτά,
που ‘ναι στη γη σπαρμένα.
Αν βρέξει Απρίλης δώδεκα κι ο Μάης μία, δύο
αξίζει η βασιλειά μου, για όλο μου το βίο”.
Σοφά όλα αυτά τα λόγια αφού η απριλιάτικη βροχή είναι ένας πλούτος σ’ όλους, γι’ αυτό ακούμε και τους αγρότες να λένε όταν βρέχει τον Απρίλη: “Έριξε ο Θεός το μάλαμα”.
Είναι ο ποιο ευαίσθητος μήνας για το αμπέλι, αφού τα πιο τρυφερά βλαστάρια του βγαίνουν αυτό το μήνα. Τόσο τρυφερές είναι οι αμπελόβεργες που και μ’ ένα άγγιγμα κόβονται. Σπάνια θα δούμε αμπελουργό τον Απρίλη να μπαίνει στο αμπέλι του. Αλλά και αν μπουν προσέχουν υπερβολικά.
Ο Απρίλης με το Μάη είναι η πόρτα που μας ανοίγεται για να μπούμε στο καλοκαίρι. Μας το επιβεβαιώνει και η παροιμία: “Απρίλης, Μάης κοντά το θέρος”.
Θα κλείσω το σημερινό πόνημά μου με κάποιες επισημάνσεις για τον μήνα Απρίλιο, τότε που οι άνθρωποι καλλιεργούσαν και προσπαθούσαν να περάσουν όλο το χρόνο με το σιτάρι και το καλαμπόκι τους. Φυσικά, όταν δεν τους έφτανε, το αγόραζαν. Την σοδειά τους λοιπόν ήταν υποχρεωμένοι να την αποθηκεύσουν σε διάφορες κοφίνες.
Από τις κοφίνες έβγαζαν όσα δημητριακά σε ποσότητα ήθελαν και τα άλεθαν στο μύλο του χωριού τους. Ήταν ο μήνας που έσμιγαν τα δύο ψωμιά, το παλιό με το καινούργιο (αυτό με το αλεύρι της νέας σοδειάς). Αποκαλούσαν δε τον Απρίλη και τιναχτοκοφίδη. Αφού ετίναζαν οι άνθρωποι το κοφίνι με τους παλιούς καρπούς για να βάλουν τους νέους.
Ας δούμε όμως πώς ο Καστρινός αρθρογράφος της “Νέας Εφημερίδας” υποδέχεται τον μήνα Απρίλιο πριν από ένα ολόκληρο αιώνα, παραθέτοντας κάποια αποσπάσματα από το κείμενό του.
“-Την αγοράν επλημμύρισαν τα φρέσκα κουκιά και οι αγκινάρες.
-Η σσρακοστινή όψις της αγοράς εφέτος με τα κταπόδια, γλώσσες καλής ποιότητος και ευθυνές, ταραμάδες κ.λπ. μας ενθυμίζει την προπολεμικήν κατάστασίν της.
-Δεν λησμονούμεν ότι κατά τα τρία πολεμικά έτη τα θαυμάσια αυτά θαλασσινά είχον εξαφανισθή παντελώς και διηρχόμεθα την Μεγάλην Εβδομάδα μένοντες νηστικοί με ελληνικωτάτας ελαίας!
-Τοιουτρόπως το τέρμα του πολέμου το παρακολουθεί ο κόσμος με μεγάλην ανακούφισιν εις την αγοράν περισσότερον και ολιγώτερον εις τας εργασίας του Συνεδρίου των Παρισίων.
-Αραιά και δειλά έκαμαν την εμφάνισίν των από της παρελθούσης εβδομάδος τα περισσυνά ψαθάκια ανυπομόνων κομψευομένων.
-Εκ παραλλήλου, εις τας προθήκας του κ. Βογιατζάκη ενεφανίσθησαν τα καινουργή, ολόλευκα, λάμποντα, νωπά, και προκαλούντα αλαζονικώς την επιστρατευθείσαν εφεδρείαν.
-Αι εργασίαι προς ισοπέδωσιν του υπό του Δήμου απαλλοτριωθέντος οικοπέδου Μάρκογλου, εις την πλατείαν των “Τριων Καμαρών” ετερματίσθησαν.
-Δεν υπολείπεται παρά η πλακόστρωσις και αι βαθμίδες δια να αποκτήσωμεν μίαν πλατείαν πρύτης τάξεως.
-Υπενθυμίζομεν, επί τη ευκαιρία των συνεδριάσεων της ολομελείας του Δημοτικού Συμβουλίου την ωραίαν ιδέαν που έρριψεν ο κ. Ι. Κονδυλάκης, εις εν εκ των τελαιταίωντου χρονογραφημάτων, όπως ονομασθή η νέα οδός εκείθεν της “Ακ-Τάμπιας” με το όνομα του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά.
-Το άσπρισμα των οικιών και μαγαζείων εξακολουθεί προσδίδον μίαν φρεσκάδα εις την παλαιάν πόλιν μας”.
Και όλα αυτά, αφού πλησίαζαν οι ημέρες του Πάσχα και ήδη έπρεπε ν’ αρχίσουν οι καθιερωμένες προετοιμασίες… όπως οι μέρες αυτές το καλούσαν.