Η πηγή Αλμυρού, που βρίσκεται στο ΒΑ άκρο του Φυσικού Πάρκου Ψηλορείτη, σε απόσταση 9,80 km δυτικά της πόλης του Ηρακλείου, χαρακτηρίστηκε από τη Διεθνή Ένωση Υδρογεωλόγων και την UNESCO ως μια από τις σημαντικότερες πηγές. Είναι η μεγαλύτερη καρστική πηγή της Κρήτης και αποκαλείται «το Μάτι του Αλμυρού ποταμού» (Εικ. 1).
Πρόκειται για την κύρια πηγή εκφόρτωσης των υδατικών πόρων, που κατεισδύουν στον Ψηλορείτη και οδηγούνται εκεί μέσα από ένα πολύπλοκο σύστημα σπηλαίων/υπόγειων καρστικών στοών. Μέχρι σήμερα έχουν εξερευνηθεί σχεδόν 500 m γαλαριών, που σε μερικά σημεία έχουν βάθος μεγαλύτερο των 100 m. Η ποσότητα του υφάλμυρου νερού τροφοδοτεί τον ποταμό του Αλμυρού και τις γύρω υγροτοπικές εκτάσεις, που όμως έχουν μειωθεί τα τελευταία 50 χρόνια.
Η παροχή υφάλμυρου νερού της πηγής του Αλμυρού κυμαίνεται από 3 – 40 m3 το δευτερόλεπτο. Ουσιαστικά εκφορτίζει γύρω στα 275 εκατομ. m3 νερού τον μέσο χρόνο ή 753.500 m3 τη μέση ημέρα, δηλαδή περίπου το 1/2 της συνολικής κατανάλωσης νερού στην Κρήτη.
Η πηγή παρέχει τη μεγαλύτερη ποσότητα νερού από οποιαδήποτε άλλη πηγή της Κρήτης, που δυστυχώς εκφορτίζεται κατευθείαν στη θάλασσα μέσω του Αλμυρού ποταμού. Επειδή κάπου στη διαδρομή το γλυκό νερό αναμειγνύεται με θαλασσινό, το νερό της πηγής είναι υφάλμυρο, με εξαίρεση κάποιες μέρες το χειμώνα, όταν υπάρχει η μέγιστη παροχή και το νερό είναι γλυκό.
Η περιεκτικότητα του σε διαλυμένα στερεά (TDS) κυμαίνεται από 250-10.000 mg/L. Η πηγή αυτή αποτελεί ύψιστο δώρο της φύσης για την ευρύτερη περιοχή και θα μπορούσε να εξασφαλίσει το απαραίτητο νερό σε όλη την βόρειο-κεντρική Κρήτη για όλες τις χρήσεις και ιδιαίτερα για ύδρευση. Ήδη η ΔΕΥΑ Μαλεβιζίου κάλυψε της υδρευτικές της ανάγκες με δύο έργα αφαλάτωσης αντίστροφης ώσμωσης (RO), συνολικής δυναμικότητας 5.500m3/d και δυνατότητα να επεκταθεί μέχρι 11.000m3/d στο μέλλον.
Είναι απορίας άξιο γιατί επί περισσότερα από 60 χρόνια συζητείται και μελετάται από Έλληνες και ξένους επιστήμονες και μελετητές η αξιοποίηση του Αλμυρού και ακόμη βρισκόμαστε σχεδόν στο σημείο μηδέν.
Στις δεκαετίες του ΄60 και ΄70, που η αφαλάτωση ήταν οικονομικά απρόσιτη, η συζήτηση αφορούσε την ανάμιξη του νερού του Αλμυρού. Σήμερα, που το κόστος αφαλάτωσης έχει ελαχιστοποιηθεί, το ερώτημα γίνεται πιο πιεστικό.
Πώς συμβαίνει η ιστορική πόλη του Ηρακλείου να συνεχίζει να είναι ελλειμματική σε πόσιμο νερό, παρότι οι Μινωίτες πριν σχεδόν 5000 χρόνια μας δίδαξαν τη χρησιμοποίηση των μη συμβατικών υδατικών πόρων, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη Φαιστό (Αγγελάκης, 2023). Η αξιοποίηση του νερού της πηγής του Αλμυρού, αυτού του πολύτιμου αναξιοποίητου υδατικού πόρου, θα μπορούσε να είναι μοχλός ανάπτυξης και ευημερίας της ευρύτερης περιοχής.
Όπως έχει επανειλημμένα αναφερθεί, οι τρέχουσες επιστημονικές εξελίξεις πλέον επιτρέπουν και επιβάλλουν την επίλυση του υδρευτικού ελλείμματος του Ηρακλείου, μια δια παντός, με μια μονάδα αφαλάτωσης RO μέρους του υφάλμυρου νερού, που εκφορτίζεται από τον Αλμυρό στη θάλασσα, ημερήσιας δυναμικότητας περίπου 20.000 m3/d, δηλαδή περίπου 7,3 εκατομ. m3/έτος με κόστος κατασκευής περίπου 7 εκατομ. € και με μέσο κόστος παραγωγής του πόσιμου νερού υψηλής ποιότητας 0,16 €/m3 νερού (Αγγελάκης, 2024).
Η μονάδα αυτή θα πρέπει να έχει δυνατότητα επέκτασης όποτε και εάν χρειασθεί. Κάθε σχεδιασμός επίλυσης του προβλήματος από γεωτρήσεις μεγάλου βάθους θεωρείται αδόκιμος και ασύμφορος.
Αυτό επιτείνεται από το γεγονός ότι αυτές οι γεωτρήσεις βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόσταση από ότι ο Αλμυρός, όπως είναι οι περιοχές της Κέρη, του Γωνιανού Φαραγκιού, του Αγίου Μύρωνα και άλλες των Δήμων Μαλεβιζίου και Ηρακλείου. Από αυτές τις γεωτρήσεις μεταφέρονται στο Ηράκλειο περίπου 7,50 εκατομ. m3 πόσιμου νερού τον χρόνο, με πολλαπλάσιο κόστος και υποδεέστερης ποιότητας από αυτό της αφαλάτωσης
Βιβλιογραφία
Αγγελάκης, Α. Ν. (2023). Παραγωγή Πόσιμου Νερού με Τεχνολογίες Αφαλάτωσης. ΠΑΤΡΙΣ Ηρακλείου, 9/12/2023, Production of Drinking Water with Desalination Technologies (patris.gr).
Αγγελάκης, Α. Ν. (2024). Ένα έργο αντίστροφης ώσμωσης θα μπορούσε να αντιμετωπίσει άμεσα το υδρευτικό πρόβλημα του Ηρακλείου.
ΠΑΤΡΙΣ Ηρακλείου 5/3/2024, https://patris.gr/2024/03/14/ergo-antistrofis-osmosis-tha-mporoyse-na-antimetopisei-amesa-to-ydreytiko-provlima-irakleioy/.
*O Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο Μέλος και Διακεκριμένο Fellow της Παγκόσμιας Εταιρείας Υδατικών Πόρων