Όμορφα εκείνα τα παιδικά μου καλοκαίρια, παρόλη την κάψα του καλοκαιριού, τούτες τις μέρες του Αλωνάρη, με το λιοπύρι να το νιώθω τόσο ζεστό και η γη να βράζει κυριολεκτικά. Τι και αν το χωριό μου, ο Λαύκος νοτίου Πηλίου, βρίσκεται σε κάποιο υψόμετρο, μη ξεχνάμε εξάλλου ότι βρισκόμαστε στην καρδιά του καλοκαιριού.
Ελάχιστα χιλιόμετρα έξω από το χωριό μου, σε μια υψηλότερη κορυφή προς το βορρά, τέτοιες μέρες ανηφορίζαμε με τα ζώα κυρίως, λίγα ήταν τότε τα αυτοκίνητα, παραμονή του Αη Λια, στο αφιερωμένο στη χάρη του εκκλησάκι. Μία ατέλειωτη σειρά προσκυνητών που ξεκινούσε από του “Κολοκύθη το Αλώνη” (τοποθεσία) και έφτανε στην πλαγιά, στο μικρό αυτό εξωκκλήσι. Η θέα απέραντη. Η αποζημίωση για τον κάθε επισκέπτη μοναδική. Εικόνες γοητευτικές και τόσο ζωντανές που έχουν αποτυπωθεί μέσα μου. Το ταραγμένο πέλαγος του Αιγαίου, η Εύβοια με τις Βόρειες Σποράδες, όταν η ορατότητα το επιτρέπει, το βουνό Σαρακήνικο και αμυδρά η οροσειρά Οθρυς και φυσικά ο πάντοτε σχεδόν ήρεμος και γκριζογάλαζος Παγασητικός κόλπος με την προστατευόμενη πολιτεία του, στο βάθος του ορίζοντα, το Βόλο!
Ο Αη Λιας των παιδικών μου χρόνων, που τέτοιες μέρες “το σήμαντρό του κτυπά, έχοντας ψάλτη και παππά” για να έρθω στα λόγια του ποιητή! Με τον νάρθηκά του, τον πρόναο όπως λένε μπροστά από την εκκλησία, σκεπαστό, που κατασκευάστηκε για να προστατεύονται από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες (βροχή, χιόνι), οι ξωμάχοι, οι άνθρωποι της υπαίθρου. Συνηθίζεται αυτοί οι χώροι να συνυπάρχουν με τα εκκλησάκια στην πάνω Ελλάδα, για τους λόγους που έχουμε προαναφέρει.
Ο Αη Λιας του χωριού μας, όπως και όλα τα εξωκκλήσια του, φορτωμένος με μνήμες του παρελθόντος. Μικρή και απέριττη φιγούρα όρθια, αντανακλά μέχρι σήμερα την πίστη εκείνων που το δημιούργησαν, όπως και τόσα άλλα, κατά τους δίσεκτους χρόνους της Τουρκοκρατίας. Όλα τους εναρμονισμένα με το φυσικό περιβάλλον, με τις διαστάσεις τους να ανταποκρίνονται στην κλίμακα του φυσικού και τεχνικού περίγυρου. Πέτρινα, αρμολογημένα, με ξύλα καστανιάς, πλακόστρωτα και πλακοσκέπαστα. Ας “ανεβούμε” όμως στο βουνό, για να “συναντήσουμε” τον άγιο των βουνών, όπως ο λαός μας τον αποκαλεί.
Αυτόν τον βιβλικό προφήτη με τις ιδιότητες του μετεωρολογικού προστάτη, έτσι όπως τον θέλουν οι μοναχικοί ξωμάχοι, οι βοσκοί της περιοχής του. Αυτοί που του ανάβουν το καντήλι του πολλές φορές, όταν σταλίζουν με τα κοπάδια τους. Αυτοί που τον επικαλούνται για τις βροχές, αλλά και την αποφυγή του κεραυνού. Όσοι επίσης την ημέρα της γιορτής του, μαντεύαν για τον καιρό που θα κάνει τους μήνες που θ’ακολουθήσουν.
Στις ιδιότητές του στηρίζονται και οι πρακτικές παρατηρήσεις που κάνουν οι αγρότες την ημέρα της μνήμης του. Αν είναι μεσημέρι και ο ουρανός καθαρός, τότε ο χειμώνας θα είναι ήπιος. Αν όχι, βαρύς. Οι βοσκοί επίσης έχουν και άλλα παρατηρήματα όπως π.χ. ο σκύλος του κοπαδιού αν είναι γυρισμένος προς το βοριά θα κάνει βαρυχειμωνιά, αν είναι γυρισμένος προς το νότο, ο χειμώνας να είναι ελαφρύς.
Εποχικά η γιορτή του Προφήτη Ηλία είναι μεταβατική, από τα κυνικά καύματα, τις μέγιστες δηλαδή θερμοκρασίες κι αρχίζουμε να προετοιμαζόμαστε για τις χαμηλότερες που είναι και προμηνύματα του Αυγούστου.
Θρύλος και ιστορία μαζί, αλλά και σύμβολο η μορφή του. Πάντα ξεχωρίζει η προσωπικότητά του, ο βίος του, η εικόνα του στη σκέψη των πιστών για την περίεργη ζωή, τη μεγάλη δύναμή της και τη θρυλική δράση της. Χαρακτηριστικά είναι τα κείμενα του μεγάλου μας λαογράφου Νικολάου Γ. Πολίτη από τις παραδόσεις του για τον ασπρομάλλη αυτό γέροντα, τον φωτεινό που κατοικεί στις κορυφές των βουνών και κυριαρχεί στη φύση!
«Επίτηδες τον έβαλε εκεί πάνου ο Θεός να κάθεται. Οι βροντές και τ’αστροπελέκια απ’αυτόνε γίνονται. Ξαπλώνει στα σύννεφα και κοιμάται, όταν είναι να καλοσυνέψει ο καιρός. Μα όταν είναι για νερό, τρέχει με τ’αμάξι του στον ουρανό, και γι’αυτό βροντάει…”. Η φροντίδα του είναι πάντα να βοηθήσει για την καλή σοδειά. “Οταν βροντάει, είναι που ο Άγιος Ηλίας με το πύρινο αμάξι του κυνηγάει τη Λάμια για να την σκοτώσει, και να μην καταστρέφει τα σπαρτά των ανθρώπων. Οι αστραπές που πέφτουνε τότες είναι οι πύρινες σαγίττες, που ρίχνει της Λάμιας ο άγιος».
Και συνεχίζει ο Νικόλαος Πολίτης μέσω των παραδόσεών του να μας μιλάει για τον προφήτη των βουνών.
«Ο Αι – Λιάς ήταν μια φορά ναύτης. Από το τράβα – τράβα το κουπί (κουπιά και δαγκιά το’χαν τότε) βαρέθηκε ο άνθρωπος. Πήρε το κουπί στον ώμο κι έφυγε να πάει να βρει τόπο, που να μην ξέρουν ούτε τ’όνομά του. Πάει στο χωριό, ρωτάει: – Πώς το λεν τούτο; – Κουπί, μπρε διάτανε! Απελπίστηκε, Από δω και από κει ρωτάει σ’ ένα χωριό που ήταν κατάκορφα στο βουνό: Πώς το λέν τούτο; – Ξύλο. – Δόξα σοι ο Θεός. Στένει ολόρθο το κουπί, χτίζει μια καλύβα κι αποφασίζει να μείνει εκεί όλη του τη ζωή. Για τούτον τον Άη Λιά τον βάνουν πάντα στα ψηλώματα».
Το όνομα του προφήτη Ηλία και η ιστορία του πύρινου άρματος άρχισαν, όπως φαίνεται, σιγά – σιγά να αντικαθιστούν τη λατρεία του Θεού Ηλιου. Το ίδιο και η παράδοση της Παλαιάς Διαθήκης, πως κράτησε τη βροχή τρία χρόνια μπορούσε να του δώσει την παντοδυναμία του αρχαίου Υέτιου Δία.
Τόσο ο Ηλιακός όσο και ο Υέτιος Δίας λατρευόνταν στις κορυφές των βουνών. Ο Δικαίαρχος γράφει πως στην κορυφή του Πηλίου κάθε χρόνο ακριβώς μέσα στα κυνικά καύματα γινόταν μεγάλο πανηγύρι για τον Δία. Το ίδιο και τώρα ακριβώς συμβαίνει και με τα πανηγύρια προς τιμή του προφήτη Ηλία.
Οι παραστάσεις πάνω σε χριστιανικές σαρκοφάγες για την ανάληψη του Ηλία, θυμίζουν το άρμα του αρχαίου Φοίβου. Συνεχιστής λοιπόν και του Φοίβου και του Δία, στη νέα θρησκεία, μπορούμε να πούμε ότι είναι ο άγιος των βουνών, ο Αη Λιας του λαού μας!