Οι μύθοι γοητεύουν και τρέφουν τις ανθρώπινες ψυχές. Όσο κι αν φαίνεται ότι η σύγκρουση μύθου και λόγου, που έγινε τον 6ο π. Χ. αιώνα στην Ιωνία με τους προσωκρατικούς φιλοσόφους κερδήθηκε από τον λόγο, συχνά ο μύθος ξεμυτίζει και ορθώνει το ανάστημά του.
Ακόμα και σήμερα που η επιστήμη ενοποιεί την ανθρωπότητα και διαμορφώνεται μια πλανητική σκέψη οι καφετζούδες, οι αστρολόγοι και οι χαρτορίχτρες παρηγορούν και γαληνεύουν πολλούς. Ο Εμμ. Ροΐδης έγραψε: « Ο άνθρωπος είναι ζώο λογικό με έμφυτη τάση εις το παραλογίζεσθαι».
Αρκεί να διαταραχθεί λίγο η ζωή μας και η κινδυνολογία, ο εθνικισμός, ο υπερπατριωτισμός και άλλα ηχηρά παρόμοια ανθίζουν και δημιουργούν αδικαιολόγητους πανικούς και φοβίες, που ενισχύουν την έμφυτη ανασφάλειά μας. Και τότε καταφεύγουμε για σωτηρία στην αναλήθεια και στην «μετα-αλήθεια». Σήμερα που όλοι μέσα από το διαδίκτυο ανώνυμα γίνονται δημοσιογράφοι το φαινόμενο παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις.
Οι Έλληνες ως μεσογειακός και συναισθηματικός λαός πρωτοστατούμε στις μυθοποιήσεις κάθε είδους. Όχι μόνο απλοί άνθρωποι, αλλά και επιστήμονες, έξω από το επιστημονικό τους πεδίο, κατασκευάζουν ή καταπίνουν κάθε είδους μυθεύματα. Αρνούμαστε να δούμε την αλήθεια, γιατί με τη λάμψη της μας τυφλώνει, όπως ο ήλιος.
Στην πρόσφατη κρίση με τον κακό ανατολικό γείτονα συχνά ακούμε ότι εκείνος έχει στρατηγική και καλή εξωτερική πολιτική, ενώ εμείς έχουμε ανίκανους πολιτικούς. Μια γενική θεώρηση της νεώτερης ιστορίας των δύο λαών δείχνει ακριβώς το αντίθετο.
Από τότε που προέκυψε το ανατολικό ζήτημα, που ήταν ο διαμελισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και μετά την Επανάσταση του ’21 η Ελλάδα ακολούθησε μια πορεία παραδόξως ίσως νεωτερική και αναπτύχθηκε οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά.
Η Τουρκία παραμένει στάσιμη. Η δημοκρατία της είναι πλασματική και η ταυτότητά της συζητήσιμη. Το κράτος της παρά τις προσπάθειες παραπαίει. Άλλοτε προβάλλεται ως κοσμικό, άλλοτε ως θεοκρατικό. Η εθνοκάθαρση , που με βίαιο τρόπο επιχειρήθηκε, απέτυχε.
Εμείς χάσαμε μόνο, όταν σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στη Χούντα επικράτησαν φωνές που με λαϊκισμό και πατριδοκαπηλία παρέσυραν τον τόπο μας σε λάθος αποφάσεις.
Τα λάθη μας αυτά πρέπει να δούμε καθαρά και ψύχραιμα. Χωρίς ανασφάλειες και διαστρεβλώσεις. Ο πατριωτισμός και ο ηρωισμός δεν είναι απλές έννοιες για να τις καταναλώνουμε. Σωστά τονίζει ο Θουκυδίδης στου Επιτάφιο ότι ανδρείοι στη ψυχή είναι εκείνοι που γνωρίζουν πολύ καλά τους κινδύνους που αναλαμβάνουν, αλλά αυτό δεν τους κάνει δειλούς και ριψάσπιδες. Προχωρούν συνειδητά αναλαμβάνοντας τις ευθύνες τους και υπερασπίζονται τα δίκαιά τους, όταν απειλείται ο τόπος τους.
Πάντα, όταν λειτουργήσαμε έτσι βγήκαμε νικητές και ηθικά και πραγματικά. Επιτυχίες είχαμε και στους διπλωματικούς χειρισμούς και σε πολεμικές συγκρούσεις, όταν χρειάστηκε. Όσο μας έβλαψαν οι μύθοι τόσο και περισσότερο κερδίσαμε με τη λογική, την ψυχραιμία και την πραγματική πατριωτική συσπείρωση μας σε αξίες και ιδανικά.
Ελπίζω ότι θα διαψεύσουμε την γνώμη του Ανατόλ Φράνς που λέει «Είναι στη φύση του ανθρώπου να σκέφτεται λογικά και να λειτουργεί παράλογα».
*Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος