«Ο νόμος και η τάξη υπάρχουν με σκοπό την εγκαθίδρυση της δικαιοσύνης και όταν αποτυγχάνουν σε αυτόν τον σκοπό γίνονται τα επικίνδυνα δομημένα φράγματα που εμποδίζουν τη ροή της κοινωνικής προόδου», έλεγε κάποτε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
Όταν, όμως, έρχεσαι κοντά και αντικρίζεις ετούτο, το φαραωνικής έμπνευσης και κατασκευής μεγάλο φράγμα του Νείλου, σκέφτεσαι αναπόφευκτα και την Ινδή Σουζάννα Αρουντάτι Ρόι (Arundhati Roy, γεν. 1961) γνωστή κυρίως για το μυθιστόρημά της ‘Ο θεός των μικρών πραγμάτων’ (1997), το οποίο γνώρισε παγκόσμια επιτυχία και της απέφερε το Βραβείο Μπούκερ του 1997.
Και έτσι κατά μία έννοια έχουν γίνει μνημεία διαφθοράς»!
Βρισκόμαστε στα σύνορα Αιγύπτου και Σουδάν, μπροστά σε ετούτο το τρομερό ανθρώπινο κατασκεύασμα που τροφοδοτείται φυσικά από τον ποταμό Νείλο. Ο λόγος φυσικά για το Υψηλό φράγμα του Ασουάν, ένα από τα σπουδαιότερα στον κόσμο, ο ταμιευτήρας του οποίου δίνει γένεση στη λίμνη Νάσερ.
Το μεγάλο αεροσκάφος προσγειώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες στο απόκοσμο αεροδρόμιο της πόλης του Ασουάν, στη μέση της ερήμου. Τα χαμηλά κτίσματα της περιοχής, διακοσμημένα με αιγυπτιακής φύσεως λεπτομέρειες και απεικονίσεις, έδιναν την ευκαιρία παρατήρησης του περίγυρου με σχετική ευκρίνεια και λεπτομέρεια.
Τα λιγοστά αεροπλάνα αποτελούσαν ξεχωριστή πινελιά μέσα στους διαδρόμους και στην απελπιστικά μονότονη φυσιογνωμία της ερήμου. Κάποιοι λιγοστοί φρουροί με μαύρες άκομψες στολές και οπλισμένοι, εδώ κι εκεί, προσπαθούσαν βαριεστημένα να επιβάλλουν κάποιους στοιχειώδεις κανόνες συμπεριφοράς και κυκλοφορίας στους χώρους του αεροδρομίου.
Η κατασκευή του μεγαλεπήβολου έργου του φράγματος ξεκίνησε το 1960, ολοκληρώθηκε κάπου δέκα χρόνια αργότερα και εγκαινιάστηκε επίσημα το 1971. Η Σοβιετική Ένωση ήταν τελικά εκείνη η οποία παρείχε τα απαιτούμενα κεφάλαια το 1958, και έτσι άρχισε να γίνεται πραγματικότητα ετούτη η κατασκευή. Με τα δεδομένα εκείνης της εποχής, πάντοτε, κόστισε ένα δισ. δολάρια, καθόλου ευκαταφρόνητο ποσό. Με τεράστια χωρητικότητα, το Υψηλό Φράγμα του Ασουάν (Aswan High Dam), όπως αποκαλείται σήμερα, παρέχει νερό για δεκάδες χιλιάδες αρδευτικών εκτάσεων.
Εξυπηρετεί φυσικά τις αρδευτικές ανάγκες τόσο της Αιγύπτου όσο και του Σουδάν, ελέγχει τις πλημμύρες που γίνονταν στο παρελθόν, παράγει την απαραίτητη και άκρως επιθυμητή ενέργεια και συμβάλλει ταυτόχρονα στη βελτίωση της ναυσιπλοΐας στον Νείλο, ωφελώντας την τουριστική και αλιευτική βιομηχανία. Οι, κατά καιρούς, γενόμενες συμφωνίες, μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών, όσον αφορά την κατανομή του νερού, υπήρξαν θεμιτές και αρκετές.
Η ιστορία της σύλληψης της ιδέας και της δημιουργίας ενός φράγματος, κάποιας μορφής, στο Ασουάν, όμως, υπήρξε αρκούντως ενδιαφέρουσα και έχει μακρύ ιστορικό που οριοθετείται κάπου στα 1898. Οι συνθήκες δημιουργίας του φαραωνικού ετούτου έργου, υπήρξαν δύσκολες. Τα σχετικά νούμερα, τρομάζουν.
Αυτό όμως που έχει σημασία σήμερα είναι ότι υφίσταται μια μεγάλη δεξαμενή αποθήκευσης των νερών του ποταμού Νείλου, η οποία εξυπηρετεί ολόκληρη την Αίγυπτο, αφού παρέχει νερό για άρδευση καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, γεγονός που σχεδόν διπλασιάζει τη γεωργική απόδοση των αρδευομένων περιοχών, ενώ το νερό από το φράγμα χρησιμοποιείται για την τροφοδοσία δώδεκα στροβίλων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι καλύπτουν μεγάλο μέρος των αναγκών της Αιγύπτου σε ηλεκτρική ενέργεια για βιομηχανική και οικιακή χρήση. Παράλληλα, ο ταμιευτήρας συμβάλλει στην παροχή νερού κατά τη διάρκεια των περιόδων ξηρασίας.
Το έργο τελικά υλοποιήθηκε αφού, όπως είπαμε, η τότε Σοβιετική Ένωση χρηματοδότησε μεγάλο μέρος του. Όμως, πέρα από τα γεωπολιτικά παιχνίδια των εποχών που υπήρξαν πάμπολλα, το φράγμα γνώρισε και σφοδρές αντιδράσεις λόγω περιβαλλοντικών ζητημάτων.
Ο ποταμός Νείλος ήταν η κύρια πηγή που παρείχε την απαιτούμενη λάσπη για την άρδευση των εκτάσεων που βρίσκονται κατά μήκος της πορείας του μεγάλου ποταμού. Τέθηκαν τότε επί τάπητος και κάποια ζητήματα σχετικά με την υδρόβια ζωή. Όμως να μην παραβλέπουμε πως η θέση και η κατασκευή του φράγματος βύθισε επίσης ορισμένα ιστορικά μνημεία κάτω από το νερό και προκάλεσε την μετεγκατάσταση εκατοντάδων χιλιάδων κατοίκων.
Σήμερα, οι περισσότεροι κάτοικοι της περιοχής δεν ασχολούνται με αυτά τα ερωτηματικά, κι’ ούτε τα συζητάνε, τουλάχιστον δημόσια. «Οι λέξεις, όπως τα ήρεμα νερά πίσω από ένα φράγμα, μπορούν να γίνουν απερίσκεπτοι και ανεξέλεγκτοι χείμαρροι καταστροφής όταν απελευθερώνονται χωρίς προσοχή και σοφία», δήλωνε ο όχι γνωστός στο ευρύ κοινό Αμερικανός συγγραφέας, Γουίλιαμ Άρθουρ Γουόρντ, τιμημένος πολυποίκιλα σε αναγνώριση των επαγγελματικών του επιτευγμάτων, της λογοτεχνικής του συνεισφοράς και της υπηρεσίας του προς τους συνανθρώπους του. Όμως, αμφιβάλλω αν, εδώ στην έρημο, τον γνωρίζουν οι περισσότεροι!
* Ο Γιώργος Σχορετσανίτης είναι διευθυντής Χειρουργικής-συγγραφέας