Ο τίτλος του παρόντος άρθρου είναι πιθανόν να γεννήσει απορίες στον αναγνώστη του. Γιατί «νερώνειος» ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ; Στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη διαβάζουμε πως η λ. «νερώνειος», σχετιζόμενη με τον αυτοκράτορα Νέρωνα της Ρώμης (37-68 μ.Χ.), σημαίνει, συν τοις άλλοις, τον άνθρωπο που έχει την τάση για εμπρησμό. Κι όταν αναφερόμαστε στον εμπρησμό, εννοούμε τη λ. όχι μόνο με την κυριολεκτική μα και με τη μεταφορική της σημασία.
Πρόκειται για το «άναμμα» της «φωτιάς» της βίας, της καταστροφής, του μίσους, της μισαλλοδοξίας, του ρατσισμού. Υπ’ αυτή την έννοια, μπορεί να συσχετίσει κανείς τον εμπρηστή της Ρώμης Νέρωνα με τον πρόεδρο Τραμπ, που έγινε ο υποκινητής της βίαιης επίθεσης εναντίον του Καπιτωλίου των ΗΠΑ.
Ο Νέρων, όπως γνωρίζουμε, ήταν ο εμπρηστής που έκαψε τη Ρώμη. Να πώς εξιστορεί το γεγονός ο Κώστας Βάρναλης στο έργο του «Διχτάτορες» : «Υπάρχει μια αρχαία ελληνική παροιμία: «Ἐμοῦ θανόντος γαῖα πυρί μειχθήτω», σα να λέμε: «άμα τα τινάξω εγώ, ας γίνουν όλα …τσιμέντο». Ο Νέρων ανέστρεψε το νόημα αυτής της παροιμίας: «Ἐμοῦ θανόντος γαῖα πυρί μειχθήτω». Και το έκανε. Έκαψε τη Ρώμη τον Ιούλιο του 64. Η φωτιά βάσταξε έξι μέρες κι εφτά νύχτες. Από τις δεκατέσσερις συνοικίες της Ρώμης καήκανε οι δέκα. Όλες οι λαϊκές συνοικίες με τα ξύλινα σπίτια και τα στενά σοκάκια (…).
Τόσο του άρεσε το θέαμα της πρωτεύουσάς του μέσα στις ατέλειωτες φλόγες, τους καπνούς και τα σκουξίματα των θυμάτων, τόσο συγκινήθηκε η ποιητική του ψυχή, που ανέβηκε στη σκηνή του βασιλικού του θρόνου κρατώντας τη λύρα κι έψαλλε ο εστεμμένος καμποτίνος (=ατάλαντος ηθοποιός, τσαρλατάνος) ένα θρήνο για την πυρπόληση της κοσμούπολης, που την παρομοίαζε με την πυρπόληση της Τροίας (…). Αλλ’ αυτό το ασυνείδητο φέρσιμό του προκάλεσε την οργή και το μίσος του λαού.
Ο Νέρων το κατάλαβε. Και για να αποσείσει τις ευθύνες από το κεφάλι του, τις μετατόπισε σ’ αλλωνών κεφάλια. Υπήρχανε τότε στη Ρώμη πολλές χιλιάδες Χριστιανοί (…). Εναντίον λοιπόν των αθώων Χριστιανών, που η κοινή γνώμη τους θεωρούσε ικανούς για τα πιο απίθανα εγκλήματα, έστρεψε ο Νέρων τη λαϊκή οργή. Κι έτσι έγινε αιτία να ξεσπάσει ο πρώτος και φοβερός διωγμός εναντίον των Χριστιανών» (σσ. 162-164).
Έχουμε στην περίπτωση του Νερωνα έναν ηγέτη «ξετσίπωτο», «σκληρό, ανήθικο, μανιακό, σπάταλο» (Βάρναλης, σ. 147), που δίνει εντολή να καεί η Ρώμη και στη συνέχεια όχι μόνο παρακολουθεί το έγκλημά του ατάραχος αλλά και εμπνέεται ένα τραγούδι, βλέποντας την πόλη να καίγεται και τους ανθρώπους να ουρλιάζουν μέσα στις φλόγες. Από την άλλη, είναι έτοιμος να βρει τον «αποδιοπομπαίο τράγο», τους αθώους Χριστιανούς, για να τους φορτώσει το έγκλημά του.
Πρόκειται για μια διεστραμμένη, παρανοϊκή προσωπικότητα, για έναν άνθρωπο δίχως ενσυναίσθηση, υποκινητή του μίσους και της βίας, πράγμα που βεβαίως ο ίδιος δεν αποδέχεται για τον εαυτό του: δεν φταίει εκείνος, φταίνε οι «κακοί», οι επικίνδυνοι Χριστιανοί. Άριστη και ταχύτατη η χρήση της προπαγάνδας, γεγονός που χαρακτηρίζει εσαεί όλους τους δικτάτορες. Εκείνος, το μόνο που μπορεί να πράξει την ώρα της καταστροφής που ο ίδιος προκάλεσε, είναι (άκουσον, άκουσον!) να άδει, κι ας έχουν πυρπολήσει με δική του εντολή την πόλη του.
Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο θα έλεγα ότι ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ είναι νερώνειος. Επισημαίνω: α) υποκίνησε τον όχλο να καταλάβει το Καπιτώλιο, καταλύοντας, έστω και για λίγες ώρες, τη δημοκρατία, όπως ο Νέρων έδωσε εντολή να καεί η Ρώμη β) παρακολουθούσε το «θέαμα» του εφορμούντος και καταστρέφοντος το Καπιτώλιο ακροδεξιού συρφετού (δηλαδή των οπαδών του) ατάραχος, ακόμη και επικροτώντας τις πράξεις του, όπως αντίστοιχα παρακολουθούσε την πυρπόληση της Ρώμης ο Ρωμαίος αυτοκράτορας, γ) δικαιολόγησε τις βάρβαρες πράξεις των καταληψιών: δεν φταίνε οι καημένοι οι «πατριώτες» Αμερικάνοι οπαδοί του, αλλά όλοι εκείνοι που δεν αφήνουν τον «απεσταλμένο του Θεού» (!) Τραμπ να κυβερνήσει για άλλη μια τετραετία, ώστε να «καθαρίσει» την Αμερική από τα «μιάσματα».(Δεν είναι απίθανο να συνέθετε και κάποιον ύμνο για την «άλωση» της Βουλής των Αντιπροσώπων, αν είχε το ποιητικό και καλλιτεχνικό «ταλέντο» του Νέρωνα).
Είναι όντως τραγικό να βλέπεις τον ηγέτη της μεγαλύτερης δύναμης στον κόσμο, της χώρας με την παλαιότερη δημοκρατική παράδοση, να έχει μια τέτοια νερώνεια συμπεριφορά. Ωστόσο, για όποιον παρακολουθούσε τον τρόπο άσκησης των καθηκόντων του ως προέδρου, ήταν νομίζω εύκολο να αντιληφθεί ότι επρόκειτο για έναν άνθρωπο εξουσιομανή, που για να παραμείνει στην εξουσία, δεν δίσταζε να εξάπτει τα πιο ταπεινά ένστικτα του όχλου, να διασπείρει στο λαό το διχασμό, το φόβο, το ρατσισμό, την ξενοφοβία και να αποδεχτεί κάθε θεωρία συνωμοσίας, σπιλώνοντας και ακυρώνοντας κάθε έννοια δικαίου και δημοκρατίας με τη χρήση ενός άκρατου λαϊκισμού και μιας καιροσκοπικής πολιτικής.
Πρόκειται για ένα χαρακτήρα ασταθή, όπως τον χαρακτήρισε η Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ Νάνσι Πελόζι, έναν ηγέτη επικίνδυνο για τη δημοκρατία, που δίχως συστολή, χωρίς αιδώ, πλημμύριζε τα κοινωνικά δίκτυα με ψεύδη (fake news) και εμπρηστικά μηνύματα. Ο Ντ. Τραμπ υπήρξε ένας πρόεδρος-εμπρηστής των δημοκρατικών θεσμών, ο άσπονδος εχθρός των δημοσιογράφων και των ΜΜΕ που του ασκούσαν κριτική, και από την άλλη, ο θαυμαστής αυταρχικών ηγετών, όπως ο Ερντογάν ή ο Μπολσονάρο.
Ο Ντ. Τραμπ άναψε και υποδαύλισε τη φωτιά του μίσους και του διχασμού στις ΗΠΑ, αποδείχνοντας πως και οι πιο στέρεες δημοκρατίες, εκτός από τους δυνατούς και σταθερούς θεσμούς, χρειάζονται και τα πρόσωπα που θα πιστεύουν βαθιά στην αξία αυτών των θεσμών και θα τους υπερασπίζονται με όλες τους τις δυνάμεις.
Ένας ηγέτης με τις απόψεις και την πολιτική συμπεριφορά του απερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ είναι θανάσιμος κίνδυνος για τον κοινοβουλευτισμό και τη δημοκρατία. Κάθε τέτοιος ηγέτης κρύβει μέσα του κι ένα Νέρωνα, έναν εμπρηστή που δεν διστάζει να πυρπολήσει και να αλώσει με τους «πραιτωριανούς» του τα πάντα, προκειμένου να μείνει ανέπαφος στον θώκο της εξουσίας του. Γι’ αυτό η δημοκρατία είναι ένα συνεχές αγώνισμα που μας αφορά όλους: άρχοντες και αρχομένους. Οι Νέρωνες πάντα καραδοκούν. Αυτό ας μην το ξεχνάμε.