Στο προηγούμενο άρθρο μας στην εφημερίδα «Πατρίς» της 25.1.2020 αναλύσαμε τις επιπτώσεις των μέτρων των τριών Μνημονίων στις γεννήσεις, τους θανάτους, τη φυσική μεταβολή, τη μετανάστευση και τον πληθυσμό της Κρήτης και των νομών της σε σύγκριση με εκείνες στο Σύνολο Χώρας και διαπιστώσαμε ότι με την εξαίρεση του νομού Λασιθίου, οι επιπτώσεις αυτές ήταν ηπιότερες στην Κρήτη και στους τρεις νομούς της σε σύγκριση με εκείνες στο Σύνολο Χώρας.
Στο άρθρο αυτό θα εξετάσουμε τις επιπτώσεις των μέτρων των τριών Μνημονίων στην οικονομία της Κρήτης και των νομών τις σε σχέση με εκείνες στο Σύνολο Χώρας. Πιο συγκεκριμένα θα εξετάσουμε τις μεταβολές στο κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) το οποίο αποτελεί το μέτρο της σύγκρισης των νομών και περιφερειών της χώρας, άλλα και κρατών στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σε ό, τι αφορά την εκτίμηση των αποτελεσμάτων της ανάλυσης που ακολουθεί θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι το κατά κεφαλή ΑΕΠ προκύπτει από τη διαίρεση του συνολικού ΑΕΠ δια του πληθυσμού. Η αύξηση η μείωση του συνολικού ΑΕΠ προκαλεί αύξηση ή μείωση του κατά κεφαλή ΑΕΠ, ενώ, αντίθετα, η αύξηση ή μείωση του πληθυσμού προκαλεί μείωση ή αύξηση του κατά κεφαλή ΑΕΠ.
Έχοντας υπόψη τα παραπάνω στις δύο πρώτες στήλες του πρώτου μέρους του Πίνακα δίνεται το συνολικό ΑΕΠ (δηλαδή την αξία της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών) σε εκατομμύρια ευρώ σε τρέχουσες τιμές της Κρήτης και των νομών της και του Συνόλου Χώρας τα έτη 2009 (έτος πριν από την εφαρμογή των μέτρων των Μνημονίων) και 2017 (τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν στοιχεία) και στην 3η στήλη η ποσοστιαία μεταβολή του.
Από την 3η στήλη του Πίνακα φαίνεται ότι το 2017 σε σχέση με το 2009:
– Το συνολικό ΑΕΠ μειώθηκε στην Κρήτη και τους νομούς της και στο Σύνολο Χώρας. Η μείωση του στην Κρήτη και σε τρείς νομούς της ήταν μικρότερη από εκείνη στο Σύνολο Χώρας, ενώ στο νομό Ηρακλείου μεγαλύτερη.
Και στους 51 νομούς της χώρας σημειώθηκε μείωση, η οποία κυμάνθηκε από 32,2% στo νομό Ροδόπης μέχρι 10,5% στο νομό Φλωρίνης. Ανάμεσα στους 51 νομούς η μείωση στο νομό Ηρακλείου ήταν ή 22η σε ύψος, στο νομό Χανίων η 28η, στο νομό Ρεθύμνου η 48η και στο νομό Λασιθίου η 42η. Ανάμεσα στις 13 περιφέρειες η μείωση στην Κρήτη ήταν η 8η σε ύψος.
– Ο πληθυσμός αυξήθηκε στην Κρήτη και σε τρείς νομούς της και μειώθηκε στο νομό Λασιθίου, ενώ στο Σύνολο Χώρας μειώθηκε. Μετά από συνεχή αύξηση από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου είναι η πρώτη φορά που o πληθυσμός της χώρας άρχισε (από το 2011) να μειώνεται συνεχώς λόγω από τη μια μεριά της υπεροχής των θανάτων έναντι των γεννήσεων και από την άλλη της νέας μετανάστευσης.
Η μεγαλύτερη αύξηση πληθυσμού σημειώθηκε στο νομό Ρεθύμνης και ακολουθούν οι νομοί Ηρακλείου και Χανίων. Σε 11 νομούς σημειώθηκε αύξηση και ανάμεσα σ’ αυτούς η αύξηση στο νομό Ρεθύμνης ήταν η 9η σε ύψος, στο νομό Ηρακλείου η 7η και στο νομό Χανίων η 10η. Στους υπόλοιπους 40 νομούς σημειώθηκε μείωση και η μείωση στο νομό Λασιθίου ήταν η 22η σε ύψος.
Στις περιφέρειες Βόρειου Αιγαίου, Νότιου Αιγαίου και Κρήτης σημειώθηκε αύξηση ενώ στις υπόλοιπες μείωση.
– Το κατά κεφαλή συνολικό ΑΕΠ μειώθηκε στην Κρήτη και στους νομούς της και στο Σύνολο Χώρας. Η μείωση του στην Κρήτη και στους νομούς Ηρακλείου και Χανίων ήταν μεγαλύτερη από εκείνη στο Σύνολο Χώρας. Και στους 51 νομούς της χώρας σημειώθηκε μείωση, η οποία κυμάνθηκε από 34,7% στo νομό Σάμου μέχρι 7,6% στο νομό Φλωρίνης. Ανάμεσα στους 51 νομούς η μείωση στο νομό Ηρακλείου ήταν ή 10η σε ύψος, στο νομό Χανίων η 15η, στο νομό Ρεθύμνου η 36η και στο νομό Λασιθίου η 43η. Ανάμεσα στις 13 περιφέρειες η μείωση στην Κρήτη ήταν η 4η σε ύψος.
Εξαιτίας των διαφορών στη μεταβολή (αύξηση ή μείωση) του συνολικού ΑΕΠ και του πληθυσμού των νομών και των περιφερειών σημειώθηκαν ανακατατάξεις σε ό, τι αφορά τη σειρά των νομών ανάμεσα στους 51 και των περιφερειών ανάμεσα στις 13 με βάση το ύψος του κατά κεφαλή ΑΕΠ. Ειδικότερα ανάμεσα στους 51 νομούς:
– Ο νομός Λασιθίου ενώ το 2009 βρισκόταν στην 14η θέση, το 2009 «ανέβηκε» στην 9η το 2017 και νομός Ρεθύμνης από την 22η στην 18η. Η βελτίωση της θέσης του νομού Λασιθίου οφείλεται στη μείωση του πληθυσμού του, ενώ του νομού Ρεθύμνης στη μικρή σχετικά μείωση του συνολικού του ΑΕΠ.
– Ο νομός Χανίων ενώ το 2009 βρισκόταν στην 11η θέση, το 2017 «κατέβηκε» στη 13η το 2017 και νομός Ηρακλείου από τη 15η θέση το 2009 στη 19η το 2017. Η χειροτέρευση της θέσης των νομών αυτών οφείλεται από τη μια μεριά στη μεγάλη σχετικά μείωση του συνολικού τους ΑΕΠ και από την άλλη στην αύξηση του πληθυσμού τους.
– Ανάμεσα στις 13 περιφέρειες της χώρας, η Κρήτη από τη 5η θέση του 2009 «κατέβηκε» στην 6η το 2017. Η χειροτέρευση της θέσης της Κρήτης οφείλεται βασικά στην αύξηση του πληθυσμού της
– Μετά από τις ανακατατάξεις αυτές η σειρά των νομών της Κρήτης με βάση το ύψος του κατά κεφαλή ΑΕΠ, άλλαξε και ενώ:
– το 2009 πρώτος ήταν νομός Χανίων, δεύτερος ο νομός Λασιθίου, τρίτος ο νομός Ηρακλείου και τέταρτος ο νομός Ρεθύμνης,
– το 2017 πρώτος ήταν νομός Λασιθίου, δεύτερος ο νομός Χανίων, τρίτος ο νομός Ρεθύμνης και τέταρτος ο νομός Ηρακλείου.
Από την ανάλυση που έγινε στο άρθρο αυτό φαίνεται ότι τα μέτρα των Μνημονίων έπληξαν και την οικονομία της Κρήτης και των νομών της με τη μείωση του συνολικού και του κατά κεφαλή ΑΕΠ τους. Το πλήγμα, όμως, δεν ήταν της ίδιας έκτασης σε όλους τους νομούς και περιφέρειες για τους λόγους που προαναφέρθηκαν. Οι ίδιοι λόγοι ισχύουν και για τις ανακατατάξεις των άλλων νομών και περιφερειών της χώρας.
*Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην: Αντιπρόεδρος της Βουλής, Υπουργός και Καθηγητής της ΑΣΟΕΕ.