Στην πραγματικότητα, ευκαιρία για προσωπική ανάπτυξη και απελευθέρωση από παλιά δεσμά, θα μπορούσε να αποτελέσει το οτιδήποτε, ιδιαίτερα οι δύσκολες καταστάσεις. Για πολλούς η περίοδος των γιορτών είναι δύσκολη και διακατέχεται από έντονα συναισθήματα για πολλούς και διαφορετικούς λόγους.
Ένας από αυτούς θα μπορούσε να είναι η συγκέντρωση της ευρύτερης οικογένειας γύρω από το γιορτινό τραπέζι. Εκεί, παλιά τραύματα μπορεί να έρθουν στην επιφάνεια εξαιτίας κάποιων μοτίβων συμπεριφοράς που επαναλαμβάνονται και συχνά προκαλούν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, καθώς φέρνουν στην επιφάνεια παλιά τραύματα.
Συχνά η χριστουγεννιάτικη μάζωξη δίνει αφορμές να πατηθούν όλα τα «κουμπιά» που ενεργοποιούν παλιά, πονεμένα κομμάτια μας και να μας μεταφέρουν συναισθηματικά σε μια άλλη ηλικία… Τα οικογενειακά τραπέζια, εκτός από αφθονία φαγητού, έχουν και αφθονία επώδυνων συμπεριφορών. Για αυτό είναι η τέλεια ευκαιρία να παρατηρήσεις τις συναισθηματικές αντιδράσεις, αλλά και τις σωματικές αισθήσεις που σου προκαλούν αυτές οι συμπεριφορές.
Με τον τρόπο αυτό αντιμετωπίζεις το πρόβλημα χωρίς να το αποφεύγεις και μπαίνεις έτσι στο δρόμο για την απελευθέρωση απαλλάσσοντας τον εαυτό σου από τα δεσμά του παρελθόντος, τα οποία κουβαλάς μέσα σου ως πεποιθήσεις, μοτίβα συμπεριφορών και αυτόματες συναισθηματικές ή λεκτικές αντιδράσεις.
Οι γονείς ή το συγγενικό μας περιβάλλον δεν πατάνε απλά τα κουμπιά μας, στην πραγματικότητα είναι οι αρχιτέκτονες τους, καθώς σε μια ηλικία που δεν είχαμε την ικανότητα να κρίνουμε και βασιζόμασταν στην κρίση των άλλων, τα λόγια τους ήταν για μας αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα που περνούσε μέσα μας αφιλτράριστη.
Τι μπορώ να κάνω τώρα; Να αξιοποιήσω όσα με δυσκολεύουν για να ανακαλύψω κρυμμένες πλευρές του εαυτού μου και να έρθω σε επαφή με την πηγή όσων με πληγώνουν. Αυτό, δεν μπορεί να επιτευχθεί με τον εύκολο τρόπο, δηλαδή με το να αποφεύγω όσους δε μου αρέσουν, να ξεδίδω σε δήθεν χαρούμενες εξόδους, ξενύχτια ή άλλους περισπασμούς. Το να κοιτάξουμε την αλήθεια κατάματα δεν είναι καθόλου εύκολο, αντίθετα μπορεί να γίνει ιδιαίτερα επώδυνο.
Χρειάζεται να προσπαθήσεις να βρεις τι πυροδοτούν οι συμπεριφορές που σε θυμώνουν. Κάποια ανασφάλεια δική σου; Την πεποίθηση ότι δεν είσαι αρκετά σημαντικός/ή για τους άλλους και ο λόγος σου δεν έχει βαρύτητα ή δεν εκτιμάται;
Στην πραγματικότητα, οι συμπεριφορές αυτές δεν έχουν σχέση με σένα, αλλά αφορούν στην αγένεια, την ανασφάλεια ή άλλα προβλήματα του ανθρώπου που συμπεριφέρεται με αυτό τον τρόπο. Μόλις, λοιπόν δώσαμε ένα πολύ σημαντικό κλειδί, για την ψυχική γαλήνη και τη συναισθηματική ισορροπία: διαχωρίζουμε τον εαυτό μας από τη συμπεριφορά των άλλων. Η συμπεριφορά του καθενός, χαρακτηρίζει τον ίδιο και όχι εσένα.
Ένα δεύτερο κλειδί, αποτελεί η απαλλαγή από προκαταλήψεις και ετικέτες. Μέσα στο πέρασμα των χρόνων έχουμε δημιουργήσει συγκεκριμένες πεποιθήσεις και συναισθηματικές ή λεκτικές αντιδράσεις για το κάθε μέλος της οικογένειας. Αυτή τη φορά, προσπάθησε να διαγράψεις όλο το ιστορικό και να πας στην οικογενειακή συγκέντρωση χωρίς να προεξοφλήσεις τίποτα. Χωρίς να απαιτείς ή να περιμένεις τίποτα από κανέναν. Προσπάθησε να ανοίξεις το νου σου και να δεις τους άλλους με καινούριο βλέμμα, καθαρό. Το πιθανότερο είναι πως θα ανακαλύψεις ότι οι πεποιθήσεις σου είναι περιοριστικές και ανακριβείς.
Αυτό συμβαίνει γιατί όλοι μας έχουμε την τάση να ερμηνεύουμε και να θεωρούμε τις ερμηνείες μας αληθινές. Στην πραγματικότητα όμως, δε γνωρίζουμε τι έχει ο άλλος άνθρωπος στη σκέψη του και ποια είναι τα κίνητρα του. Προσπάθησε να θυμάσαι ότι είναι κι αυτοί απλώς άνθρωποι που μοιράζονται μαζί σου αυτές τις στιγμές. Όπως κι εσύ, έτσι κι αυτοί, έχουν φόβους, προβλήματα, ανασφάλειες, άμυνες. Πίσω από τα λόγια και τις συμπεριφορές τους κρύβεται η αδυναμία τους να αγαπήσουν τον εαυτό τους, να δείξουν την αγάπη τους στους άλλους με το σωστό τρόπο ή να ζητήσουν βοήθεια για να επουλώσουν τις πληγές τους. Κατανοώντας το αυτό, μαθαίνεις να μη συνδέεεις τις αρνητικές τους συμπεριφορές με σένα. Δεν κάνεις κάτι λάθος εσύ, δε φταις εσύ. Αυτή η συνειδητοποίηση, είναι η λύτρωση σου.
Μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να ανατρέψει τη συνηθισμένη συναισθηματική σου αντίδραση απέναντι στο άλλο πρόσωπο και να βοηθήσει να αναδυθεί η αγάπη μεταξύ σας και η συναισθηματική ζεστασιά που κρύβεται πίσω από αυτές τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές.
Άλλη συνηθισμένη παγίδα, είναι οι ρόλοι που υποδυόμαστε χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Μπορεί να παίζεις το ρόλο του θύματος, του κριτή, του ηγέτη, του δυνάστη. Καταλαβαίνεις ότι έχεις μπει σε κάποιο τέτοιο ρόλο όταν νιώθεις ανώτερος ή κατώτερος από τον άλλο. Χρησιμοποίησε αυτή την αίσθηση ως καμπανάκι, γιατί το δράμα που δημιουργείται από τις άνισες δυναμικές αυτών των ρόλων, είναι ικανό να αποδυναμώσει εντελώς την ενέργεια σου.
Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε ότι οι έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις στις συμπεριφορές των άλλων, χρειάζονται μια μηχανή του χρόνου για να γίνουν κατανοητές. Ταξίδεψε στο παρελθόν σου και ανακάλυψε την πηγή του τραύματος σου, φρόντισε το και επούλωσε το. Τα δυσάρεστα συναισθήματα που τώρα νιώθεις, είναι ο αντίλαλος από παλιά τραύματα. Είναι η ηχώ τους. Ξεκίνα με τη φράση «έτσι είχα νιώσει όταν….» και συμπλήρωσε τη με κάτι που συνέβη πριν μια εβδομάδα, πήγαινε πιο πίσω στο χρόνο, πριν από λίγους μήνες, πιο πίσω, 1 χρόνο πριν και ακόμα πιο πίσω, στα χρόνια της αθωότητας…
Αυτός είναι ο τρόπος για να φτάσεις στην αφετηρία, την πηγή του τραύματος, και συνειδητοποιώντας τη να ανακτήσεις τον έλεγχο του εαυτού σου και να πάψουν οι αυτοματοποιημένες αντιδράσεις.
Καλά Χριστούγεννα!
* H Γιάννα Χουρδάκη είναι ψυχολόγος, παιδοψυχολόγος